Muhyiddin et-Tâlişî'nin Haşiyetu Muhyiddin ala şerh-i İsaguci li'Hesmekâtî adlı eserinin tahlil ve tahkiki
An analysis and critical edition of Muḥyī al-Dīn al-Tālishī's work entitled Ḥāshiyat Muḥyī al-dīn 'alā Sharḥ Īsāghūjī li Hasmakātī
- Tez No: 819203
- Danışmanlar: PROF. DR. HİKMET YAMAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Felsefesi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 208
Özet
İslam mantık tarihi açısından 13. yüzyıl, daha sonra medreselerde ders kitabı olarak okutulacak mantık ders kitaplarının kaleme alındığı bir döneme tekabül eder. Bu dönemde kaleme alınan Esîruddîn Ebherî'nin (ö. 663/1265 [?]) Îsâgûcî'si, mantığın bütün konularını veciz bir şekilde işleyen ve pedagojik yönü ön planda olan ders kitabı metinlerinin başında gelir. Günümüze kadar medreselerde okutulan bu esere, Molla Fenârî (ö. 834/1431), Zekeriyyâ b. Muhammed Ensârî (ö. 926/1520), Dâvûd Karsî (ö. 1169/1756), İsmail Gelenbevî (ö. 1205/1791) gibi birçok alim tarafından şerh yazılmış ve“Îsâgûcî Geleneği”şeklinde adlandırmayı mümkün kılan bir gelenek oluşmuştur. Bu çalışmada, 13. yüzyıl sonrası Îsâgûcî geleneğinin önemli temsilcilerinden birisi olan Muhyiddîn Tâlişî'nin Haşiyetu Muhyiddin ala şerh-i Îsâgûcî li'Hesmekâtî adlı eseri tahkik edilmiş ve bu eserdeki mantığın konularına ilişkin yaklaşımı ortaya koyulmuştur. Bu eser, Esîrüddin Ebherî'nin Îsâgûcî'si üzerine kaleme alınmış ilk şerh olarak bilinen Hüsâmeddin Kâtî'nin en erken haşiyelerinden birisidir. Îsâgûcî ile birlikte medrese müfredatında uzunca bir süre yer almıştır. Özellikle 17. yüzyıldan sonra şöhrete kavuşan bu eser Anadolu coğrafyasında büyük bir yaygınlık göstermiştir. Bu eserin en önemli özelliği, Îsâgûcî eserinin tertibini illetleri ile birlikte ayrıntılı bir şekilde ortaya koymasıdır. Bu çalışma bir giriş, iki bölüm ve bir ek bölümden oluşmaktadır. Giriş Bölümü'nde tezin amacı, konusu ve kaynakları açıklanmış, tahkikte kullanılan nüshalar tanıtılmış ve Tâlişî'nin hayatı ve eserlerine yer verilmiştir. İlk bölüm 13. yüzyıl mantığının genel yapısına ve bu yapının kaynak metinlerine ayrılmıştır. Ayrıca bu bölümde Îsâgûcî geleneği şeklinde kavramsallaştırılan yapıda Tâlişî'nin nerede durduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. İkinci Bölüm'de ise Tâlişî'nin Haşiyetu Muhyiddin ala şerh-i Îsâgûcî li'Hesmekâtî adlı eserinin içeriği incelenmiştir. Ek 1 bölümüne geldiğimize ise Haşiyetu Muhyiddin ala şerh-i Îsâgûcî li'Hesmekâtî adlı eserin tahkikli metnine yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
From the perspective of logical studies in Islamic intellectual history, the 13th century is generally regarded as a period in which the efforts of writing full-fledged textbooks of logic reached a certain level of perfection. A good number of scholars of logic wrote authoritative textbooks in this period of time. Athīr al-Dīn al-Abharī's (d. 663/1265 [?]) work, Īsāghūjī, is one the most distinguished textbooks in this context, as it covers all essential topics of logic in a concise and pedagogically practical manner. This work has been taught in madrasas throughout history and commented upon by many scholars of following centuries such as Mullā al-Fanārī (d. 834/1431), Zakariyyā b. Muḥammad al-Anṣārī (d. 926/1520), Dāwūd al-Qarsī (d. 1169/1756), and Ismā'īl al-Galanbawī (d. 1205/1791). We may even name these extensive scholarly activities as the“Īsāghūjī Tradition”. In this study, I have attempted to analyze one of the most widely circulated commentaries of the Īsāghūjī in madrasa curricula: Muḥyī al-Dīn al-Tālishī's (d. 887/1482 [?]) work entitled Ḥāshı̇yat Muḥyī al-Dīn 'alā Sharḥ Īsāghūjī lı̇ Hasmakātī and regarded as one of the most important representatives of the post-13th-century Īsāghūjī tradition. Tālishī's work itself is one of the earliest, if not the first, glosses of Abharī's Īsāghūjī that was written by Ḥusām al-Dīn al-Kātī (d. 760/1359). Kātī's commentary was widely used in madrasas for a long time for a proper understanding of Īsāghūjī. Especially after the 17th century, this work became quite well-known and widespread in Anatolian madrasas. The most important feature of this work is its detailed presentation of the order of the Īsāghūjī with its causes. The present study consists of an introduction, two chapters and an appendix. In the Introduction, the aim, subject and sources of the thesis have been explained; the copies used in the analysis have been introduced; and Tālishī's life and works have been exposed. The First Chapter has been devoted to the general structure of 13th century logical studies and their source texts. Tālishī's own position within such studies on the Īsāghūjī has been discussed and conceptualized In the Second Chapter, the content of Tālishī's Ḥāshı̇yat Muḥyī al-Dīn 'alā Sharḥ Īsāghūjī lı̇ Hasmakātī has been analyzed. In the Appendix, the edited text of the work entitled Ḥāshı̇yat Muḥyī al-Dīn 'alā Sharḥ Īsāghūjī lı̇ Hasmakātī has been provided.
Benzer Tezler
- Bâyezîd-i Rûmî, hayatı, eserleri, Mecâlis ve Risâle-i Âdâb-ı Sülûk (İnceleme-metin-sözlük)
Bâyezîd-i Rûmî, his life, works, Mecâlis and Risâle-i Âdâb-ı Sülûk (Examination-text-dictionary)
FATİH GÜLEÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinAnkara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET AKKUŞ
- Hatibzâde Muhyiddin Efendi'nin Hâşiyeʿalâ Ḥâşiyeti'l-Keşşâf adlı eserinin tahkiki (Fatiha Sûresi)
Başlık çevirisi yok
EBUBEKİR ARGUM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Dinİnönü ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN ATEŞ
- Kur'ân'daki Musa-Hızır kıssasının İbnü'l-Arabî yorumu
Ibn al-Arabi's interpretation upon the qissa/story of Musa-Khidir in Quran
ZEYNEP TEMEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Dinİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET TAHA BOYALIK
- Sûfî düşüncenin kurucu şahsiyetlerinden Muhâsibî ve Hakîm et-Tirmizî: Kavramsal bir mukayese
The relationship between al-Muhâsibî and al-Hakîm al-Tirmidhî as founding figures of sufi thought: A conceptual comparison
KUTBEDDİN AKYÜZ
Doktora
Türkçe
2022
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SALİH ÇİFT
- Abdulkadir bin Muhyiddin el–Erbilî hayatı, eserleri ve tasavvufî görüşleri
The life, works and sufistic thoughts of Abdulkadi̇r bi̇n Muhyi̇ddi̇n el-Erbi̇lî
MEHMET TAŞKANAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
DinErciyes ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUHAMMET MUSTAFA ÇAKMAKLIOĞLU