Tanzimat edebiyatında gelenekten gelen unsurlar (Sözlü kültür etkileri doğrultusunda XIX. yüzyıl yazılı anlatılarında yapı: Konu, kurgu, öykü, kişi)
Traditional elements in Tanzimat literature (The analysis of structure in the XIX th century written narratives with special analysis on the oral culture: Theme, plot, story, characters)
- Tez No: 81947
- Danışmanlar: PROF. DR. BİLGE ERCİLASUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1999
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 920
Özet
Ill ÖZET Batı edebiyatında roman sözlü anlatıdan yazılı anlatıya doğru evrimleşen bir çizginin sonucudur. Türk edebiyatında ise Batılı anlamda romanla ilk kez XlX.yuzyilda karşılaşılır. Ama Türk sözlü kültürünün efsaneler, destanlar, halk hikâyeleri, masallar ve meddah hikayeleriyle yüzyıllardır halkın belleğinde süregelmiş zengin bir sözlü anlatı dağarcığı vardır. XlX.yuzyilda Batılı anlamda roman yazma çabasındaki ilk yazarlarımız, köklü bir geçmişe sahip sözlü anlatı geleneğinin açık ve kapalı etkilerini ister istemez ürünlerine yansıtmışlardır.“Tanzimat Edebiyatında Gelenekten Gelen Unsurlar”başlıklı bu tez, sözlü kültürden yazılı kültüre geçiş aşamasında XlX.yuzyilm son çeyreğine kadar Türk edebiyatında verilmiş yazılı anlatılarda halk anlatılarının etkilerini yapısal olarak araştırmayı amaçlamaktadır. Önsözde tezin amacı, sınırları, kullanılan yöntemler belirlenmiş; Giriş bölümünde sözlü kültür-yazılı kültür ilişkisi üzerinde durulmuş, XlX.yuzyilda sözlü olarak yayılan ve -el yazması, taş basması ya da matbaa baskısı olarak- yazılı halde okunan halk hikâyeleri, meddah hikâyeleri, masallardan söz edilmiş ve 1796-1876 yılları arasında basılmış ilk yazılı anlatıların kronolojik dizgesi verilmiştir. Tez -halk anlatılarından gelen etkilere göre- dört ana bölümden oluşmaktadır: Konu, Kurgu, öykü, Kişi. Konu bölümünde halk anlatılarından ilk. yazılı anlatılara geçen aşk, macera, namus, esaret, para, alafrangalık, siyaset konuları üzerinde durulmuştur. Kurgu bölümü iç içe dizilişli, art arda dizilişli ve eş zamanlı kurgu olmak üzere üç başlık altında ele alınmıştır. Öykü bölümünde halk anlatılarında görülen motiflerden ilk yazılı anlatılara geçenler, aşkın başlangıcına ilişkin motifler, engellere ilişkin motifler, sonuçlandırmaya ilişkin motifler şeklinde ayrılarak incelenmiştir. Kişi bölümünde ise halk anlatılarının âşık-kahraman, sevgili, rakip gibi temel kişileriyle, ikinci derece kişilerinin, tip ve figüranlarının davranış kalıplarının ilk yazılı anlatılarda nasıl sürdürüldüğü örneklerle kanıtlanmıştır. 1796-1876 yılları arasında yayınlanmış eserler arasında ömeklem alanı oluşturacak on altı yazılı anlatı üzerinde yapılan çalışmada ulaşılan yargılar Sonuç bölümünde ifade edilmiştir. Buna göre, halk anlatılarıyla ilk yazılı anlatılar arasındaki güçlü bağın hem yazarların hem de okurların alışkanlıklarından kaynaklandığı; sözlü kültürdeki anlatıcı kimliğinin birdenbire yazara dönüşemediği, onların hitap ettikleri okuyucu kitlesinin de halen dinleyici kitlesi olma özelliğini sürdürdüğü, dolayısıyla ilk yazılı anlatılarda sözlü anlatıların kalıplarına başvurulduğu yargısına varılmıştır. Şimdiye dek Batı'dan gelen özelliklere göre değerlendirilen Türk romanının, daha çok“yazılı anlatı”olarak nitelendirilebilecek erken dönem örneklerinde anonim halk anlatısından bireysel anlatıya doğru bir evrimleşmenin yaşandığı, Tanzimat sonrası yaşanan büyük yenilikler sayesinde bu evrimin hızlandığı görülmüştür.
Özet (Çeviri)
IV SUMMARY The novel in Western literature comes in as a result of an evolutionary transformation, which is from the oral to the written narrative. Although Turkish oral culture has a rich collection of oral narratives which have been carried from one generation to another by means of legends, epics, folk-stories, folk-tales and“meddah”stories, one can come across the first examples of Western novel genre in Turkish literature in the XlXth century. Turkish literary figures, who put a lot of effort into writing in the Western novel genre, have reflected the overt and covert effects of the oral narrative tradition, which has a well established history. This thesis with the title“Traditional Element in Tanzimat Literature”aims to find out the effects of folk narratives on the written narratives, which were written until the last quarter of the XlXth century, during the transition from the oral culture to the written culture. In the Preface, the aim, the scope and the method used have been given. In the Introduction, the relation between the oral and written culture has been emphasised. Besides, folk stories,“meddah”stories and folk-tales, which are in the form of manuscripts, lithographs or prints have been mentioned and a chronically ordered list of first written narratives which were published in between the years 1796 to 1876 has been given. The thesis has four chapters shaped in accordance with the effects of folk narratives. Theme, Plot, Story, Characters. In the chapter“theme”the themr>
Benzer Tezler
- Halide Edip Adıvar'ın eserlerinde halk bilimi unsurları
Folcloric elements in the works of Halide Edip Adıvar
EZGİ KULAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Halk Bilimi (Folklor)Niğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NEDİM BAKIRCI
- Doğu batı ikilemi bağlamında özgün bir duruş olarak Balkan Naci İslimyeli'nin sanatı
Balkan Naci Islimyeli's art as a unique attidue in the context of east and west dilemma
FERZAN GENÇ ÇUHADAROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Güzel SanatlarIşık ÜniversitesiGörsel Sanatlar Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MERİÇ HIZAL
- Dünden bugüne rebab ve yeniden ele alınması
Başlık çevirisi yok
M. REFİK KAYA
Sanatta Yeterlik
Türkçe
1998
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiTürk Sanat Müziği Ana Sanat Dalı
DOÇ. M. CAHİT ATASOY
- Kurmaca tekniği bakımından Türk edebiyatında polisiye roman
Detective novel in Turkish literature in terms of fiction technique
MUSTAFA FATİH AYDIN
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. VEYSEL ŞAHİN
- 19. yüzyıl Türk romanında muhafazakârlık
Conservatism in the 19th century Turkish novel
ERDEM DÖNMEZ
Doktora
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıSakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLSEMİN HAZER