Oksitosin hormonunun organizasyonel ve aktivasyonel etkilerinin bazı sosyal psikolojik değişkenler bağlamında incelenmesi
An examination of the organizational and activational effects of oxytocin on some social psychological variables
- Tez No: 820147
- Danışmanlar: PROF. DR. HAKAN ÇETİNKAYA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Hormonların organizasyonel etkileri, oksitosin, doğum türü, planlı sezaryen doğum, sosyal davranışlar, Organizational effects of hormones, oxytocin, delivery type, planned cesarean section, social behavior
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyal Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 208
Özet
Hormonlara ve benzer maddelere perinatal dönemdeki maruziyetlerin yenidoğanın beyin yapılarını organize ederek sonraki davranışları üzerinde nispeten uzun vadeli etkilere sahip olabildiği bilinmektedir. Hormonların organizasyonel etkileri olarak bilinen bu etki, steroid yapılı cinsiyet hormonları ve ilişkili oldukları cinsel davranışlar üzerinden sıklıkla gösterilmiş olsa da insan sosyal davranışları üzerinde perinatal dönem hormon maruziyetlerinin gelişimsel etkilerinin olup olmadığı henüz bilinmemektedir. Doğum ve emzirme üzerindeki iyi bilinen periferik etkilerine ek olarak nöropeptit oksitosin (OT), sosyal davranışın düzenlenmesinde de merkezi bir role sahiptir. Bu bakımdan sosyal davranış becerilerinde gözlenen bazı bireysel farklılıkların, OT'nin perinatal seviyelerindeki farklılıkların uzun vadeli etkilerini yansıtması olasıdır. Bununla birlikte, perinatal dönemde OT'ye farklı düzeylerde maruz kalmış olmanın sosyal davranış becerileri üzerindeki olası gelişimsel etkileri keşfedilmemiş durumdadır. OT'nin vajinal doğum sırasında rahim kaslarının kasılmalarını sağlamadaki periferik rolüne paralel olarak, spontan vajinal doğum sırasında anne ve yavruda gözlenen OT düzeylerinin, normal doğum sürecinin hiç başlamadığı planlı/elektif sezaryen ile karşılaştırıldığında anlamlı derecede yüksek olduğu tutarlı bir biçimde raporlanmaktadır. Bu bilgiler ışığında mevcut tez çalışması, perinatal OT maruziyetlerindeki farklara dayanarak vajinal ve planlı sezaryen doğum ile dünyaya gelmiş yetişkinlerin sosyal davranış becerilerinde farklılıklar olup olmadığını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla, çeşitli içleme kriterlerini karşılayan vajinal ya da planlı sezaryen doğumlu yetişkinler, OT ile ilişkili olduğu sıklıkla kanıtlanmış sosyo-bilişsel değişkenler olan duygu tanıma ve empati becerileri açısından karşılaştırılmıştır. Katılımcıların duygu tanıma becerileri biçim değiştirme tekniği (morphing) kullanılarak altı temel duygu ifadesi için oluşturulan dinamik duygu geçiş videolarındaki duyguları doğru tanıma oranları ve doğru tanıdıkları duygu ifadesine geçişi anlama süreleri ile ölçülmüştür. Katılımcıların empati becerileri ise, göz çevresi verilen kimselerin içine bulundukları zihin durumlarını tahmin etmeyi içerek Gözden Zihin Okuma Testi'nin bilgisayara uyarlanmış versiyonunda elde edilen doğru yanıt oranları ve tepki süreleri üzerinden değerlendirilmiştir. Tez çalışmasının bulguları vajinal doğum ile dünyaya gelen katılımcıların planlı sezaryen doğum ile dünyaya gelen katılımcılara kıyasla duyguları anlamlı olarak daha yüksek doğruluk oranıyla tanıdıklarını ve bu sonucun mutluluk hariç tüm temel duygular için elde edildiğini göstermiştir. Benzer şekilde vajinal doğumlu katılımcılar planlı sezaryen doğumlu katılımcılara kıyasla Gözlerden Zihin Okuma Testi'nde anlamlı olarak daha yüksek doğru yanıt oranına sahip olmuşlardır. Bu bulgulara ek olarak duyguları doğru tanıma oranı açısından kadınların erkeklerden daha yüksek skorlar elde ettikleri ve belirli duyguların diğerlerine kıyasla daha doğru ve hızlı biçimde tanındığı görülmüştür. Elde edilen sonuçlar, doğum türünün ve buna bağlı olarak perinatal dönemde maruz kalınan OT düzeylerinin sosyal davranış becerilerinin optimal gelişimi için kritik olabileceğine işaret etmiştir. Bulgular ve olası doğurguları ilgili literatür eşliğinde tartışılmış, çalışmanın sınırlılıkları aktarılarak ileriki çalışmalar için önerilerde bulunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Perinatal exposures to hormones and similar substances can have relatively long-term differentiation on the organization of newborns' brain structures and subsequent behaviors. Although the organizational effects of sex steroids on sexual behaviors have been frequently demonstrated, it is still unknown whether perinatal hormone exposures have developmental effects on human social behaviors. In addition to the well-known peripheral effects on birth and breastfeeding, the neuropeptide oxytocin (OT) also plays a central role in the regulation of social behavior. Therefore, it is quite possible that some of the individual differences observed in social behavior skills reflect the long-term effects of differences in perinatal OT levels. However, the potential developmental effects of varying levels of perinatal exposure to OT have not been explored. In parallel with the peripheral role of OT in inducing uterine contractions during vaginal delivery, it has been consistently reported that OT levels observed in both the mother and the offspring during spontaneous vaginal delivery are significantly higher compared to planned/elective cesarean delivery where the normal birth process does not initiate. In the light of these findings, the aim of this thesis is to investigate whether there are differences in social behavior skills between adults born via vaginal and planned cesarean delivery. For this purpose, adults who meet various inclusion criteria and were born either through vaginal or planned cesarean delivery were compared in terms of their emotion recognition and empathy skills, which are socio-cognitive variables strongly associated with OT. The Participants' emotion recognition skills were measured through the correct identification rates and the time taken to perceive the facial expressions of six basic emotions in dynamic emotion transition videos created using face morphing technique. Participants' empathy skills were evaluated based on the correct response rates and reaction times obtained from a computerized adaptation of the Reading the Mind in the Eyes Test, which involves predicting the mental states of individuals based on their eye region. The findings indicated that participants born via vaginal delivery had significantly higher accuracy rates in recognizing emotions, compared to those born via planned cesarean section, and this result was observed for all basic emotions except happiness. Similarly, participants born via vaginal delivery had significantly higher correct response rates in the Reading the Mind in the Eyes Test compared to those born via planned cesarean section. In addition to these findings, it was observed that women scored higher than men in terms of accuracy rates in emotion recognition, and certain emotions were recognized more accurately and quickly compared to others. The results suggested that the mode of delivery and the associated levels of perinatal OT may be critical for the optimal development of social behavior skills. The findings and their implications were discussed in the context of relevant literature, and limitations of the study were addressed, along with recommendations for future research.
Benzer Tezler
- Prematür telarşlı olgularda oksitosin hormonunun rolü
The role of oxytocin hormone in premature thelarge in girls
ECE KURTUL ŞENGÖZ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2022
Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıAtatürk ÜniversitesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAKAN DÖNERAY
- Gebe sıçanlarda oksitosin hormonunun pelvik taban kasları üzerine etkisinin incelenmesi
Investigation the effect of oxytocin hormone on pelvic floor muscles in pregnant rats
EMİNE DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Kadın Hastalıkları ve DoğumÇukurova ÜniversitesiEbelik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ŞÜKRİYE DENİZ MUTLUAY
- Östrojen reseptör agonistlerinin ve oksitosinin dişi sıçanlarda koroner arter ligasyonuyla oluşan miyokard hasarına etkisi: egzersiz ve over hormonlarının rolü
The effect of estrogen receptor agonists and oxytocin on coronaryartery ligation-induced myocardial damage in female rats with menopause: the role of exercise and ovarian hormones
ERMAN CANER BULUT
- Oksitosinin gürültüye bağlı işitme kayıplarındaki koruyucu ve tedavi edici etkinliğinin araştırılması ve elektron mikroskopik inceleme (Deneysel çalışma)
Protective and therapeutic effects of oxytocin in acoustic trauma: systemic versus intratympanic administration in rats
EREN BOLDAZ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2020
Kulak Burun ve BoğazSağlık Bilimleri ÜniversitesiKulak Burun Boğaz Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAKAN AVCI
- Kronik stres uygulanan sıçanlarda intranazal oksitosinin santral etkisi ve vücut ağırlığı ile değişimi
Central effect of intranasal oxytocin on chronic stress applied rats and variation with bodyweight
DENİZ ÖNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
FizyolojiHacettepe ÜniversitesiFizyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BİLGE PEHLİVANOĞLU