19. yüzyıl Türk sanat müziği geleneğinde çalgısal eser besteciliği
The craft of instrumental composition in 19th century Turkish art music tradition
- Tez No: 821290
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SITKI BAHADIR TUTU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: 19. Yüzyıl, Türk sanat müziği, bestecilik, çalgısal eserler, tür
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Müziği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Müziği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 614
Özet
Türk sanat müziği geleneğinde bir geçiş niteliği taşıyan 19. yüzyıl kendi özellikleri ve önceki yüzyıllar ile olan etkileşimin getirdiği kültürel temaslar sonucu dinamik bir dönem niteliğindedir. Bu çalışmada, besteci yaratma davranışlarının 19. yüzyıl çerçevesinde çalgısal eserler özelinde ele alınarak bestecilik üsluplarının ortaya çıkartılması amaçlanmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde problem durumu tartışılarak, gelenek, klasik ve yeni kavramları, yüzyılın“dinamik”olarak betimlenmesi varsayımını çözümlemek amacıyla detaylandırılmıştır. Bestecilik üslubunda, bağlam koşullarının Türk sanat müziği geleneği mensubu bestecilere etki mekanizmaları, bestecileri eser vermeye yönlendiren iç ve dış motivasyonlar, Türk sanat müziği geleneği çerçevesinde“klasik”ya da“yeni”olarak nitelenen aynı türdeki yaratılarda biçim kurguları odağında gözlenebilen benzer/farklı yaratma davranışları, makam bileşenleri örüntüsü farklılıkları, usul bileşenlerinin organizasyonu ve çalgısal türlerin çeşitlenme durumu tartışılarak yüzyıla ilişkin belirleyici unsurlar ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırmada, tarama, ayrıca sistematik derleme yöntemleriyle toplanan verilere dayanılarak yüzyılın bağlam koşulları ortaya konmuş, tarihsel yöntem yoluyla yüzyılın geleneksel Türk sanat müziği çerçevesinde besteci, eğitim kurumları, icra ve yaratma ortamları ele alınmıştır. Araştırmanın örneklemini oluşturan amaç doğrultusunda 26 besteci ve 321 esere ulaşılmış, bu eserlerin 1 1 O adedi örnekleme dahil edilmiştir. Örnekleme dahil edilecek eser seçiminde kriterler belirlenmiş, çalgısal türler ile sınırlanan çalışmada yüzyılın yaratma davranışlarını ortaya koymak üzere 19. yüzyıl içinde yaşamış bestecilerin yanında, 18.yüzyılın son çeyreğinde doğmuş 19. yüzyılda da yaşamış, yine 19. yüzyılın ikinci yarısında doğarak 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar yaşamış besteciler incelemeye dahil edilerek, besteciler çağdaşlık kriterine göre üç kesitte ele alınmıştır. Doküman incelemesi kapsamında incelenmiş her eser yeniden notalanarak yapı ve içerik bakımından incelenmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde, 19. yüzyıl Türk sanat müziği geleneğinde çalgısal eser besteciliğindeki dinamikleri ve yaratma davranışı ortaya konulurken önem atfedilen hususlar olarak dönemin eğitim, icra ortamları ve tür bileşenleri başlıklar halinde ele alınmıştır. Ayrıca 19. yüzyıl çerçevesinde GTSM'de bir alt tür olan çalgısal türler; peşrev, sazsemai, sirto, longa, zeybek, oyun havası ve marşlar biçimsel, yapısal, işlevsel ve icra bağlamında ele alınmış, bu özelliklerin besteci yaratma davranışlarındaki yansımaları değerlendirilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde, bestecilerin mensubiyetleri, meşk silsilesi, ağlar, ders aldığı ve yetiştirdiği öğrenciler her besteci özelinde incelenmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde giriş kısmında listelenen 11 O çalgısal eser, yapı ve içerik bakımından incelenmiştir. Biçim kurgusu, usul ve makam bileşenleri,“ezgi malzemesi kesiti”(EMK) ifadesiyle anılan her cümlenin perde kadrosu ölçütlerine göre toplanan veriler, sıklık, yoğunlaşma ve ortalama işlemleri ile grafiklere dökülmüş, türler, dönemin kesitleri, makamlar gibi değişkenlerle ilişkileri tespit edilerek bulgular ortaya konulmuştur. Çalışmanın sonuç bölümünde araştırma boyunca elde edilen bulgular doğrultusunda, 19. yüzyıl çalgısal eser besteciliğinin üç kesitte ele alınmasının, yaratma davranışlarının benzeşerek yoğunlaştığı gruplarla örtüşebileceği varsayımı doğrulanmıştır. Bununla birlikte değişim ve yeniliğin ortaya çıktığı 19. yüzyıl dinamiğinin çalgısal türler bağlamında besteci yaratma davranışlarında nasıl şekillendiği, takip eden yüzyıla yansıyarak yeni dönem bestecilerin yaratma davranışlarına temel sağladığı hususu tartışılmıştır.
Özet (Çeviri)
The 19th century, which is a transiti on in the Turkish classical music tradition, is a dynamic period as a result of its own characteristics and the cultural contacts brought by the interaction with the previous centuries. in this study, it is aimed to reveal the composing styles by considering the composer creation behaviors within the framework of the 19th century and in the context of instrumental works. in the introduction part of the study, the problem situation is discussed and the concepts of tradition, classical and new are detailed in order to analyze the assumption that the century is described as“dynamic”. in composing style, mechanisms that work about the effects of context conditions on composers belonging to Turkish classical music tradition, intemal and extemal motivations that direct traditional composers to produce works, creating similarity / diff erence in the focus of form constructs in the same type of creations that determine the defınition of“classical”and“new”within the framework of Turkish art music. it is aimed to reveal the determining factors related to the century by discussing whether there are differences in the pattem of makam components, the organization of the usul components and the diversity of instrumental genres. in the research, the context conditions of the century were revealed based on the data collected by scanning and systematic compilation methods, and the composer, educational institutions, performance and creation environments of the century were discussed in the framework of GTSM through the historical method. in line with the purpose of forming the sample of the research, 26 composers and 321 works were reached, 110 of these works were included in the sample. Criteria were determined for the selection of the work to be included in the sample, in order to reveal the creative behaviors of the century in the study, which was limited to instrumental genres, besides the composers who lived in the 19th century, they were bom in the last quarter ofthe 18th century but lived in the 19th century, were bom in the second half of the 19th century and were bom in the 20th century. Composers who lived until their fırst quarter were included in the analysis, and composers were discussed in three
Benzer Tezler
- Şevki Bey'in Uşşak makamındaki şarkılarında metinlerarası ilişkiler
Lntertextual relations in Şevki Bey's songs in the maqam Uşşak
MURAT NERGİZ
- 20. yüzyılda klasik Türk müziği enstrümanları ve icracıları hakkında genel bir değerlendirme
A General analysis of twentieth century classical Turkish music, instruments and performens
NEVA ÖZGEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiTemel Bilimler Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ. İHSAN ÖZGEN
- Duacızâde Abdülkerîm'in Mûsıkî Risâlesi'nin çevri-yazımı ve Türk müziği yazılı kaynakları arasındaki yeri
The transcription of Duacizade Abdulkerim's music book and the place of Turkish music in written sources
FEYYAZ ÖNDER
- Yalçın Tura'nın Keman ve On Yaylı Saz İçin Oyun Havaları adlı eserinin incelenmesi
The analysis of the work Keman ve On Yaylı Saz İçin Oyun Havaları (Dance tunes for violin and ten strings) by Yalçın Tura
ÖZGE ÖZERBEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MüzikDokuz Eylül ÜniversitesiMüzik Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MURAT KÜÇÜKEBE
- Türk kültüründe udun tarihi kaynakları ve Tanzimattan sonra gelişen ud yapım geleneği (19-20. yüzyıl)
The historical sources of the oud in Turkish culture and the oud making tradition devoloped in the post-Tanzimat era (19th-20th century)
MURAT UFUK GÜLER
Doktora
Türkçe
2022
Güzel SanatlarEge ÜniversitesiTürk Sanatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RÜÇHAN BUBUR