Azerbaycan peri masallarının arketipsel sembolizm bağlamında incelenmesi
Analysis of Azerbaijani fairy tales in the context of archetypal symbolism
- Tez No: 825644
- Danışmanlar: PROF. DR. ERDOĞAN ALTINKAYNAK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Karşılaştırmalı Edebiyat, Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Comparative Literature, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ardahan Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 420
Özet
Masallar, ait oldukları toplumların binlerce yıllık kümülatif hafızasından damıtılarak içerilerinde barındırdıkları tüm sosyal, kültürel, siyasal ve ekonomik kodlarla bugün de konumlanan insanoğlunun, düne bakmak isterken yarını görebileceği, olağanüstülüklerle süslenmiş anlatılardır. Hayatını korkularının şekillendirdiği insanoğlu onlarla başa çıkabilmek ve ölüm gibi büyük bir gerçeğin varlığına karşın bünyesinde barındırdığı tüm sosyokültürel kodları geleceğe aktarabilmek için hayal gücü ile yoğurduğu mitik anlatılara sığınır. Bu noktada masallar, insanoğlunun gerçek hayattaki tükenişe karşın gerçeküstünün sunduğu ayrıcalıklara sığınarak varlığını sürdürme çabasının erken dönem manifestolarıdır. Özellikle peri masalları içerikleri ve olay örgüleri bakımından imkânın sınırlarınının ötesine dair deneyimler barındırmaları nedeniyle, okuyucu ve/veya dinleyicileri varoluşlarına dair kaygılardan arındırabilecek ve onlara yarın da var olabileceklerine dair umut vaadeden metinlerdir. Bu nedenle peri masallarında kahramanları, konfor alanlarından çıkararak onları kişisel tekamülleri üzerinden ait oldukları toplumların kolektif dönüşümüne aracı kılan güdüleyicilerin tespiti gereklidir. Kahramanları eyleme geçiren söz konusu güdüleyicilerin tespiti için Carl Gustav Jung tarafından arketipler olarak tanımlanan ve Carol S. Pearson tarafından genişletilen arkaik davranış kalıplarından yararlanılmış, tespit edilen arketiplerden hareketle Azerbaycan peri masallarına disiplinlerarası bir çözümleme yapılmıştır. Çalışmamızın giriş bölümünün ilk kısmında masal üzerine yapılan genel bir değerlendirmenin ardından ikinci kısımda çalışmanın esasını teşkil eden arketipsel sembolizmin barındırdığı temel kavram ve dayanaklar hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmamızın birinci bölümünde seçilen Azerbaycan peri masalları kuramsal çerçevede belirtilen bilimsel dayanaklar doğrultusunda incelenmiş ve barındırdıkları arketipsel ögelerin tespiti yapılmıştır. Kahramanların, kişisel tekamüllerinden hareketle mensup oldukları milletlerin toplumsal tekamülünün mikro ölçekli yansımaları olmaları, onların geçirdikleri aşamaların da tahlilini gerektirdiğinden, arketipsel sembolizm bağlamında çözümlemesi yapılan masallar aynı zamanda Joseph Campbell tarafından monomit döngüsü olarak adlandırılan yola çıkış, erginlenme ve dönüş aşamaları bakımından da değerlendirilmiştir. Böylece çalışmaya konu olan Azerbaycan peri masallarının gerek arketipsel sembolizm bağlamında incelenmesi gerekse kahramanlarının yola çıkış, erginlenme ve dönüş aşamalarında karşılaştıkları durumların dikkate alınmasıyla elde edilecek bulgular ışığında arketipsel imgelerin Azerbaycan Türklerinin kolektif bilinçdışındaki yerel kültürel karşılıkları ortaya konulacaktır.
Özet (Çeviri)
Tales, distilled from the thousands of years of cumulative memory of the societies they belong to, with all the social, cultural, political and economic codes they contain, are narratives embellished with extraordinariness, in which human beings positioned today can see the future while they want to look at the past. Human beings, whose lives are shaped by their fears, take refuge in mythical narratives that they knead with their imagination in order to cope with their fears and transfer all the sociocultural codes they contain to the future, despite the existence of a great reality such as death. At this point, tales are early manifestos of human beings' efforts to maintain their existence by taking refuge in the privileges offered by the surreal despite the extinction in real life. Especially fairy tales are texts that can free readers and/or listeners from their concerns about their existence and offer hope that they can exist tomorrow, as they contain experiences beyond the limits of possibility in terms of their content and plot. For this reason, it is necessary to identify the incentives in fairy tales that take the protagonists out of their comfort zones and make them an instrument for the collective development of the societies they belong to through their personal development. In order to determine the incentives in question that drive the protagonists into action, archaic behavior patterns defined as archetypes by Carl Gustav Jung and expanded by Carol S. Pearson were used, and an interdisciplinary analysis was conducted on Azerbaijani fairy tales based on the identified archetypes. In the second part of a general evaluation on the tale, which is included in the first part of the introduction of our study, information is given about the basic concepts and bases contained in the archetypal symbolism, which constitutes the basis of the study. In the first part of our study, the selected Azerbaijani fairy tales were examined in accordance with the scientific bases stated in the theoretical framework and the archetypal elements they contain were determined. Given that protagonists being micro-scale reflections of the social development of the nations they belong to based on their personal development requires an analysis of the stages they have gone through, the tales analyzed in the context of archetypal symbolism have also been evaluated in terms of the stages of departure, initiation and return, called the monomyth cycle by Joseph Campbell. Thus, in the light of the findings to be obtained by examining the Azerbaijani fairy tales which are the subject of the study both in the context of archetypal symbolism and by taking into account the situations encountered by the protagonists at the stages of departure, initiation and return, the local cultural equivalents of the archetypal images in the collective unconscious of the Azerbaijani Turks will be revealed.
Benzer Tezler
- Azerbaycan'da Âşık Peri Meclisi ve onun üyeleri (Derleme ve inceleme)
Âşik Peri and its Members in the Azerbaijan (Review and analysis)
NAZLI BAĞIROVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıGaziantep ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BEHİYE KÖKSEL
- Karamanoğlu Mehmetbey üniversitesi Türk dili ve edebiyatı bölümü ile Bakü devlet üniversitesi Azerbaycan dili ve edebiyatı bölümü öğrencilerinin okuma alışkanlıkları üzerine karşılaştırmalı bir inceleme
Comparative study on the reading habits of the students between Karamanoğlu Mehmetbey University Turkish language and literature department and baku state university Azerbaijan language and literature department
EDA PERİ ERBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Bilgi ve Belge YönetimiHacettepe ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜLENT YILMAZ
- Bir Azeri destanı: Kurbani (Giriş-metin-tercüme-dizin)
Başlık çevirisi yok
SEVİNÇ AHUNDOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLDEN SAĞOL
- Hasan Turan'ın hikayeleri üzerine karşılaştırmalı bir inceleme
A comparative study about Hasan Turan's stories
EMEL DAŞDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Halk Bilimi (Folklor)Atatürk ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
YRD. DOÇ. DR. GÜLHAN ATNUR
- Azerbaycan'da XX. yüzyıl pozitif hukukun gelişimi 'Çalışma Hukuku'
The development of the XXth century positive law in Azerbaijan 'Work Legislation'
İPEK PEKER