Horasan Türkçesinin Kelat-i Nader ağzı üzerine
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 827423
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SERPİL ERSÖZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Horasan Türkçesi, Kelat Ağzı, Kelat-i Nader, İran Türk Ağızları, Khorasan Turkish, Kelat Dialect, Kelat-i Nader, Iranian Turkish Dialects
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Manisa Celal Bayar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 297
Özet
İran'da birbirinden dilbilimsel farklarla ayrılan çok sayıda Türk dili konuşulmaktadır. Bunların en bilinenleri arasında Azerbaycan Türkçesi, Kaşkay Türkçesi, Halaç Türkçesi ve kısmen Horasan Türkçesi sıralanabilir. Bu çalışmanın odak noktasını teşkil eden Horasan Türkleri yüzyıllar boyunca bugünkü İran'da üç ayrı eyaletten meydana gelen Horasan bölgesinin Kuzey Horasan ve Rezevi Horasan eyaletlerinde dağınık biçimde ve genellikle Fars ve Kürt halklarıyla birlikte yaşamaktadırlar. Şu ana değin Güney Horasan'da konuşulan herhangi bir Türkçe değişkeye rastlanmamıştır. Bu çalışmada Rezevi Horasan'ın kuzeyinde, Kelat şehrinde yaşayan Horasan Türklerinin konuştuğu ağızlar sesbilgisi, biçimbilgisi ve sözdizimi düzeylerinde ele alınmaktadır. Kelat şehrinde Türkler, İrani dillerin konuşurları olan Kürtler, Lorlar ve Farslar ile iç içe yaşamaktadırlar. Farsçanın, İran'ın tek resmî ve dolayısıyla baskın ve prestijli dili olduğu için diğer dilleri etkilediği gibi bölgedeki Türkçe ağızlar üzerinde de bütün dilbilimsel düzeylerde etkileri bulunmaktadır. 2022 yılında yapılan alan çalışmamızda ve bu çalışmaya dayalı araştırma ve incelemeler sonucunda Horasan Türkçesinin Kelat ağzının iki alt ağız grubu bulunduğu saptanmıştır. Bu iki alt ağız grubunun oluşumunda farklı etkenler rol oynamıştır. Söz konusu etkenler şunlardır: Yerli halk olan Horasan Türkleri, bölgeye sonradan ve muhtemelen Azerbaycan'dan göç ettiği ileri sürülen Türkler, diğer birkaç köyde yaşayan Türk dışı etnik grupların konuştuğu değişkeler. Yerli ve göçmen ağızları arasında leksikal, sesbilgisel ve biçim bilgisel düzeylerde önemli farklılıklar vardır. Bunlardan ilki söz başı /b/ sesinin korunması veya /v/'ye gelişmesi; ikincisi ise öğrenilen geçmiş zaman işlevinde -Ib, -IbdIr veya -mIş eklerinin kullanılmasıdır. Göçmen ağzı konuşurlarının, kaynaklarda herhangi bir somut not ya da belge bulunmamakla birlikte, Azerbaycan'dan bölgeye göç ettiği ileri sürülmektedir. Horasan Türkçesinin yerli ağzında söz başı /b/ ünsüzü /v/ sesine vii gelişmiş, göçmen ağzında ise /b/ ünsüzü korumuştur. Horasan Türkçesinin yerli ağzında öğrenilen geçmiş zaman eki olarak -Ib eki, göçmen ağzında ise hem -mIş hem de -Ib eki kullanılmaktadır. Bazı kelimeler iki ağızda farklı şekillerde kullanılmaktadır. Örneğin kardeş anlamındaki sözcük, yerli ağızda äké, göçmen ağzında qardaş'tır. Çalışmada yararlanılan metin bölümü derlenen ses kayıtlarına dayanılarak oluşturulmuştur.
Özet (Çeviri)
Many Turkish languages are spoken in Iran, which differ from each other in linguistic differences. Azerbaijan Turkish, Kashkay Turkish, Halac Turkish and partly Khorasan Turkish can be listed among the best known of them. Khorasan Turks, who are the focus of this study, have been living in the North Khorasan and Rezevi Khorasan states of the Khorasan geography, which consists of three separate states in today's Iran, for centuries, in a scattered manner and generally with the Persian and Kurdish peoples. So far, no Turkish variant spoken in South Khorasan has been encountered. In this study, the dialects spoken by Khorasan Turks living in the city of Kelat, in the north of Rezevi Khorasan, are discussed at the levels of phonology, morphology and syntax. In the city of Kelat, Turks live together with Kurds, Lors and Persians who are speakers of the Iranian language. Since Persian is the only official and therefore dominant and prestigious language of Iran, it has effects on Turkish dialects in the region at all linguistic levels, as well as other languages. As a result of our field study conducted in 2022 and our research and investigations based on this study, it was determined that the Kelat dialect of Khorasan Turkish has two sub-dialect groups. Different factors played a role in the formation of these two sub-dialect groups. The factors in question are: the indigenous people of Khorasan, the Turks who allegedly migrated to the region later and possibly from Azerbaijan, and the dialects spoken by non-Turkish ethnic groups living in a few other villages. There are significant differences between a native and immigrant variants at the lexical, phonological, and morphological levels. The first of these is the preservation of the initial /b/ sound or its development to /v/; The second is the use of -Ib, -IbdIr or -mIş suffixes in the learned past tense function. The immigrant dialect is claimed to have migrated from Azerbaijan to the ix region, although there are no concrete notes or documents in the sources. In the Khorasan Turkish variant, the initial /b/ consonant developed into /v/, and the immigrant variants preserved the /b/ consonant. The suffix -Ib is used as the past tense suffix learned in the native variants of Khorasan Turkish, and both -mIş and -Ib suffixes are used in the immigrant variants. Some words are used in different ways in two dialects. For example, the word brother is äké in the local dialect and qardash in immigrant dialect. The text parts used in the study were created based on the compiled audio recordings.
Benzer Tezler
- Şah İsmail metni esasında Horasan Türkçesinin Kuçan ağzı (Giriş-gramer-metin-çeviri-sözlük)
Research on Khorasan Turkish Kuchan dialect-text of Shah İsmail (Introduction-grammar-text-translation-glossary)
KAZIM ÖZDEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SULTAN TULU
- İran sahası Oğuz diyalektlerinin karşılaştırmalı ses bilgisi (Güney Azerbaycan, Kaşkay ve Sungur diyalektleri)
Comparative phonology of Oghuz dialects of Iranian area (South Azerbaijan, Qashqai and Sungur dialects)
HÜSEYİN GÖKÇE
Doktora
Türkçe
2024
Dilbilimİnönü ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHİTTİN ÇELİK
- Afganistan Özbekçe Türkçesinin üzerinde Farsçanın tesiri
The effect of Persian language on Uzbek languag in Afganistan
KİANOOSH KARİMİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıAkdeniz ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUAT BOZKURT
- Türkmen Türkçesi ve Türkiye Türkçesi atasözlerinde geçen dinî terimlerin karşılaştırılması
The comparison of religious terms in Turkmen Turkish and Turkish of Turkey proverbs
TUĞÇE BURCU DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÖKÇE YÜKSELEN PELER
- Türkmen Halk Ertekileri üzerinde gramer incelemesi
Grammar examination on Turkmen Halk Ertekileri
FİKRİYE DUMAN POLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve EdebiyatıCumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BİLAL YÜCEL