Tuhfe-i Gaznevî tezyînatı ve XVII. yüzyıl kitap sanatlarındaki yeri
Tuhfe-i Gaznevî's decoration and its place in the seventeenth-century book arts
- Tez No: 830795
- Danışmanlar: PROF. DR. AZİZ DOĞANAY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 384
Özet
XVII. yüzyılda Osmanlı'da kâtip olarak görev yapan Mahmud Gaznevî (ö. 1692) cildinden hüsn-i hattına, şiirlerinden tezyinatına kadar emek verdiği Tuhfe-i Gaznevî diye bilinen mecmuayı Osmanlı sultanı IV. Mehmed'e hediye etmek üzere hazırlamıştır. Bu tez çalışmasında Tuhfe-i Gaznevî'nin tezyinatı ve diğer sanatsal özellikleri, kendi döneminde İstanbul'da kitap sanatlarındaki gelişmeler dikkate alınarak incelenmektedir. Bu amaçla, Osmanlı sarayı merkezli sanat çalışmalarının odağı olan ehl-i hirefin kitap sanatlarına yaklaşımı tartışıldıktan sonra XVII. yüzyılda saray dışında sanat faaliyetlerinin gelişimi ele alınmaktadır. Çarşıda esnaf olarak çalışan sanatkârların motivasyonları ve eserlerinin kıymeti dönemin talepleri doğrultusunda değerlendirilmektedir. Tuhfe-i Gaznevî'nin tezyinatının incelenmesi çalışmanın ana gövdesini oluşturmaktadır. İç ve dış kapağı tezhipli cildinin hazırlanması, hüsn-i hattı, kat', tasvir ve tezhip işçilikleri büyük oranda Gaznevî'nin kendi elinin eseridir. Çeşitli kat' tekniklerinde ve şükûfelerde, hüsn-i hatta ve cilt işçiliğinde mahir olan Gaznevî, mecmuasının sayfa düzeninde belirli bir usül takip etmemiştir. Tezyînatında uyguladığı teknik, üslup, desen veya renk çeşitlilikleriyle Tuhfe-i Gaznevî'ye görsel hareketlilik kazandırmıştır. Ayrıca, Gaznevî'nin şiirleriyle tezyinatı arasındaki ilişki incelenmiş ve kullandığı tezyinat terimleri ele alınmıştır. Gaznevî'nin şiirlerinde yaptığı karşılaştırmalardan yola çıkarak, sanatta kendini gördüğü yer tartışılmaktadır. Çalışmanın katalog bölümünde ise her varakta yer alan tezyinat etraflıca incelenmiş ve Gaznevî'nin şiirlerinin transkripsiyonu yapılmıştır. Tuhfe-i Gaznevî'nin tezyinatı, aynı dönemde ehl-i hirefin hazırladığı bir vakfiyenin tezyinatı ile ve çarşı sanatkârlarının eserleri ile karşılaştırılarak Gaznevî'nin tezyinata yaklaşımı ve eserinin XVII. yüzyıl kitap sanatlarındaki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Tuhfe-i Gaznevî sultan için, ehl-i hireften olmayan bir şahsın eseri olarak kısıtlı imkanlarla hazırlanmıştır. Ehl-i hiref eserlerinden farklı olarak, Tuhfe-i Gaznevî kolektif bir çalışmanın ürünü değildir. Diğer taraftan, çarşı sanatkârlarının eserlerine de benzememektedir. Tuhfe-i Gaznevî sipariş üzerine hızlıca üretilmiş değildir. Meslek itibariyle sanatkâr olmayan bir şahsın kişisel gayretiyle hazırlanan Tuhfe-i Gaznevî saraya yaraşır bir eserin, saray dışında ortaya çıkması özelliğiyle ayrı bir yerde durmaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis examines the decorative and artistic features of Tuhfe-i Gaznevî within the context of developments taking place in the field of book arts in Istanbul during the seventeenth century. Presented as a gift to the Ottoman sultan Mehmed IV, this bound collection (mecmua) was created by the scribe Mahmud Gaznevî (d. 1692). The bulk of the present study is devoted to analyzing Tuhfe-i Gaznevî's decorative features. Most of these, including its illuminated inner and outer covers, calligraphy, cut-paper (kat') decorations, illustrations, and illumination, were prepared by Gaznevî himself and stand out as a testament to his skill in these various branches of the decorative arts. Gaznevî refrained from applying a single, overarching decorative program to the volume, opting instead for a range of techniques, methods, designs, and color palettes that lend the work a particular vibrancy. The study also examines the relationship between the volume's decoration and its poems by Gaznevî, as well as the terminology Gaznevî employs for different aspects of its decoration. Through the comparisons Gaznevî draws in his poems, the study seeks to elucidate where Gaznevî saw himself in the context of the artistic field of his day. It also offers transcriptions of Gaznevî's poems a comprehensive examination of the decoration on each page of the volume. Additionally, by comparing the decoration in Tuhfe-i Gaznevî with that in a waqf deed prepared by the ehl-i hiref and with examples of work by other artisans outside the palace, this study aims to shed light on the originality of Gaznevî's approach to decoration and his volume's place in the field of book arts in the seventeenth century. Tuhfe-i Gaznevî was prepared for the sultan by an artisan outside the palace with limited resources at his disposal. Unlike the work of the palace artisans, Tuhfe-i Gaznevî the work of a single person. Yet its decoration differs from that of the work of other artists working outside the palace, which tended to be produced hastily on commission. Tuhfe-i Gaznevî was instead the product of a non-professional artist who sought on his own to create a work worthy of the palace, lending it a distinct and remarkable place in the history of the Ottoman book arts of the period.
Benzer Tezler
- Türk sanatında katı'
Qati in Turkish art
SAFİYE MORÇAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
El SanatlarıFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. MEHMET HÜSREV SUBAŞI
- Tuhfe-i Ataiyye
Başlık çevirisi yok
VEYSEL AKKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MAHMUT EROL KILIÇ
- Alî er-Ruhâvî Tuhfe-i Taksîrî (İnceleme-metin 1B-46A)
Alî er-Ruhâvi's Tuhfe-i Taksîrî (Examination-text 1B-46A)
NURULLAH BAYAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıHarran ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EKREM BEKTAŞ
- Tuhfe-i Nâilî metin ve muhteva II. cilt s. 468-734
Tuhfe-i Nâilî text content II. issue page 468-734
FATMA ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıCumhuriyet Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİM YILDIZ
- Tuhfe-i Nâilî metin ve muhteva (II. Cilt s.735-999)
Tuhfe-i Naili text content (Volume II Page 735-999)
BÜNYAMİN YUVACI
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıCumhuriyet Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİM YILDIZ