Türkiye'de hortum olaylarının zamansal ve mekânsal analizi (2000-2020)
Temporal and spatial analysis of tornado events in Turkey (2000-2020)
- Tez No: 831084
- Danışmanlar: PROF. DR. İHSAN ÇİÇEK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Coğrafya, Geography
- Anahtar Kelimeler: Aşırı Hava Olayı, Hortum, Zamansal ve Mekânsal Analiz, Sinoptik Patern, Türkiye, Extreme Weather Event, Tornado, Temporal and Spatial Analysis, Synoptic Pattern, Turkey
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Fiziki Coğrafya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Fiziki Coğrafya Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 134
Özet
Son yıllarda küresel iklim değişikliği ile beraber aşırı hava ve iklim olayları, tüm insanlar için önemli bir risk oluşturmaktadır. Hortumlar dünyanın birçok bölgesinde, çok kısa sürede oluşup ciddi can ve mal kayıplarına neden olan şiddetli hava olaylarından birisidir. Türkiye'de de son yıllarda sayılarında belirgin bir artış vardır. Çalışmamızda European Severe Weather Database (ESWD)'den Türkiye'de 2000-2020 yılları arasında gerçekleşmiş hortum verileri alınmıştır. 21 yıllık süreçte toplam 520 hortum olayı gerçekleşmiştir. Bu hortumların çok yönlü incelendiği bu çalışma genel olarak üç kısımdan oluşmaktadır. Buna göre zamansal ve mekânsal değişmelerin istatistiksel çözümlemeleri yapıldığında, hortumlar ülke geneline düzenli bir dağılış göstermemektedir. Akdeniz Bölgesi'nde bu süreçte toplam 245 hortum olayı gerçekleşmiş olup, bölgeler arasında ilk sırada gelmektedir. Ayrıca hortumların gerçekleştiği aylar ve mevsimler bölgelere göre farklılık göstermektedir. Akdeniz ve Ege bölgelerinde sonbahar sonu ve kış aylarında; Marmara ve Karadeniz bölgelerinde yaz ve erken sonbahar ayları; İç bölgelerde ise genellikle ilkbahar sonu yaz başlarında hortum oluşmuştur. Çalışmanın ikinci kısmında hortumlar etkili oldukları alanlara göre deniz, kıyı, kara alanı olarak sınıflandırılmıştır. Deniz ve kıyı alanlarında gerçekleşen hortumlar toplam sayının %39'luk bölümünü oluştururken ve kara alanı %22'lik bir paya sahiptir. Her bir alanda hortumların etkili olduğu mevsimler farklıdır. Deniz alanında; yaz-sonbahar, kıyı alanında; sonbahar-kış, kara alanında ise ilkbahar-yaz şeklindedir. Son aşamada ise gerçekleşmiş 520 hortum olayı ve 408 hortumlu günlerdeki meteorolojik veriler incelenmiş ve manuel olarak; Keskin Oluk, Yayvan Oluk ve Kapalı Sistem olmak üzere 3 sinoptik tipe ayrılmıştır. Buna göre toplam hortum sayısının % 48'i keskin oluk, %29'u kapalı sistem ve %23'ü yayvan oluklarda gerçekleşmiştir. Sonuçta hortumların mevsimsel ve coğrafi dağılımlarının belirlenmesi, Türkiye'de hortum olaylarına özgü belirlenen sinoptik modelleri ve bunların tehdit seviyelerini belirlemek, tahminciler için hortum gelişimini ne zaman ve nerede arayacaklarına dair iyi bir fikir sağlar. Hortum oluşumu için bir araya gelen meteorolojik koşulların ön görülmesi, can ve mal kayıplarının önüne geçilmesine imkân sağlayabilir.
Özet (Çeviri)
In recent years, together with global climate change, extreme weather and climate events pose a significant risk for all people. Tornadoes are one of the severe weather events that occur in a very short time and cause serious loss of life and property in many parts of the world. In Turkey, there has been a significant increase in their numbers in recent years. In our study, tornado data from the European Severe Weather Database (ESWD) between the years 2000-2020 in Turkey were obtained. A total of 520 tornado events took place in 21 years. This study, in which these hoses are examined in many ways, generally consists of three parts. Accordingly, when statistical analyzes of temporal and spatial changes are made, tornadoes do not show a regular distribution throughout the country. In this process, a total of 245 tornado events took place in the Mediterranean Region, it ranks first among the regions. In addition, the months and seasons in which the tornadoes occur vary according to the regions. In the Mediterranean and Aegean regions, in late autumn and winter; Summer and early autumn months in the Marmara and Black Sea regions; In the inner regions, a tornado generally occurred in late spring and early summer. In the second part of the study, the tornadoes are classified as sea, coastal and land areas according to the areas they are effective. Tornadoes occurring in sea and coastal areas constitute 39% of the total number, and land area has a share of 22%. The seasons when tornadoes are effective in each area are different. In the sea area; summer-autumn, in the coastal area; autumn-winter, in the land area spring-summer. In the last stage, the meteorological data of 520 tornado events and 408 tornado days were examined and manually; It is divided into 3 synoptic types as Sharp Groove, Flat Groove and Closed System. Accordingly, 48% of the total number of hoses was in sharp grooves, 29% in closed system and 23% in flat grooves. As a result, determining the seasonal and geographic distributions of tornadoes, identifying the synoptic patterns specific to tornado events in Turkey and their threat levels provide forecasters with a good idea of when and where to look for tornado development. Predicting the meteorological conditions that come together for tornado formation can prevent loss of life and property.
Benzer Tezler
- Yer tabanlı uzaktan algılama sistemleri kullanılarak Akdeniz bölgesinde hortum hadiselerinin sinoptik analizi ve modellenmesi
Synoptic analysis and modeling of tornadoes events by using ground-based remote sensing systems in the Mediterranean region
RAMAZAN ÖZGENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Meteorolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiMeteoroloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ DENİZ
- Development of an early indicator index for tornadic storms in the Euro-Mediterranean region
Avrupa-Akdeniz bölgesi'ndeki tornadik fırtınalar için erken gösterge endeksinin geliştirilmesi
ÖMER KUTAY MIHLIARDIÇ
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Meteorolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiMeteoroloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEVİNÇ ASİLHAN
- Türkiye'nin hortum klimatolojisi ve etkili olan yüksek atmosfer koşullarının incelenmesi
Investigation of Turkey's tornado climatology and effective high atmospheric conditions
BERKEHAN BAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Coğrafyaİstanbul ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BARBAROS GÖNENÇGİL
- Emberger biyoiklim sınıflandırmasına göre Türkiye'de Akdeniz biyoiklim katlarının ve alt tiplerinin dağılışı
Distribution of types and subtypes of the Mediterranean bioclimatic zones according to emberger bioclimatic classification in Turkey
KATİBE ASLI BAYLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
CoğrafyaSakarya ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BEYZA USTAOĞLU
DR. ÖĞR. ÜYESİ DEMET BİLTEKİN
- Tornadoes, severe hail, and their environments in Turkey
Türkiye'de hortumlar, şiddetli dolu hadiseleri, ve oluştukları çevre koşulları
ABDULLAH KAHRAMAN
Doktora
İngilizce
2016
Meteorolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiMeteoroloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MİKDAT KADIOĞLU