Orhaneli ve çevresinde geleneksel konut mimarisinin analizi ve koruma sorunları
Analysis of traditional housing architecture and conservation problems in Orhaneli and its surroundings
- Tez No: 831768
- Danışmanlar: PROF. DR. KEMAL KUTGÜN EYÜPGİLLER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 559
Özet
Tarih öncesi dönemlerden itibaren yerleşim alanlarının bulunduğu bilinen Bursa bölgesi arkeolojik, doğal ve kültürel miras açısından zengin bir coğrafyadır. Bursa'nın pek çok bölgesinde arkeolojik, kültürel ve doğal mirasa yönelik tespit, tescil, koruma, sergileme çalışmaları yapılmaktadır. Bu tür çalışmalar Bursa'nın ulaşımı daha kolay veya daha popüler alanlarına yoğunlaşmaktadır. Özellikle yüksek kesimler, Bursa Ovası'nın güneyinde ve Uludağ'ın eteklerinde kalan bölgeler hem ekonomik hem de kültürel açıdan, kentin diğer bölgelerine kıyasla geri plandadır. Dağ Yöresi olarak anılan Bursa'nın güneyindeki Orhaneli, Keles, Harmancık ve Büyükorhan ilçeleri ihmal edilen ilçelerin başında gelmektedir. Yakın zamanlarda bu dört yerleşim, sahip oldukları doğal varlıkların sunduğu imkanlar ile çeşitli alternatif turizm aktiviteleri geliştirerek ekonomiden aldıkları payları artırmaya çalışmaktadır. Geleneksel mimariye yönelik koruma girişimleri ise henüz başlangıç düzeyindedir. Tez çalışmasına başlandığında Orhaneli ilçesi geleneksel mimarisinin sistematik ve akademik şekilde incelenmediği görülmüş, bu nedenle çalışma alanı olarak Orhaneli ilçe merkezi ve çevre köyleri seçilmiştir. Tüm köyleri incelemek mümkün olmadığı için köy dokusunu ve özgünlüğünü büyük ölçüde koruyan, ilçe merkezine yakın köylerden Sadağı, Serçeler ve Kusumlar köyleri seçilerek detaylı şekilde incelenmiştir. Diğer köyler konut örnekleri toplamak ve geleneksel dokular arasında kıyaslama yapabilmek amacıyla ziyaret edilmiştir. Belgelemeler sonucu elde edilen veriler; plan şeması, cephe düzeni, yapım tekniği ve malzeme kullanımı bakımından tasnif edilerek analiz grafiklerine dönüştürülmüştür. Aynı zamanda konutların strüktür, kullanım ve korunmuşluk durumları, yerleşimlerin nüfus durumları ve ekonomik faaliyetleri irdelenmiştir. Mevcut durum tespitlerinin ardından Orhaneli ve çevresindeki yerleşimlerin koruma sorunları tespit edilmiştir. Sağlıklı bir değerlendirme için Orhaneli'nin güçlü ve zayıf yönleri ile sahip olduğu fırsatlar ve tehditler GZFT analizleri ile incelenmiştir. Güçlü yönler ve fırsatlar kültürel, doğal, ekonomik ve sosyal; zayıf yönler ve tehditler ise yönetimsel, fiziksel, ekonomik ve sosyal açılardan ele alınmıştır. Bursa, Türkiye'nin dışardan göç alan büyükşehirlerinden biri olmasına rağmen Orhaneli dahil dört Dağ Yöresi ilçesinin nüfusu azalmaktadır. Bu bakımdan Orhaneli ve çevresinin en önemli koruma sorunu nüfus kaybına bağlı terk ve bakımsızlık olarak karşımıza çıkmaktadır. Nüfusunu kaybeden köylerde terk edilen konutlar bakımsız kalmakta, bakımsız kalan konutların bozulması hızlanmakta ve yapılar kaybedilmektedir. Yapıların kaybedilmesiyle geleneksel doku da belgelenemeden yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Kırsal alanların yok olmasının önlenmesi ve korunması için uluslararası adımlar ilk olarak 18. yüzyılda atılmıştır. Geleneksel yaşam biçimlerinin hızla değiştiği bu dönemde geleneksel çevrelerin korunması için ortaya atılan en erken fikirlerden biri açık hava müzeleri olmuştur. İsveç'te başlayan ilk uygulamanın ardından bu fikir dünyanın çeşitli yerlerinde uygulama alanı bulmuştur. İngiltere ise köy tasarım rehberlerini üretmesi ve başarıyla uygulaması açısından önemlidir. Almanya ve Avusturya alternatif turizm türlerini çeşitlendirerek geliştirme konusunda yol katetmiştir. Ayrıca kırsal yerleşimlerde dokuya uyumlu çağdaş tasarım uygulamaları da incelenmeye değerdir. İtalya'nın gündeme getirdiği“bir Euro'luk evler”projesi hedeflerine ulaşamasa da, yine İtalya'da ortaya çıkan cittaslow hareketi dünyada yerel kültürün tanıtımında marka haline gelmiştir. Slovakya ise geleneksel çevrelerde turizm tehdidine karşı henüz bozulma başlamadan önlem almıştır. İncelenen örnekler değerlendirildiğinde Orhaneli'de yerel halkın yerinde tutulmasının gerektiği görülmüş, bunun da ancak ekonomik süreklilik ve fiziksel altyapı yeterliliği sağlandığı takdirde gerçekleşeceği anlaşılmıştır. Yerleşim doku analizleri, gzft tespitleri ve incelenen örnekler bir araya getirildiğinde Orhaneli ve çevresindeki geleneksel dokunun korunabilmesi için turizm bir araç olarak önerilmiştir. Kırsal turizm, doğa turizmi ve kültür turizmi özelinde düzenlemeler yapılarak, alternatif kültür rotaları oluşturularak doğal ve kültürel değerlerin sunulması uygun görülmüştür. Turizmin tek geçim kaynağı haline gelmemesi için ise öncelik kırsal kalkınmaya verilmelidir. Bu nedenle yerleşimlerin geleneksel tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin barındırdığı potansiyellere çağdaş ekonomik düzen içinde yer bulmak önemlidir. Tarımsal üretimin, hayvancılığın ve çiftçinin desteklendiği, halkın katılımının sağlandığı, yaşam koşullarının iyileştirildiği, çevrenin sürdürülebilir şekilde kullanıldığı ve kırsal mimarinin yaşatıldığı bütüncül bir yaklaşım geliştirilmelidir. Kırsal mimarinin korunması ve yaşatılması içinse yerel halkın bilgilendirilmesine yönelik köy tasarım rehberleri hazırlanmalıdır. Köy karakterini anlatan rehberler aynı zamanda yerel halkın katılımıyla hazırlanmalı, kalkınmayla bağlantılı olmalı ve planlama kararlarını etkilemelidir. Rehberin hazırlanması disiplinler arası bir çalışma gerektirdiğinden, tez çalışması kapsamında sadece rehberin içermesi gereken mimari nitelikler detaylı şekilde ele alınmıştır. Tespit, tedarik ve kullanıma yönelik tavsiyeler maddelenmiş, örnek bir köy tasarım rehberi içeriği oluşturulmuştur. Çağdaş yaşamın getirdiği ihtiyaçları karşılamak amacıyla altyapı ve konfor koşullarının geliştirilmesi, kırsal yerleşimlerin yaşamasını sağlayacak başlıca adımlardır. Kırsal yerleşimlerin tamamen geleneksel yapılardan oluşması ise gerçekçi bir yaklaşım olarak görülmemiş, çağdaş yapıların inşa edilmesinin kaçınılmaz olduğu kabul edilmiştir. Bu nedenle çağdaş yapılar için hazırlanacak tasarım ve uygulama sınırlarının belirlenmesine önem verilmiştir. Tescil, geleneksel yapıya müdahaleyi zorlaştırmakta, yapı sahiplerini tescilden kaçınmak için yapıyı yıkmak gibi eylemlere teşvik etmektedir. Bu nedenle tescillemek, Orhaneli ve çevresi için bir koruma önerisi olarak gündeme getirilmemiştir. Sonuç olarak, geleneksel bir yerleşimin korunabilmesinin ilk şartı ekonomik refahın temin edilerek yerleşimin yaşatılması ve sürekli bakım onarımın sağlanmasıdır. Orhaneli ve çevresi için gerçekçi olmayan turizm gibi tek faaliyete bağlı ekonomik gelir düzenlemeleri yerine, kırsal kalkınma ile ekonomik faaliyetler çeşitlendirilmesi ve geliştirilmesi gereklidir. Gelir düzeyinin yükseltilmesi ve sürekliliğinin sağlanması ise kırsal çevrelerin korunması için yeterli değildir. Yapı malzemesi ve yapı ustası desteğinin ulaşılabilir hale getirilmesi, dokuların fiziksel kalitesini koruyacak girişimlerdir. Yine de yerleşimler, insanlarla birlikte var olurlar. Tüm öneriler; kırsal yerleşimlerdeki halkın sürekli, konforlu ve kaliteli yaşamasını ana hedef alan yaklaşımlar olmalıdır.
Özet (Çeviri)
Bursa region, which has been known to have settlements since prehistoric times, is a rich geography in terms of archaeological, natural and cultural heritage. Determination, registration, protection and exhibition studies are carried out for the archaeological, cultural and natural heritage in many regions of Bursa. Such studies focus on the more accessible or more popular areas of Bursa. Especially the high areas, the south of the Bursa Plain and the regions on the skirts of Uludağ are underdeveloped, both economically and culturally, compared to the other parts of the city. Orhaneli, Keles, Harmancık and Büyükorhan districts in the south of Bursa, which is known as the Mountain Region, are among the most neglected districts. These four settlements are trying to increase their share of the economy recently by developing various alternative tourism activities with the opportunities offered by their natural assets. Conservation initiatives for traditional architecture are still in their infancy. It was seen that the traditional architecture of Orhaneli district was not examined systematically and academically when the thesis started, so Orhaneli district center and surrounding villages were chosen as the study area. Sadağı, Serçeler and Kusumlar villages, which are close to the district center, which preserve the village texture and originality to a great extent, have been selected and examined in detail since it is not possible to examine all the villages. Other villages were visited to collect house samples and to make comparisons between traditional textures. Data obtained as a result of documentation; were classified in terms of plan scheme, facade layout, construction technique and material usage and converted into analysis graphics. The structural condition, condition of use and conservation status of the houses, the population status of the settlements and their economic activities were examined at the same time. The conservation problems of the settlements in Orhaneli and its surroundings were determined after the current situation determinations. Orhaneli's strengths, weaknesses, opportunities and threats were analyzed with SWOT analysis for a sound assessment. The population of four Mountain Region districts, including Orhaneli, is decreasing although Bursa is one of the metropolitan cities of Turkey that receives immigration from abroad. In this respect, the most important conservation problem of Orhaneli and its surroundings is abandonment and lack of maintenance due to population loss. Abandoned houses remain unmaintained, deterioration of these houses accelerates and structures are lost in villages that have lost their population. The traditional texture is under the threat of disappearing without being documented with the loss of structures. Steps to prevention and conservation of rural areas were first taken internationally in the 18th century. When traditional lifestyles were changing rapidly one of the earliest ideas for the conservation of traditional environments was open-air museums in this period. After the first application started in Sweden, this idea has found application in various parts of the world. The UK, on the other hand, is important in terms of producing and successfully implementing village design statements. Germany and Austria have made progress in diversifying and developing alternative tourism types. In addition, contemporary design applications compatible with the texture in rural settlements are also worth examining. Although the“one Euro houses”project brought up by Italy could not reach its goals, the cittaslow movement that emerged in Italy has become a brand in the promotion of local culture in the world. Slovakia has taken precautions against the threat of tourism in traditional environments before it starts to deteriorate. When the examined examples were evaluated, it was seen that the local people should be kept in their place in Orhaneli, and it was understood that this would only be possible if economic continuity and physical infrastructure adequacy were ensured. Tourism has been suggested as a tool to preserve the traditional texture of Orhaneli and its surroundings when the settlement texture analyzes, SWOT analyzes and the examined structures are brought together. It was deemed appropriate to present natural and cultural values by making arrangements for rural tourism, nature tourism and cultural tourism and creating alternative cultural routes. Priority should be given to rural development so that tourism does not become the only source of livelihood. It is important to find a place in the contemporary economic order for the potentials of traditional agriculture and animal husbandry activities of the settlements for this reason. An integrated approach should be developed in which agricultural production, animal husbandry and farmers are supported, public participation is ensured, living conditions are improved, the environment is used in a sustainable way and rural architecture is kept alive. Village design statements should be prepared to inform the local people in order to conserve and sustain rural architecture. Guides describing the village character should also be prepared with the participation of local people, be linked to development and influence planning decisions. only the architectural qualities that the guide should contain are discussed in detail within the scope of the thesis study since the preparation of the guide requires an interdisciplinary study. Recommendations for determination, supply and utilization were listed, and a sample village design statement content was created. Developing infrastructure and comfort conditions in order to meet the needs of contemporary life are the main steps that will ensure the survival of rural settlements. It was not seen as a realistic approach that rural settlements consisted entirely of traditional buildings, and it was accepted that the construction of contemporary structures was inevitable. It is important to determine the design and application boundaries to be prepared for contemporary buildings, for this reason. Registration makes it difficult to interfere with the traditional structure and encourages the owners to take actions such as demolishing the buildings to avoid registration. Therefore, registration was not brought to the agenda as a conservation suggestion for Orhaneli and its surroundings. As a result, the first condition for the conservation of a traditional settlement is to ensure economic welfare, to keep the settlement alive and to provide continuous maintenance and repair. It is necessary to diversify and develop rural development and economic activities, instead of economic income arrangements based on a single activity, such as tourism, which is unrealistic for Orhaneli and its surroundings. Increasing the income level and ensuring its continuity is not sufficient for the conservation of rural environments. Making building materials and builder support available are initiatives to conserve the physical quality of traditional textures of settlements. Yet settlements coexist with people. All suggestions should be approaches aiming at the continuous, comfortable and quality living of the people in rural settlements.
Benzer Tezler
- Bursa ili ve çevresinde sanayi, göç, eğitim ilişkisi ve sorunları
The relationship and problems between industry, migration and education in Bursa area
FATİH ODABAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
CoğrafyaMarmara ÜniversitesiSosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF.DR. RAMAZAN ÖZEY
- Topuk granitoyidi'nin jeolojisi ve petrojenezi (KB Anadolu)
Geology and petrogenesis of Topuk granitoid (NW Anatolia)
IŞIL NUR GÜRASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Jeoloji Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞAFAK ALTUNKAYNAK
- Batı Anadolu termik santralleri çevresinde radyoaktif ve ağır metal kirliliğinin biyomonitörlerle saptanması
Determination of radioactive and heavy metal pollutions by biomonitors around West Anatolia coal fired power plants
FİLİZ GÜR
Doktora
Türkçe
2006
Fizik ve Fizik MühendisliğiEge ÜniversitesiNükleer Bilimler Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. GÜNSELİ YAPRAK
PROF.DR. NİZAMETTİN ERDURAN
- Bursa-Orhaneli'nin miyosen paleovejetasyonu ve paleoortamı
Miocene palaeovegetation and paleoenvironment of Bursa-Orhaneli
ÇILGA SANEM KOÇ