Eğitimde ideal vatandaşlık imgesi: Sosyal bilgiler ders kitapları ile nasıl bir vatandaş yetiştirmek amaçlanıyor?
Image of ideal citizenship in education: What kind of citizen is aimed to be educated with social studies textbooks?
- Tez No: 833095
- Danışmanlar: DOÇ. DR. KERİM ŞEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 151
Özet
Amaç: Bu araştırmanın amacı, ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan ideal vatandaşlık imgesini ortaya çıkarmaktır. Bu amaç doğrultusunda ders kitapları detaylı bir analize tabi tutulmuş, ders kitaplarında vatandaş/lık ile ilgili bütün özellikler araştırmanın kapsamına dâhil edilmiştir. Örneğin vatandaşın bağlı olduğu devletin özellikleri, vatandaşın ait olduğu milletin özellikleri, vatandaşın temel hak ve özgürlükleri, vatandaşın görev ve sorumlulukları gibi unsurların ders kitaplarında nasıl sunulduğu ortaya çıkarılarak söz konusu vatandaş/lık imgesi etraflıca netleştirilmeye çalışılmıştır. Yöntem: Bu araştırma temel nitel araştırma deseniyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmada ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının doküman incelemesi yapılmıştır. Ders kitaplarının belirlenmesinde Milli Eğitim Bakanlığın tarafından güncellenen yeni sosyal bilgiler öğretim programı sonrası bakanlıkça Tebliğler Dergisinde yayınlanmış 2018 ve 2019 yıllarındaki 5. 6. ve 7. sınıf ders kitapları araştırma için seçilmiştir. Yapılan doküman incelenmesinde ders kitaplarına içerik analizi uygulanmıştır. Veriler tümevarımsal bir yaklaşımla kodlanmıştır. Kodlar tekrar yoğunluğuna ve benzerliğine bağlı olarak kategorize edilmiştir. Kategorize edilen kodlar temalar altında toplanmıştır. Bulgular: Araştırma sonucunda elde edilen bulgular arasında belirginleşen vatandaş/lık imgesi şu şekildedir: Girişimci, nitelikli, bilinçli tüketici, demokrat, katılımcı ve aynı zamanda etno-dinsel değerlerine bağlı bir vatandaş/lık imgesidir. Vatandaşların bağlı olduğu devlet ise ebeveyn gibi koruyucu bir otorite olarak ders kitaplarında betimlenmiştir. Devletin niteliklerinin (sosyal, hukuk, demokratik, laik, üniter) anayasadaki maddelerle vurgulanıp vatandaşın mensup olduğu milletin tarihsel ve kültürel yapısıyla ilişkilendirilerek aktarıldığı tespit edilmiştir. Hak ve özgürlüklere; devletin nitelikleri, Türk milletinin dini, tarihi ve kültürel özelliklerine kıyasla oldukça az vurgu yapılmıştır. Temel hak ve özgürlüklere, soyut ve didaktik bir anlatımla ders kitaplarında yer verilmiştir. Temel hak ve özgürlüklerden özel hayatın gizliliği, konut dokunulmazlığı, seyahat, yerleşme ve haberleşme özgürlüğü; siyasi hak ve özgürlüklerden seçme ve seçilme ile dilekçe hakkına; sosyal ve ekonomik haklardan sadece eğitim, sağlık, patent ve telif haklarına ders kitaplarında yer verilmiştir. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nden bazı insan haklarına ve ayrıca çocuk haklarına zaman zaman ders kitaplarında yer verilmesine rağmen insan haklarına dair tarihsel bilgilere ders kitaplarında yer verilmemiştir. Ders kitaplarında yoğun bir biçimde vergi vermek, oy kullanmak, askere gitmek, alışveriş yapmak, kurallara uymak gibi hak ve ödevlere vurgu yapılmıştır. Ders kitaplarında vatandaşlık problemi olarak kadın-erkek eşitliği sorunları, göçmen ve mültecilere ve özel gereksinimli bireylere yönelik ayrımcılık, islamofobi, sosyoekonomik ayrımcılık ve darbeler gibi konulara az da olsa yer verilmiştir. Vatandaşlık problemi olarak çeşitli ayrımcılık formları anlatılırken Türkiye içerisinde olan örnekler, yüceltici ve olumlayıcı bir dille sunulmuştur. Darbeler konusunda vatandaşın ülkeyi darbelere karşı koruma görevi belirtilmiş ve bu, vatandaşlık problemlerinden biri olarak ders kitaplarında yer almıştır. Sonuç ve Öneriler: Bu araştırma sonucunda sosyal bilgiler ders kitaplarında vatandaş/lık imgesinde etno-dinsel öğelerin belirginleştiği söylenebilir. Ders kitaplarında, hak temelli ve demokratik değerlerden ziyade Türk ve Sünni vurgusunun ön planda olduğu bir vatandaşlık öğretiminin amaçlandığı görülmüştür. Ülkede yaşayan çeşitli inanç, cinsel yönelim, dil ve etnik kimliğe sahip olan vatandaşlara, ders kitaplarında yer verilmediği görülmüştür. Ülkede yaşanan güncel vatandaşlık problemlerine yer verilmemiştir. Ders kitaplarında tespit edilen vatandaşın görev ve sorumlulukları; kurallara uymak, seçimlerde oy kullanmak, vergi vermek, girişimci olarak ülkeyi kalkındırmak, bilinçli bir tüketici olarak alışveriş yapmak ve darbelere karşı demokrasiyi korumaktır. 2018-2019 yıllarında okullarda kullanılan ortaokul sosyal bilgiler ders kitapların-da ideal vatandaş/lık imgesini keşfeden bu çalışmanın sonucunda, araştırmacılara farklı yıllarda kullanılan başka ders kitaplarında çalışmalar yapmaları önerilmektedir.
Özet (Çeviri)
Purpose: The purpose of this research is to reveal the image of citizen/citizenship in secondary school social studies textbooks. For this purpose, the textbooks were subjected to a detailed analysis, and all the features related to citizen/citizenship in the text-books were included in the scope of the research. For example, it has been tried to clarify the image of citizen/citizenship in question by revealing how elements such as the characteristics of the state to which the citizen belongs, the characteristics of the nation to which the citizen belongs, the fundamental rights and freedoms of the citizen, the duties and responsibilities of the citizen are presented in the textbooks. Method: This research was carried out with the basic qualitative research design. In the research, document analysis of secondary school social studies textbooks was conducted. After the new social studies curriculum updated by the Ministry of National Education, the 5th, 6th and 7th grade textbooks in 2018 and 2019 published by the ministry in the Journal of Announcements were selected for research. Content analysis was applied to the textbooks in the document analysis. The data were coded with an inductive approach. Codes were categorized based on repetition density and similarity. The categorized codes were grouped under themes. Results: According to the findings obtained in the research, the examined social studies textbooks present an image of an entrepreneur, a qualified, conscious consumer, a democrat, a participant, and a citizen who is also loyal to ethno-religious values. The state to which citizens belong is described in textbooks as a protective authority like parents. It has been determined that the characteristics of the state (social, legal, democratic, secular, unitary) are emphasized with the articles in the constitution and conveyed by associating them with the historical and cultural structure of the nation to which the citizen belongs.Rights and freedoms; Compared to the characteristics of the state and the religious, historical and cultural-cultural characteristics of the Turkish nation, little emphasis was placed on it. Fundamental rights and freedoms are included in the text-books with an abstract and didactic expression. Among the fundamental rights and freedoms, privacy of private life, inviolability of residence, travel, settlement, communication; political rights and freedoms, the right to elect and be elected, and to petition; social and economic rights, only education, health, patents and copyrights are included in the textbooks. Although some human rights from the Universal Declaration of Human Rights and also children's rights are included in the textbooks from time to time, historical information on human rights is not included in the textbooks. In the textbooks, rights and duties such as paying taxes, voting, joining the military, shopping and obeying the rules were emphasized. Issues such as equality between women and men as a citizenship problem, discrimination against immigrants and refugees and individuals with special needs, Islamophobia, socio-economic discrimination and coups have been included in the textbooks, albeit to a lesser extent. While various forms of discrimination as a citizenship problem are explained, the examples in Turkey are presented in an uplifting and affirmative language. In the subject of coups, the duty of the citizen to protect the country against coups has been stated and this has been included in the textbooks as one of the citizenship problems. Results of the study will be summarized. The results of the study will be summarized. The results of the study will be summarized. The results of the study will be summarized. The results of the study will be summarized. Conclusion and Suggestions: As a result of this research, it can be said that ethno-religious elements have become evident in the image of citizen/citizenship in social studies textbooks. It has been seen in the textbooks that a citizenship education in which Turkish and Sunni emphasis is at the forefront rather than rights-based and democratic values is aimed. It has been observed that citizens with various beliefs, sexual orientation, language and ethnic identity living in the country are not included in the textbooks. Current citizenship problems in the country are not included. Duties and responsibilities of the citizen identified in the textbooks; to obey the rules, to vote in elections, to pay taxes, to develop the country as an entrepreneur, to shop as a conscious consumer and to protect democracy against coups. As a result of this study, which focuses on how citizenship education is aimed by clarifying the image of citizenship in secondary school social studies textbooks used in schools in 2018-2019, researchers are recommended to study in other textbooks used in different years. Conclusion and suggestions of the study will be summarized.
Benzer Tezler
- Çokkültürcülük teorisi ve ulus-devlet anlayışına etkileri
Multiculturalism theory and its impact on the nation-state concept
TAYLAN BARIN
- Sekiz yıllık ilköğretim okullarında yaşanan sorunlara ilişkin yönetici görüşleri (İstanbul il örneği)
The Ideas of the managers about the problems hoppening in eight year primary schools (as an example in Istanbul)
SERHAT YENER
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Eğitim ve ÖğretimSakarya ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. HASAN BASRİ GÜNDÜZ
- 'İdeoloji - vatandaşlık ilişkisi bağlamında 1923 - 1950 Türkiye'sinde sosyal bilgiler kapsamındaki ders kitaplarının incelenmesi'
'Examination of social sciences coursebooks among the years 1923 - 1950 in Turkey in the context of ideology -citizenship relationship'
FATİH KAYAALP
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimAtatürk ÜniversitesiSosyal Bilgiler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TUNCAY CEYLAN
- Türkiye ve İran'daki vatandaşlık eğitiminin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi
Evaluation of citizenship education in Turkey and Iran according to teachers' views
KÜBRA GENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimSakarya ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜLYA ÇELİK
- The effects of officers' behaviors on citizens and the contributions of ombudsman system on citizenship
Memur davranışlarının vatandaşlara etkileri ve ombudsman sisteminin vatandaşlığa katkıları
HAMZA HÜNKAR CENGİZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
Kamu YönetimiFatih ÜniversitesiKamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KEMAL ÖZDEN