Azerbaycan'da uluslaşma sürecinde dil durumu: Azadlıg, Yeni Azerbaycan ve Azerbaycan gazeteleri temelinde bir analiz (1989-2003)
Language situation in Azerbaijan in the nationalization an analysis on the basis of Azadlıq, Yeni Azərbaycan ve Azərbaycan newspaper (1989-2003)
- Tez No: 836844
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FERHAT KARABULUT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: toplum dil bilimi, dil planlaması, Azerbaycan, uluslaşma süreci, Azerbaycan gazetesi, Yeni Azerbaycan gazetesi, Azadlıg gazetesi, sociolinguistics, language planning, Azerbaijan, nationalization process, Azərbaycan newspaper, Yeni Azərbaycan newspaper, Azadlıq newspaper
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Manisa Celal Bayar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 312
Özet
Bu çalışma; Azerbaycan'da 1989-2003 yıllarında uygulanan dil planlama faaliyetlerini Azerbaycan, Yeni Azerbaycan ve Azadlıg gazeteleri temelinde analiz etmeyi amaçlamıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntem ve tekniklerinden faydalanılmıştır. Arşiv taraması yoluyla elde edilen veriler, dil planlama yaklaşımlarından Klasik Yaklaşım ve bu yaklaşımda Haugen'ın modeli esas alınarak tümdengelimci bir bakışla ele alınmıştır. Çalışma, iki bölümden oluştu. Birinci bölümde tezin kavramsal ve kuramsal çerçevesi çizildi. Dil planlamasıyla ilgili bazı kavramlar, kavramlar arası ilişkiler, dil planlamasının tanımı, dil planlaması yaklaşımları ve tezde esas alınan Haugen'ın dil planlaması modeli ele alındı. İkinci bölüm, tezin ana bölümüdür. Burada taranılan gazete yazıları, Haugen'ın dil planlaması modelinin aşamaları temelinde değerlendirildi. Dil planlama sürecinin ilk aşaması olan seçim başlığı altında dil, değişke seçimi ve Azerbaycan'da bu süreçte uzun süren tartışmalara sebep olan dil adı meselesi irdelendi. Seçimi takip eden kodlama aşamasında yazılaştırma faaliyetleri bağlamında alfabe meselesi ve imla meselesi, yazılaştırmanın devamında ise dilbilgisileştirme ve sözcükleştirme çalışmaları üzerinde duruldu. Ardından uygulama aşamasında dilin resmî alana ve kamu alanına nasıl yerleştirildiği; okul alanı, kamusal dil alanı, kamu kurumları, din alanı bağlamında ortaya konuldu. Dil planlamasının son aşaması olan genişletme sürecinde biçemsel geliştirme ve terimsel çağdaşlaştırma faaliyetleri ele alındı. Seçim, kodlama ve uygulama süreçlerini kapsayan ortak Türk yazı dili ve ortak Türk alfabesi konusunda yapılan çalışmalar, tartışmalar ise verilerimiz ışığında ayrı bir başlıkta incelendi. Çalışmanın sonucunda Azerbaycan, Yeni Azerbaycan ve Azadlıg gazetelerinden elde edilen verilerle SSCB sonrası süreçte Azerbaycan'daki dil planlama faaliyetlerinin Azerbaycan Türkçesinin prestijini ve rolünü arttırdığı tespit edilmiştir. Bu sürecin 2003 yılından sonra da devam ettiği/edeceği öngörülmüştür. Etnik çeşitliliğe sahip olan Azerbaycan'ın tek dillilik politikasını benimsediği; fakat bu konuda ılımlı ve uluslararası tavsiyelere uygun bir politika izlediği gözlemlenmiştir.
Özet (Çeviri)
This study aims to analyze the language planning activities implemented in Azerbaijan between 1989-2003 on the basis of Azǝrbaycan, Yeni Azǝrbaycan and Azadlıq newspapers. Qualitative research methods and techniques were utilized in the study. The data obtained through archive searches were analyzed deductively based on the Classical Approach and Haugen's model in this approach. The study consists of two parts. In the first chapter, the conceptual and theoretical framework of the thesis is determined. Some concepts related to language planning, relationships between concepts, definition of language planning, language planning approaches and the language planning model based on the thesis are discussed. The second part is the main part of the thesis. In the selection title, which is the first stage of the language planning process, the language name issue, which caused long-lasting debates in this process in Azerbaijan and language, dialect/variety selection were examined. In the codification phase following the selection, alphabet issues and orthography- orthoepy issues were discussed in the context of graphization process, and in the continuation of graphization process, grammatication and lexication studies were emphasized. Then, in the implementation phase, how the language is implemented in the official and social domain; it is explained in the context of school domain, public linguistic space, goverment agencies, and religious domain. In the elaboration process, which is the last stage of language planning, stylistic development and terminological modernization activities were evaluated. In addition, studies and discussions on the common Turkish written language and common Turkish alphabet, including the selection, codification and implementation processes; it was analyzed under a separate heading in the light of our data. As a result of the study, the data obtained from Azǝrbaycan, Yeni Azǝrbaycan and Azadlıq newspapers showed that the language planning activities in Azerbaijan in the post-USSR period increased the prestige and role of Azerbaijani Turkish, and it was determined that this process continued for 2003. Azerbaijan, which has a multi-ethnic structure, has adopted a policy of monolingualism; however, it has been observed that it follows a moderate policy in this regard and in accordance with international recommendations.
Benzer Tezler
- Ferhat Ağazade'nin 'Edebiyat Mecmuası' eserinin eğitim açısından incelenmesi
An educational analysis of Ferhat Ağazade's 'Edebiyat Mecmuası' literary work
MUSTAFA GÜVENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHDİ GENCELİ
- Turkism a historical overview of Azerbaijan: Russian Azerbaijan national independence Azerbaijan at the beginning of centuries of national enlightenment
Azerbaycan Türkçülüğüne tarihsel bir bakış: Rus Azerbaycanı'ndan milli bağımsızlığa yüzyıl başında Azerbaycan ulusal aydınlanması
EMİNE AK
Yüksek Lisans
İngilizce
2001
Siyasal BilimlerMarmara ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF.DR. BÜŞRA ERSANLI
- Karapapak Türklerinin tarihi, gelenek ve görenekleri
Historical custom and traditions of the Karapapak Turks
ÖZCAN ÇİFTÇİ
- Uluslaşma sürecinde siyasi hareket ve partilerin rolü: Azerbaycan örneği(1905-1920)
Politics in the nationalization process movement and the role of the parties: The case of Azerbaijan (1905-1920)
SÜMEYYE FATMA ULUDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Siyasal BilimlerKarabük ÜniversitesiUluslararası Ekonomi Politikası Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MARZİYE MEMMEDLİ
- Çarlık Dönemi Azerbaycanı'nın uluslaşma süreci: 1850-1920
Nation-building process in Azerbaijan during the Tsarist Period: 1850-1920
ORKHAN VALIYEV
Doktora
Türkçe
2020
Siyasal BilimlerSakarya ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜNYAMİN BEZCİ