The Black Sea fiddle: A case study about Trabzon and Thessaloniki
Karadeniz kemençesi: Trabzon ve Selanik üzerine bir vaka çalışması
- Tez No: 840293
- Danışmanlar: DOÇ. DR. YELDA ÖZGEN ÖZTÜRK, DOÇ. DR. ROBERT F. REIGLE
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Müzik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Müzik Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 346
Özet
Kemençe (Karadeniz kemençesi veya Pontus lirası) Türkiye'nin Karadeniz bölgesine ait yaylı bir çalgıdır. Onu diğer yaylı çalgılardan ayıran özgün bir çalma stili ve repertuarı vardır. Karadeniz müzik geleneğinin en önemli müzik aletlerinden biridir. Günümüzde kemençe sadece Türkiye'nin Karadeniz bölgesinde değil, 20. yüzyılın başında Türkiye'nin Karadeniz bölgesinden göç eden Pontus Rumlarının yaşadığı Yunanistan'da da icra edilmektedir. Ayrıca kemençe, hem Rum (Pontuslular) hem de Türk (Karadenizliler) toplulukları için en önemli ve sembolik müzik aleti olmaya devam etmektedir. Bu iki toplumun kemençe çalma tarzlarına bakıldığında hem benzerlikler hem de farklılıklar gözlemlemek mümkündür. Benzerlikler iki toplumun paylaştığı ortak kültürel mirastan kaynaklanırken, farklılıkların nedenleri bir toplumun, yani Karadeniz Rumlarının, göç ve nüfus mübadeleleri yoluyla kültürel coğrafi çevreyi değiştirmesiyle yakından ilişkilidir. Son on beş-yirmi yılda Karadeniz geleneksel müziği büyük bir popülerlik kazanmış ve daha geniş bir kitleye ulaşma fırsatı bulmuştur. Bu popülerlik Karadeniz müziği ile ilgilenmek isteyenlerin sayısını da artırmıştır. Bu nedenle günümüzde genç kuşaklar arasında geçmişe kıyasla çok sayıda kemençe icracısı bulunmaktadır. İnternet ve kablolu sistem aracılığı ile kitle iletişim ağlarının kullanımının artmasıyla birlikte, Türk ve Yunanistan'da yaşayan Karadenizli Rum toplumları arasında etkileşim fırsatı oluşmuştur. Bu etkileşimde aralarındaki güçlü kültürel bağlar önemli rol oynamıştır. Özellikle, bu kültürel etkileşim her iki toplumun genç kuşak kemençe icracıları arasında güçlü bir şekilde ortaya çıkmıştır. Örneğin, Türk kemençe icracıları arasında Yunanistan'da yaygın olan farklı kemençe çalma stili son zamanlarda popüler hale gelmiştir ve Türk kemençe icracıları bu yeni stili Rum tavrı olarak tanımlamaya başlamışlardır. Bu tezde, 2016-2020 yılları arasında Yunanistan ve Türkiye'de gerçekleştirilen saha araştırmasından elde edilen verilere dayanarak geleneksel kemençe icrası ve var olan icra farklılıklarının analiz edilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca,“Rum tavrı nedir?”sorusu üzerinden kemençe icra pratiği, çalma teknikleri, repertuarı ve değişimi incelenmektedir. Tezin ilk bölümü giriş bölümüdür. Başlangıç olarak beni Karadeniz bölgesinin yerel geleneksel müziğiyle ilgilenmeye iten müzikal arka plan ve dönemin kültürel atmosferi -2000'lerden günümüze- belirtilerek araştırmanın bağlamı tanıtılmıştır. Ardından tezin amacı, literatür taraması ve araştırmanın metodolojisine yer verilmiştir. Ayrıca ilk bölümde kemençenin tarihsel arka planı, yapısı ve temel çalma prensipleri tanıtılmaktadır. Kemençenin çalım tekniği ile ilgili-özellikle çok sesli yapısının elde ediliş biçiminin tasvir edilmesi adına- geniş teknik bilgiler yer almaktadır. Bunun yanı sıra, özellikle kemençenin tarihi ile ilgili arka planından bahsedilirken var olan iki ana tez ve bunların argümanları sunulmaktadır. Bu argümanlar farklı açılardan tartışılmakta ve zayıf yönlerine dikkat çekilmektedir. İkinci bölümde esas olarak Yunanistan'daki Karadenizli Rum toplumundaki kemençe çalma pratiklerine ve değişim sürecine dikkat çekilmektedir. İlk olarak, bu müzik kültürünün taşıyıcıları olan ilk nesil kemençe icracıları hakkında kısa bilgiler verilmektedir. İkinci olarak, çalma teknikleri ve repertuvar analizleri aracılığıyla bölgesel açıdan beş farklı kemençe çalma tarzı tanımlanmaktadır. Bu tanımlamalar Karadenizli Rumların toplumsal belleklerindeki geleneksel müzik algılarına, günümüzdeki kemençecilerin icra pratikleri ve bu konudaki yapmış oldukları tanımlamalara göre şekillenmiştir. Ardından Gogos Petridis'ten ve onun kemençe çalma pratiğinde önemli bir değişime neden olan etkisinden bahsedilmektedir. Gogos Petridis'in yarattığı etki günümüzde Yunanistan'daki ana akım kemençe icra pratiğinin şekillenmesinde çok önemli bir yer teşkil ettiğinden dolayı özellikle vurgulanmıştır. Bu konuda daha önce yapılan çalışmalar ve saha araştırmasından elde edilen veriler ışığında Gogos Petridis'in kemençe icrasına yapmış olduğu etki nedenleri ve sonuçları açısından tartışılmıştır. Gogos Petirdis'in etkisi ile eski ve yani tarz olarak temelde ikiye ayrılan kemençe icra pratiğinin zaman içindeki değişimi çalım tekniği açısından transkripsiyon analizleri üzerinden tasvir edilmiştir. Üçüncü bölümde ise benzer bir yaklaşımla Türkiye'deki kemençe çalım pratikleri ele alınmaktadır. Geleneksel kemençe müzik kültürünün taşıyıcıları olan önemli kemençe icracıları hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Ardından kemençe icra teknikleri ve repertuvar analizlerine dayanarak üslup farklılıklarına göre beş farklı bölge tanımlanmıştır. Söz konusu çalım farklılıkları belirli ezgiler üzerinde teknik analizlere dayanılarak tasvir edilmiştir. Bu analizlerde gerek saha çalışmasından elde edilen veriler gerekse ilgili bölgelerin öne çıkan kemençe icracılarının eski ses kayıtlarından faydalanılmıştır. Dördüncü bölümde temel olarak iki ve üçüncü bölünde sunulan veriler ışında her iki toplumda var olan kemençe icra pratiklerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi hedeflenmiştir. Bu karşılaştırma her icra pratiğinin kendi içindeki değişim süreci ve birbirleri arasındaki benzerlikler ve farklılıklar açısından iki boyutlu olarak ele alınmıştır. Bu bağlamda tavır farklılıkları temelde repertuar, çalım tekniği(yay tekniği, tutuş tekniği, parmak teknikleri, süslemeler vs.) ve tını olguları üzerinden incelenmiştir. Bu amaçla saha araştırmasında elde edilen ve önemli icracıların var olan ses kayıtları üzerinden önemli bir çok analiz sunulmuştur. Ayrıca günümüzde her iki toplumda kullanılan kemençelerin yapısal farklılıkları ele alınmış ve bunun tını, dolayısıyla da çalım tarzı üzerindeki etkisi tartışılmıştır. Beşinci bölüm, önceki bölümlerden kısaca bahseden ve bu bölümlerdeki veriler ışığında, iki toplumun kemençe çalma tarzları arasındaki benzerlik ve farklılıklara ilişkin bulguları ve sonuçları özetleyen sonuç bölümüdür. Ayrıca söz konusu bulgular ve sonuçlardan yola çıkarak önemli sorular gündeme getirilmekte ve bu sorular doğrultusunda yeni araştırma önerileri sunulmaktadır. Son olarak, bu çalışmayı motive eden tezin ana sorusu olan“Rum tavrı nedir?”sorusuna araştırmadan elde edilen veriler ve sonuçlara dayanılarak yanıt verilmektedir. Çalışma ile ilgili teknik analizlerin büyük bir kısmı, bölgesel kemençe çalım tarzlarını tasvir eden haritalar ve kemençe yapısı ve belirli teknik konularla ilgili görseller appendix kısmına eklenmiştir.
Özet (Çeviri)
The kemençe (Black Sea fiddle or Pontic lyra) is a bottle-shaped bowed string instrument from Turkey's Black Sea region. It has an original playing style and repertoire that differentiates it from other bowed instruments. It is one of the most important musical instruments of the Black Sea music tradition. Today, the kemençe is performed not only in the Black Sea region of Turkey but also in Greece, where the Pontic Greeks immigrated from the Black Sea region of Turkey at the beginning of the 20th century. In addition, the kemençe remains the most significant and symbolic musical instrument for both Greek (Pontic people) and Turkish (Black Sea people) communities. When the playing styles of these two groups are considered, it is possible to observe both similarities and differences. While similarities stem from the common origins shared by the two communities, the reasons for differences can be traced back to changes in the cultural environment of the community, i.e., Pontic Greeks, through immigration and population exchanges. In the last fifteen to twenty years, Black Sea traditional music gained great popularity, reaching a wider audience and increasing the number of people wanting to engage in Black Sea music. Due to this fact, today, there are many kemençe performers among the younger generations compared to the past. Consequently, with the increase in the usage of the internet and cable system networks of mass communication, the cultural bonds between the Black Sea communities of Turkish and Greek heritage had the opportunity to interact with each other. Specifically, this valuable cultural interaction increased between the young generation of kemençe players of both communities. For instance, among the Turkish kemençe players, the different kemençe playing styles found in Greece today has recently become popular, being defined by Turkish kemençe players as Greek style – Rum tavrı. In this dissertation, I aim to analyze the traditional performance of kemençe based on the data gathered from the field research I conducted in Greece and Turkey between 2016-2020. It also discusses the playing techniques, repertory, and evolution of kemençe performance practice through the question,“What is the Greek style- Rum tavrı?”. The thesis begins with an introductory chapter outlining the needs for such a study, the objective of the thesis, literature review, and the methodology. Additionally, the first chapter introduces the historical background, construction, and basic playing principles of the kemençe. The second chapter focuses mainly on performance practices of the kemençe and its development with the Pontic community in Greece. Firstly, I provide brief information about the first generation of kemençe players who are this musical culture's bearers. Secondly, I define five distinctive kemençe playing styles and regional aspects through playing techniques and repertory analysis. Then, I mention Gogos Petridis and his impact that caused a dramatic change in kemençe playing practice. The third chapter mainly draws on the kemençe playing practices in Turkey using a similar approach. I provide brief information on significant kemençe performers, who are the bearers of the kemençe music culture and I define five different regions according to stylistic differences, relying on analysis of playing techniques and repertory. The fifth chapter and concluding chapter, summarizes the findings and outcomes concerning the similarities and differences between the playing styles of the two communities, and identifies the avenues for further research. Finally, it answers the question“What is the Greek style- Rum tavrı?”in the light of the data and observations obtained from the research.
Benzer Tezler
- Organonscape, atmospheric relations and sound ethnobiology of kemençe in and around Trabzon
Trabzon ve çevresinde organonscape, atmosferik ilişkiler ve kemençenin ses etnobiyolojisi
UĞUR ASLAN
Doktora
İngilizce
2021
Antropolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzik Ana Bilim Dalı
PROF. SONGÜL KARAHASANOĞLU
- Bölgesel işbirliği modeli olarak Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve bu teşkilat içinde Türkiye-Romanya ekonomik ticari ilişkileri örneği
The Black Sea Economic Cooperation as a regional cooperation model and the case of bilateral trade relations between Turkey and Romania
MUSTAFA BAKİ CİHANGİROĞLU
- Investigation of heavy metals accumulating in muscle tissues of three marine fish species sold in Ankara fish market
Ankara balık pazarında satılan üç deniz balık türünün kas dokularında biriken ağır metallerin araştırılması
OMAR HASSAN ROBLEH
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
BiyolojiÇankırı Karatekin ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TARKAN YORULMAZ
- A risk assessment for the marine community in the Black sea using productivity susceptibility analysis
Verimlilik Duyarlılık Analizi kullanılarak Karadeniz'deki deniz topluluğu için bir risk değerlendirmesi
TUĞBERK CAN
- Stock assessment of the Black Sea anchovy
Karadeniz hamsisinin stok değerlendirmesi
ÖZGE TUTAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
BiyolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiDeniz Biyolojisi ve Balıkçılık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ CEMAL GÜCÜ
