Atebetü'l-Hakayık'ta istem (Valenz)
Valency in Atebetü'l-Hakayık
- Tez No: 840368
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SERPİL ERSÖZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Atebetü'l-Hakayık, İstem, Valenz, Dilbilim, Fiillerin İstemi, Fiilimsilerin İstemi, İstem Değişmesi, Hâl Ekleri, Karahanlı Türkçesi
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Manisa Celal Bayar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 274
Özet
Bu çalışmada Atebetü'l-Hakâyık'ta fiillerin istemleri incelenmiştir. İstem, yönetici sözcüğün (fiil, edat, fiilimsiler vb.) cümlede anlamını tamamlayabilmesi için isteği ya da ihtiyacı olan ek olarak tanımlanmaktadır. İstem, bir yüklemin dilbilgisel anlamda tamamlanmış bir cümle kurabilmesi için ihtiyacı olan durum eklerini ifade etmektedir. Çalışmada fiillerde istem ele alınmıştır ancak fiilimsiler de incelemeye dahil edilmiştir. Fiiller cümlede yönetici olabileceği gibi fiilimsi ekleri alarak yardımcı unsur olarak da görev yapabilmektedirler. Fiilimsi ekleri alarak yardımcı unsur olduklarında“isim”olarak değerlendirilirler. Ancak, artık isim olmuş olsalar bile fiilken sahip olduğu yönetim alanını kaybetmezler ve isteme ihtiyaç duyarlar. Bu sebeple tezde fiilimsiler de çalışmaya dahil edilmiştir. Tezin asıl amacı, Atebetü'l''-Hakâyık'taki tüm fiillerin istemlerinin tespit edilmesidir. Bu sebeple istem çalışması, Atebetü'l-Hakâyık'ın tüm nüshaları ayrı ayrı dikkate alınarak yürütülmüştür. Bunlar, Arap ve Uygur harfli Ayasofya; Uygur harfli Semerkant; Arap harfli Topkapı ve Arap harfli Hollanda nüshalarıdır. Tespit edilen istemler, Helbig ve Schenkel'in önerdiği istem gösterimi modeliyle ile sunulmuştur. Tezin diğer amacı ise seçilen eserin nüshaları arasında fiillerin istem tercihlerinde bir farklılık olup olmadığını ve eğer varsa bunların sebeplerinin neler olduğunu belirleyebilmektir. Ayrıca, istem tercihlerindeki farklılıklar noktasında Karahanlı Türkçesi ve Türkiye Türkçesi arasında da bir karşılaştırma yapılması da hedeflenmiştir.
Özet (Çeviri)
This study examines the valencies of verbs in Atebetü'l-Hakâyık. Valency is the term used to express the logical, semantic and syntactic gap that a word (verb, preposition, verbals, etc.) opens in a sentence. This gap is filled by the request or need of the word that is the head of the sentence, in order to complete its meaning. Valency is also used to express the case endings that a predicate needs to form a grammatically complete sentence. The study encompasses not only verbs but also verbals. Verbs can act as heads of sentences and auxiliary elements by taking verbal endings. When they take verbal endings and become auxiliary elements, they are considered as“nouns”. However, even if they have become nouns, they do not lose their governing area and still require valency. Hence, verbals are also included in the study. The main purpose of the thesis is to determine the valencies of all verbs in Atebetü'l- Hakâyık. For this purpose, the valency study was carried out by taking into account all the copies of Atebetü'l-Hakâyık separately. These are Ayasofya with Arabic and Uyghur letters; Samarkand with Uyghur letters; Topkapı and Holland with Arabic letters. The determined valencies are presented with the valency representation model proposed by Helbig and Schenkel. The other purpose of the thesis is to determine whether there is any difference in the valency preferences of verbs among the copies of the selected work and if so, what are the reasons for them. In addition, it is also aimed to make a comparison between Karakhanid Turkish and Türkiye Turkish in terms of valency differences. KEY WORDS: Atebetü'l-Hakayık, Valency, Linguistics, Valency of Verbs, Change of Valency, Case Suffixes, Karakhanid Turkish
Benzer Tezler
- Atebetü'l Hakayık'ta fiil
Verbs in Atebetü'l Hakayık
İBRAHİM SALAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NADİR İLHAN
- Atebetü'l-hakayık bağlamında ahlâk kavramı ve tıp etiği
Medical ethics and moral concept in the context of Atebetü'l-hakayik
NESLİHAN BAŞKAN
Doktora
Türkçe
2013
Deontoloji ve Tıp TarihiEskişehir Osmangazi ÜniversitesiDeontoloji ve Tıp Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMÜR ELÇİOĞLU
- Değerler eğitimi açısından Atabetü'l Hakâyık'ın incelenmesi
An investigation in to Atabetü'l Hakâyık regarding values education
EMEL AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimAkdeniz ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ADİLE YILMAZ
- Atabetü'l-Hakâyık'ta kip ve kiplik
Atabet'ül-Hakâyik the mode and modality
GÜNEŞ YAVUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SÜLEYMAN ERATALAY
- Edib Ahmet B. Mahmud Yükneki'nin Atabetü'l Hakayık adlı eserinin sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerler açısından incelenmesi
Investigation of Atabetü'l Hakayık by Edib hmet B. Mahmud Yükneki in terms of the values stated in social studies curriculum
ABDURRAHMAN ERTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimAdnan Menderes ÜniversitesiSosyal Bilgiler Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA AKKAYA