Şemseddin Semerkandî'de nefs teorisi
The theory of the soul in Shams al-Din Samarkandī
- Tez No: 849616
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜLYA ALPER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Semerkandî, İbn Sînâ, Râzî, kelâm, felsefe, tasavvuf, nefs teorisi, Samarkandī, Avicenna, al-Rāzī, theology, philosophy, sufism, theory of the soul
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 171
Özet
Bu çalışma nefsin latîf bir cisim olduğunu iddia eden klasik kelâmî teorinin Muhammed b. Eşref es-Semerkandî tarafından ele alınışını inceler. Semerkandî'nin nefs teorisinin bir yönü Râgıb el-İsfahânî ve Gazzâlî ile başlayan ve müteahhir dönem kelâmında yaygınlaşan mücerred nefs teorisine karşı duruşu ifade eder. Teorinin diğer yönü de mücerred nefs teorisinin bazı unsurlarını latîf cisim teorisiyle mezcedebilme başarısı göstermiş olmasıdır. Bir yönü muhafaza diğer yönü entegre etmeden ibaret olan bu teori, Fahreddin er-Râzî'nin mücerret nefs teorisine ve onun uzantısı olan meselelere dair eleştirileriyle oluşmuş tartışmalar zemininde vücut bulmuştur. Bu bağlamda çalışma nefs teorisiyle ilgili meselelerin Râzî'nin sorunsallaştırdığı zeminini ortaya koymayı ve bu temel üzerinde Semerkandî'nin ürettiği birikimi açığa çıkarmayı hedeflemiştir. Bu araştırmada Semerkandî'nin kendi sistemini mücerred nefs teorisinin uzantısı olan şu hususlarla takviye ederek geliştirdiği görülmüştür: bedensel ve ruhsal yetkinleşme, duyusal ve aklî idrâk ayrımı, beyinde yer alan iç duyular görüşü ve nazarî-amelî akıl ayrımına dair ayrıntılar. Çalışmada ayrıca Semerkandî'nin nefsin yetkinleşmesi bağlamında riyâzet ve tecritle ilgili tasavvufî ögeleri de teoriye entegre ettiğini, mûcize ve keramet gibi durumları nefsin yetkinliği bağlamında ele alarak onları olağan hadiseler gibi aklî bir zeminde izah etmeye çalıştığı açıklanmıştır. Semerkandî'nin bu mezc denemesinin temelinde İbn Sînâ'nın el-İşârât ve-'t-tenbîhât eserinin önemli bir yer tuttuğu örneklerle izah edilmiştir. Semerkandî'nin nefs teorisine entegre ettiği bu ögelerle birlikte Allah'tan başka kadîm ve soyut varlık olmadığı, Allah'ın fiillerini irâdesiyle gerçekleştiren fâil-i muhtâr olduğu, âlemde zorunlu nedensellik bulunmadığı ve âhiret yaşamının ruh-beden birlikteliğinde cismânî bir yaşam olacağı noktasında kelâmcıların genel kabullerini sürdürdüğü sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
This study examines how Muhammad b. Ashraf al-Samarkandī deals with the classical theological theory asserting that the soul is a obscure body. The theory of the soul by Samarkandī represents a resistance against the abstract theory of the soul that began with Râghib al-Isfahanī and Ghazalī and became widespread in later theological discourse. Another aspect of Samarkandī's theory of the soul is his ability to blend certain elements of the abstract soul theory with the theory of obscure body. The theory of the soul by Samarkandī has emerged in the context of debates shaped by Fakhr al-Dīn al-Rāzī's theory of the abstract soul and his criticisms regarding related issues. In this context, the study aims to elucidate the ground upon which Rāzī problematized issues related to the theory of the soul and to uncover the accumulation produced by Samarkandī on this basis. In this research, it has been observed that Samarkandī developed his system by reinforcing it with the following aspects, which are extensions of the concept of the abstract soul theory: bodily and spiritual perfection, distinction between sensory and rational perception, the view of internal senses located in the brain, and details regarding theoretical-practical intellect distinction. Furthermore, Samarkandī integrated Sufi elements related to asceticism and spiritual discipline into the theory in the context of the soul's perfection. He accepts situations such as miracles and karamat as outcomes of spiritual attainment and endeavors to explain them on a rational basis as ordinary occurrences. It has been determined that Avicenna's work, al-Isharat wa al-Tanbihat, holds a significant place at the core of Semerkandī's synthesis attempt. On the other hand, it has been concluded that Samarkandī maintains general theological principles such as there is no eternal and abstract entity besides Allah, Allah is the agent who accomplishes His acts through His will, there is no necessary causality in the world, and the afterlife existence will involve a corporeal life in the unity of soul and body.
Benzer Tezler
- Şemsüddin Semerkandî'nin Beşârâtü'l-İşârât adlı eserinin 3. bölümünün tahkik ve değerlendirmesi
Shams al-Din al-Samarqandi's Basharat al-Isharat 3. Part: Critical edition and evaluation
SADİ YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
DinSakarya ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ATİLLA ARKAN
- Kemâlüddîn Mes'ûd b. Hüseyin Eş-Şirvânî'nin (905/1500) Şerhu Âdâbi's-Semerkandî adlı eserinin tahkik ve değerlendirmesi
Evaluation and edition of Sharh Âdâb al-Samarqandî named work written by Kemâl al-dîn Mas'ud b. Husain al-Shirwânî (905/1500)
ADEM GÜNEY
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
DinSakarya ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ATİLLA ARKAN
- Şemsüddin Semerkandî'de ontoloji ve epistemoloji bağlamında kelam-felsefe etkileşimi
In the context of ontology and epistemology in Ahams al-dīn al-Samarqandī theology-philosophy interaction
TARIK TANRIBİLİR
- Şemsüddin Es-Semerkandi'de zat sıfat anlayışı
Understanding of zât-adjat in Şemsüddi̇n Es-Semerkandi̇
FECRİ KARTAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BURHANEDDİN KIYICI
- Şemsüddin Semerkandî ve Beşârâtü'l-işârât adlı eserinin tabîiyyât bölümü: Tahkik, tercüme ve değerlendirme
Shams al-din Samarqandi and his Basharat al-isharat, part of phisic: Edition, translation and evaluation
MEHMET SAMİ BAGA
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
DinSakarya ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ATİLLA ARKAN