İslâm hâkimiyetinin başlangıcından Selçukluların gelişine kadar Fars bölgesi (Siyasî ve sosyokültürel tarihi)
Persian region from the beginning of the Islamic domination to the arrival of the Seljuks (Political and sociocultural history)
- Tez No: 850583
- Danışmanlar: PROF. DR. AYDIN USTA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 354
Özet
İslâm fetihlerine kadar Pers, Part ve Sâsânî İmparatorluklarına ev sahipliği yapan Fars bölgesi batıda Hûzistan, doğuda Kirmân, kuzeyde İsfahân, güneyde Fars Körfezi ile çevrilidir. Sâsânîler döneminden itibaren bu topraklar Erdeşîr Hürre, Sâbûr (Şâpûr), İstahr, Dârâbgird, Errecân olmak üzere beş kûreye ayrılmıştır. Onlardan miras alınan bu sistem Moğollar dönemine kadar devam ettirilmiştir. Bölgeye yönelik ilk İslâm fetihleri Hulefâ-yi Râşidîn döneminde başlamıştır. İkinci halife Hz. Ömer, Bahreyn Valisi Alâ b. Hadramî ile Arfece b. Herseme, Hâkem b. Ebü'l-Âs gibi komutanları Fars'ın fethi ile görevlendirmiştir. Askerî birliklerin gayretleri neticesinde hem bölgenin fethi tamamlanmış hem de Sâsânî hânedanına son verilmiştir. Emevîler döneminde ise bölge Arap valiler tarafından yönetilmiştir. Onların hâkimiyeti sırasında Fars bölgesinde Hâricî isyanları baş göstermiştir. Ancak Haccâc b. Yûsuf'un vali olarak görevlendirilmesinden sonra isyancılar bölgeyi terk etmek zorunda kalmışlardır. Emevîlerin ardından hâkimiyet Abbâsîlere geçmiştir. Bu dönemde İran etkisi devlet yönetiminin her kademesine nüfuz etmiştir. Özellikle vezirler İranlı ailelerden seçilmiştir. Abbâsîlerin zayıflamasıyla birlikte İran toprakları üzerinde irili ufaklı hânedanlar ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri de Saffârîler'dir. Hânedanın kurucusu konumundaki Ya'kūb b. el-Leys Sîstan'da Zerenc'e bir menzil uzaklıktaki Karnin köyünde dünyaya gelmiştir. Onlar bu köyde bakırcılık işiyle meşgul olmuşlardır. Saffâriler 247/861 yılında Sîstan'a hâkim olduktan sonra doğuya doğru ilerleyerek egemenlik sahasını Gazne ve Kabûl'e kadar genişletmiştir. Hânedanın kurucusu emîr yaşamını savaşlarla geçirdiği için arkasında herhangi bir eser bırakmamıştır. Ancak kardeşi Amr b. el-Leys hâkimiyetini tesis ettikten sonra mimarî çalışmalara hız vermiştir. Örneğin Şîraz'da Mescid-i Atîk camisini inşa etmiştir. Bölgede egemenlik kuran bir başka hânedan da Büveyhîler'dir. Onların atası Ebû Şüca Büveyh'in, İmâdüddevle (Ebü'l-Hasan Ali), Rüknüddevle (Ebü'l-Ali Hasan) ve Muizzüddevle (Ahmed) adında üç oğlu olmuştur. Onlar Fars Hûzistan, Kirmân, Cibâl, Irak gibi bölgelerde hâkimiyet kurmuşlardır. Hânedanın kurucusu kabul edilen İmâdüddevle 321/933 yılında Fars bölgesini ele geçirmiştir. Böylece Büveyhîlerin Fars bölgesindeki hâkimiyeti başlamıştır. Büveyhî emîrlerinden biri olan Adudüddevle döneminde hânedan en parlak günlerini yaşamıştır. Emîrin dinî alandaki çalışmalarının yanı sıra bilim, sanat, mimarî alanında da önemli çalışmaları olmuştur.
Özet (Çeviri)
Persia region where was home to Persian, Parthian and Sasanian Empires until the Islam conquests is surrounded by Khuzestan in west, Kerman in east, Isfahan in north and Persian Gulf in south. Since the beginning of the Sasanian Era these territories were divided into five kūras being Ardasir-Khurra, Sāpūr-Khurra, Istakhr, Dārābjird and Arrajān. This system inherited from them was maintained until the Mongolian Era. The first Islam conquests aimed at this territory started at the Rashidun Caliphate period. The second caliph Umar charged the Governor of Bahrein Ala b. al-Hadrami and the commanders such as Arfaja bin Harthama, Al-Hakam ibn Abi al-As with conquest of Persia. As a result of the endeavor of military units both the conquest of the territory was established, and the Sassanian Dynasty was deprived. As for the Ummayad Era the territory was directed by the Arabian governors. During their conquer, the Khāriji Revolts arise in the Persian region. However, after the commissioning of Al-Hajjaj ibn Yusuf as governor, the rebellions were obliged to leave the territory. After the Ummayads, the domination passed to the Abbasids. During this term, the Persian effect diffused into all the stages of government. Especially the viziers were chosen from the Persian families. By the weakening of the Abbasids, large and small dynasties emerged on the Persian lands. One of them is Saffarids. Ya'qūb b. al-Layth who was the founder of the dynasty was born in the village of Qarnin, a range from Zaranj in Sīstan. They were engaged in the coppersmithing business in this village. After the Saffarids dominated Sīstan in 247/861, they proceed to the east and expanded their sovereignty to Gazna and Kabul. The founder of the dynasty, the amir, did not leave any work behind because he spent his life in wars. However, his brother Amr b. al-Layth accelerated the architectural work after he established his dominance. For instance, he built Jāme Atiq Mosque in Shiraz. Another dynasty that dominated the region was the Buyids. Their ancestor, Abu Shoja Buye, had three sons, Imād-al-Dawla (Abu'l-Hasan Ali), Rokn-al-Dawla (Abu'l-Ali Hasan) and Moʿezz-al-Dawla (Ahmad). They dominated regions such as Persian Khuzestan, Kerman, Jibal, and Iraq. Imād-al-Dawla, who is considered the founder of the dynasty, captured the Persian region in 321/933. Thereby, the dominance of the Buyids in the Persian region began. During the reign of Azod-al-Dawla, one of the Buyid amirs, the dynasty experienced its brightest days. In addition to his studies in the religious field, the Amir also had important works in the fields of science, art and architecture.
Benzer Tezler
- Hârezmşâhlar Devleti-Abbâsi hilafeti münasebetleri
Relations between Khwarazmshah State-Abbasid caliphate
ZEHRA ERDEMİR
- Başlandıcından Osmanlı hakimiyetine kadar Erzurum ve çevresi
Erzurum and its surrounding from its beginning to Ottoman dominance
DUYGU ÖZDOĞAN
- المسيح بن يوسف في التراث الديني اليهودي
Yahudi dini mirasında Mesih b. Yusuf
MUHAMMAD BADRAN
Doktora
Arapça
2023
DinFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ANMAR AHMAD MUHAMMED
- Abbasiler Döneminde değişim aracı olarak para
Many as a vehicle of exchange in the during the Abbasid Period
EMRE ŞİMŞEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
DinCumhuriyet ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAKKI AYDIN
- Balkan ülkelerinde somut kültürel mirasın savaş sonrası durumu: Kosova örneği
Post-war stiuation of tangible cultural heritage in Balkan countries: Kosovo case
MUHAMMET ATIF KARATAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Sanat TarihiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiDisiplinlerarası Bölgesel Araştırmalar Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. OĞUZ DİKER