Yapay zekâ ve dindarlık: Din psikolojisi çalışmalarına yöntemsel bir yaklaşım
Artificial intelligence and religiosity: A methodological approach to psychology of religion studies
- Tez No: 854522
- Danışmanlar: PROF. DR. MUHAMMED KIZILGEÇİT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 311
Özet
Uzmanlara göre yapay zekâ okuma yazma kadar öneme sahiptir. Dahası elektriğin icadı kadar önemli bir durumdur. Araştırmalar hızla ilerlerken ortaya verilerin çokluğu ve bunların anlamlandırma sorunu çıkmaktadır. Ham verilerin sınıflandırılıp, kategoriler haline getirilerek anlamlı tahminler yapmaya yarayan veri madenciliği teknikleri ortaya çıkmıştır. Temelleri matematiksel formüllere ve algoritmalara dayanan bu teknikler hızlı bilgisayarlar ile işlem yapabileceğimiz bir durumdadır. Sosyal bilimler özelde ise psikoloji ilmi bu yöntemlere henüz yeterli ilgiyi göstermemiştir. Araştırmamızda yapay zekânın ne olduğu, önemi, veri madenciliği teknikleri ve din psikolojisinde uygulanma imkânı üzerinde durulmuştur. Bu teknikler şu anda yaygın olarak tıp, mühendislik ve bilgisayar bilimi gibi alanlarda sıklıkla kullanılmaktadır. Az da olsa sosyal bilimlerde çalışmalar var ve ilgi her geçen gün artmaktadır. Din psikolojisi alanı için bu yöntemlerin geleneksel yöntemlerle kıyaslanarak tanıtılıp alanda neler yapılabileceği konusunun tartışılması araştırmayı önemli kılmaktadır. Araştırma Türkiye'de dindarlık düzeyini incelemek ve bu düzeyi etkileyen faktörleri anlamak amacıyla yapılmıştır. Böylece dindarlık ve inancın eğitim düzeyi, cinsiyet, yaş ve örneklem grubu gibi faktörlerle ilişkisini gözlemlemektedir. Nüfusun büyük bir kısmının Müslüman olduğu ve dinin sosyal, kültürel hayatta önemli bir rol oynadığı Türkiye'de dindarlık önemli bir sosyal olgudur. Araştırmanın temel hipotezi, Türkiye'de dindarlığın eğitim düzeyi, cinsiyet, yaş ve örneklem grubu gibi faktörlere göre değiştiği yönündedir. Araştırma, bu temel hipotez altında bazı alt hipotezler geliştirmiştir. Örneğin, ilkokul mezunu bireylerin dindarlık puanının zamanla arttığı, lise mezunu bireylerin dindarlık puanının ise azaldığı düşünülmüştür. Bu çalışmada Türkiye'de dindarlık düzeyi hakkında yeni bilgiler elde edilmesini ve din psikolojisi alanına yapay zekâ tekniklerinden istifade ederek yöntem anlamında katkı sunmayı amaçlamaktadır. Bu araştırmada yapay sinir ağları ve bulanık mantık algoritmalarıyla kodlama yapılarak veriler analiz edilmiştir. Araştırmanın sonuçları, Türkiye'de dindarlık düzeyini etkileyen faktörlerin daha iyi anlaşılıp din psikolojisi alanında yeni araştırmalara zemin hazırlanmasına yardımcı olabilir. Ayrıca Türkiye'nin sosyal, ekonomik ve kültürel yapısı hakkında daha iyi bilgiler sunarak ilgili kurumlar için politika geliştirme süreçlerine katkıda bulunabilir. Sosyal bilimlerin yöntemi konusu uzun yıllardır tartışmalı bir alandır. Sosyal bilimciler, doğa bilimlerinin yöntemini kullanarak sosyal dünyayı incelemeye yönelik pozitivist yaklaşım ile sosyal bilimlerin kendine özgü bir yönteme ihtiyacı olduğuna inanan hermenötik yaklaşım arasında farklı görüşlere sahiptir. Özetle günümüzde yapay zekâ, makine öğrenmesi ve derin öğrenme gibi teknikler, sosyal bilimlerde yöntem tartışmalarına yeni bir boyut kazandırmaktadır.
Özet (Çeviri)
According to experts, artificial intelligence is as important as reading and writing. Moreover, it is as important as the invention of electricity. As research progresses rapidly, the problem of the abundance of data and their interpretation arises. Data mining techniques have emerged to make meaningful predictions by classifying and categorising raw data. These techniques, which are based on mathematical formulas and algorithms, are in a situation where we can process with fast computers. Social sciences and psychology in particular have not yet shown sufficient interest in these methods. In our research, what artificial intelligence is, its importance, data mining techniques and the possibility of its application in religious psychology are emphasised. These techniques are currently widely used in fields such as medicine, engineering and computer science. There are a few studies in social sciences and interest is increasing day by day. Introducing these methods for the field of psychology of religion by comparing them with traditional methods and discussing what can be done in the field makes the research important. The research was conducted to examine the level of religiosity in Turkey and to understand the factors affecting this level. Thus, it observes the relationship between religiosity and belief with factors such as education level, gender, age and sample group. Religiosity is an important social phenomenon in Turkey where most of the population is Muslim and religion plays an important role in social and cultural life. The main hypothesis of the study is that religiosity in Turkey varies according to factors such as education level, gender, age and sample group. The research has developed some sub-hypotheses under this main hypothesis. For example, it is thought that the religiosity score of primary school graduates increases over time, while the religiosity score of high school graduates decreases. This study aims to obtain new information about the level of religiosity in Turkey and to contribute to the field of psychology of religion in terms of methodology by utilising artificial intelligence techniques. In this study, data were analysed by coding with artificial neural networks and fuzzy logic algorithms. The results of the research may help to better understand the factors affecting the level of religiosity in Turkey and to prepare the ground for new research in the field of psychology of religion. It may also contribute to policy development processes for relevant institutions by providing better information about Turkey's social, economic and cultural structure. The methodology of social sciences has been a controversial area for many years. Social scientists have different views between the positivist approach to studying the social world using the methodology of natural sciences and the hermeneutic approach, which believes that social sciences need a unique methodology. In summary, today, techniques such as artificial intelligence, machine learning and deep learning bring a new dimension to the methodological debates in social sciences.
Benzer Tezler
- Duygusal zekâ ve dindarlık ilişkisi
The relationship between religiosity and emotional intelligence
ŞEYMA DALKILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinAtatürk ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FARUK KARACA
- Yapay zekâ kaygısı, yabancılaşma ve dindarlık ilşikisi
A research on alienation and religiousness
MEHMET KAZAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinPamukkale ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HASAN KAFALI
- DKAB öğretmenlerinin aldıkları din eğitiminin, duygusal zekâ düzeyleri ile mesleki öz-yeterliliklerine etkisi üzerine bir araştırma (İstanbul Anadolu Yakası örneği)
The study about the effect of religious education that DKAB teachers get educated on their emotional intelligence levels and professional self-efficacy (The sample of Istanbul Anatolian side)
KÜBRA KARAKUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinMarmara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RAMAZAN GÜREL
- Derin öğrenme mimari yapısını esas alan hibrit yaklaşım kullanılarak radyolojik görüntülerden Covid-19 teşhisi ve tahmin edilmesi
Diagnosis and prediction of Covid-19 from radiologicalimages using a hybrid approach based on deep learningarchitectural structure
SEYFULLAH URUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYapay Zeka ve Robotik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RECEP ÖZDAĞ
- Bayes optimizasyon yöntemi kullanılarak evrişimsel sinir ağlarında hiper parametre optimizasyonu
Hyper parameter optimization in convolutional neural networks using Bayesian optimization method
ZEYNEP NADİROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYapay Zeka ve Robotik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUZAFFER ATEŞ