Kurumsal ve fonksiyonel açıdan Osmanlı camileri (1839-1920)
Institutional and functional aspects Ottoman mosques (1839-1920)
- Tez No: 855100
- Danışmanlar: PROF. DR. NEDİM İPEK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 248
Özet
Camiler, Osmanlı Devleti açısından kıymetli bir mevkiye sahipti. Müslümanların cemaatle ibadet etmek üzere bir araya geldikleri camiler bu ana gayenin dışında bir çok faaliyetin merkezinde yer almıştı. Osmanlı camileri hem tarihsel birikimi devam ettirmiş hem de Osmanlı siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik hayatın içerisinde yer alarak kendisine has özellikler ortaya koymuştur. Bu açıdan tezimizin konusu bir kurum olarak Osmanlı camisini tanımlama ve fonksiyonları itibariyle toplumsal hayatın içindeki konumunu belirlemekti. Bu tanımlama ve konumlandırmada zaman ve içerik boyutu olmak üzere iki temel problem vardı. Bu anlamda tezin inceleyeceği zaman dilimini sınırlandırarak belirli bir zaman aralığına odaklanmaya çalışıldı. Bunun için bütün klasik kurumların dönüşüm yaşadığı 19. yüzyıl belirlendi. Problemin diğer boyutu ise içerik ile ilgiliydi. Cami gibi çok yönlü bir konunun birçok veçhesi vardı. Bunların her biri kendine has özellikler taşımakta ve belirli bir öneme sahipti. Vakıflar, nezaretler, cami görevlileri, mali kaynaklar, bünyesinde yapılan hizmetler, toplumsal hayata dönük fonksiyonları ayrı ayrı incelenebilecek kadar önemli ve bir o kadar da içeriği genişleten bir durumdu. Bunu önlemek için içerik kurgusunda ve yazımda merkeze cami alınarak diğer bütün konular bu merkez etrafında örüldü. Zaman ve içerik boyutuyla sınırlandırılan bu çalışmanın esas meselesi aradığı özgünlüktü. Tarih araştırmacıları tarafından Osmanlı camileri ile ilgili birçok çalışma yapılmıştı. Ancak hiç birisi camileri bir müessese olarak bütüncül bir bakışla incelememiş ve bu konuda bir tez ortaya koymamıştı. Bu çalışmalarda ya camilerin bahsi geçen konularla ilgili tek bir boyutuna dair incelemeler yapılmış ya da camiler başka konularla illiyeti üzerinden tali bir anlayışla değerlendirilmişti. Bu tezin gerekçesi ve özgünlüğü ise tarih disiplini açısından bu boşluğu doldurmaktı. Tezin hazırlanmasında yöntem olarak ana kaynaklara müracaat öncelenmiştir. İçerik çok sayıda arşiv belgesi ile desteklenmiştir. Osmanlı arşivi dışında Şer'iye Sicilleri, Düstur ve Salnameler ile birlikte döneme kaynaklık etmekte olan Osmanlı vekayinameleri, hatıratlar, gazete ve dergiler başvurulan diğer kaynaklardı. Bu kaynakların bazıları doğrudan tarafımızdan yapılan incelemelerle tezimizde yer almış bazıları ise araştırmacıların eserlerinden yapılan atıflarla metin içinde değerlendirilmiştir. Bu tez sonucunda Osmanlı camilerinin diğer ibadethanelerden farkı ortaya konularak bir tanımlama yapılmaya, camilerle ilgili her aşama bir bütün halinde incelenerek kurumsal varlığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Camilerin Osmanlı toplumsal yaşamının birçok alanında var olduğu ve yaşanan değişimler ortaya koyulmuştur. Bunun yanısıra değişimin boyutuna dair bazı mevcut çalışmaların yaklaşımları değerlendirilmiş ve değişimin iddia edildiği kadar sert ve keskin olmadığı örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Mosques had a valuable position in the Ottoman Empire. Mosques, where Muslims gathered to worship in congregation, were involved in many activities other than this main purpose. Both as a continuation of historical accumulation and because the Ottoman mosque was involved in political, social, cultural and economic life, it had its own characteristics. In this respect, the subject of this thesis is to define the Ottoman mosque as an institution and to determine its position in social life in terms of its functions. There were two main problems in this definition and positioning: time and content. In this sense, we tried to focus on a specific time period by limiting the time period that the thesis would examine. For this, the 19 th century, when all classical institutions underwent a transformation, was chosen. The other dimension of the problem was related to content. A multifaceted subject like the mosque had many facets. Each of these had its own characteristics and had a particular importance. The foundations, supervisions, mosque officials, financial resources, the services performed within the mosque, and its functions in social life were important enough to be analyzed separately, but also expanded the content. To avoid this, the mosque was taken as the center of the content and all other topics were woven around this center. The main issue of this study, which was limited in time and content, was the originality it sought. Many studies on Ottoman mosques had been conducted by historical researchers. However, none of them had analyzed mosques as an institution with a holistic view and put forward a thesis on this subject. These studies either examined only one aspect of mosques in relation to the aforementioned issues or evaluated mosques in a secondary manner in relation to other issues. The rationale and originality of this thesis was to fill this gap in terms of the discipline of history. In the preparation of the thesis, the methodology prioritized the use of primary sources. The content is supported by a large number of archival documents. Apart from the Ottoman archive, other sources consulted were the Ottoman chronicles, memoirs, newspapers and magazines, as well as Shar'iye Registers, Düstur and Salnames. Some of these sources have been included in our thesis through direct analysis by us, while others have been evaluated in the text with references from the works of researchers. As a result of this thesis, an attempt has been made to define Ottoman mosques by differentiating them from other places of worship, and to determine their institutional existence by examining every stage related to mosques as a whole. The presence of mosques in many areas of Ottoman social life and the changes experienced have been revealed. In addition, the approaches of some existing studies on the extent of change are evaluated and it is tried to be explained with examples that the change was not as harsh and sharp as claimed.
Benzer Tezler
- 20.yüzyıl çağdaş cami mimarisine Ankara örnekleri üzerinden bir yaklaşım
An Approach to the contemporary mosque architecture through the 20 th century samples of Ankara
SEZİN HASEKİ
- İstanbul Kentiçi kara toplu ulaşım hizmetlerinin başlaması ve gelişimi: 1850 - 1900
Intrıduction and evolution of public trans portation sector in Istanbul: 1850 - 1900
İBRAHİM MURAT BOZKURT
- Urban transformation as political and ideological intervention in space: A case study in Diyarbakır
Mekana politik ve ideolojik bir müdahale olarak kentsel dönüşüm: Diyarbakır örneği
DİREN TAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
SosyolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BARIŞ MÜCEN
- Liberal düşüncenin gelişiminde iktisat politikasının evrimi ve Türk örneği
The Evolution of economic policy in the development of liberal thought and the Turkish case
KIVANÇ ACAR
- Kuvvetler ayrılığı gölgesinde demokrasi yanılsaması
Democracy illusion in the shadow of the separation of powers
EZGİ ÇALDIRAN
Doktora
Türkçe
2023
HukukGalatasaray ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BİRDEN GÜNGÖREN BULGAN