Mimari tasarımda bedenlenmiş empatik ve estetik 'öteki oluş' deneyimi

Embodied empathic and aesthetic 'becoming other' in architectural design

PDF İndir

Tez No: 856687
Yazar: IŞIL İZLEM YAZ
Danışmanlar: PROF. DR. ELMİRA AYŞE GÜR
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Mimarlık, Architecture
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2024
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 164

Özet

Mimari tasarım, zaman içinde karşılıklı birliktelikler ve iletişim süreçleri ile geliştirilen; fikirlerin, malzemelerin, tekniklerin ve eylemlerin bir aradalığında meydana gelen etkileşimli bir süreçtir. Bu süreç, tasarımcıların empatik iletişimleri ve karşılıklı-eylemleri aracılığıyla kendini sürekli yenileyebilen kolektif bir ilişki düzlemidir. Fakat günümüzde bahsi geçen birikim ve etkileşim süreçleriyle meydana gelen tasarım anlayışının yerini, mimarın hayal gücünün tekilliğini gösteren, empatik tasarım anlayışından yoksun süreçlere bıraktığı görülmektedir. Bu yaklaşım ise; mekâna yüklenen anlam ve değerin azalmasına, ''yer'' in ''yersizleşmesi''ne neden olmaktadır. Bu sebeple, mimari tasarım alanında tasarımcıların öz-farkındalıklarını geliştirerek kurdukları empatik karşılaşmalarla iletişime yol açan bir çokluk ortamının öncelik kazanması gerektiği düşünülmektedir. Bu ortam; empatik bir tasarım sürecinde, tasarımcıların algıları tarafından tetiklenebilir. Böylece duygusal-bilişsel olarak bütünleşmiş bedensel ya da bedenlenmiş yaratıcı bir etkileşim alanı oluşturulabilir; ilişkisel ve estetik mekânsal bir deneyim sunulabilir. Bu bağlamda çalışma kapsamında mimari tasarım süreci, tasarımcıların şimdiki anın akışında algıları ve bedensel eylemleri tarafından tetiklenen bedenlenmiş empatik ve estetik bir diyaloğu başlatan ''karşılaşma hâli;'' mekân ise bedensel etkileşimlerin somutlaştığı, diyalog kurucu yaratıcı ''oluş'' süreci üzerinden tartışılmaktadır. Şimdiki anın içinde bedensel etkileşim, hareket ve deneyimin iç içe geçtiği öteki ile ''karşılaşma hâli;'' karşılıklı-eylemlerin birbirini görünür kıldığı anlar, aradalıklar, algılar, çağrışımlar ve anılar bütünü olarak alternatif mekânsallıkları, ''öteki mekân oluşları'' beraberinde getirmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı; mimari tasarım sürecinde, şimdiki anın akışında bir arada duygulanım, karşılıklı-eylem, algı-eylem döngüleri ve beden-zihin etkileşimleri aracılığıyla,“yersizleşen yer''in yeniden ”yer'' olduğu "öteki mekân oluşlar''ın potansiyellerinin keşfedilmesidir. Bu bağlamda ''bedenlenmiş (embodied) öz-farkındalık'' kavramı üzerinden tasarımcıların, öteki katılımcıları ve tasarım sürecinin ötekiliğini deneyimsel veya bedensel bir okuma olarak keşfedebileceği empatik ve estetik deneyim sürecinin tartışılabilmesine uygun kuramsal ve pratik bir zeminin oluşturulması hedeflenmektedir. Bu süreçte yaratıcılık deneyiminin bedensel boyutu; yaratıcılığın sürekliliği ve açıklığı olarak anın akışında gerçekleşen tasarım eylemleri üzerinden tartışılmaktadır. Araştırma kapsamında; tasarımcıların öteki ile empatik ve estetik bir ''karşılaşma hâli''nde olduğu tasarım sürecinde, anın içinde gerçekleşen ilişkisel eylemler ve bedensel etkileşimler ile tasarım tutumlarının nasıl oluştuğu; ilişkisel ve estetik mekânsallıkların nasıl tasarlandığı çalışmanın ana araştırma sorusudur. Tasarımcıların, ötekini ve sürecin ötekiliğini deneyimsel veya bedensel bir okuma olarak keşfetme, anlamlandırma ve içselleştirme süreçlerinde somutlaşmış beden ya da bedenlenme (embodiment) kavramı ile algısal-motor süreçlerin ve yaratıcı eyleme yol açan ''açıklık'' duygusunun nasıl ortaya çıktığı ise çalışmanın alt araştırma sorularını oluşturmaktadır. Çalışmanın yöntemi çerçevesinde; şimdiki anın akışında bedenlenmiş estetik ve empatik bir deneyim modu olarak mimari tasarım süreçlerine odaklanılmıştır. Araştırma; (1) çalışma kapsamında tartışılan mimari tasarım sürecine dair kuramsal zeminin pratikteki karşılıklarının deneyimlenebildiği bir alan çalışması, (2) alan çalışmasında yer alan aynı örneklem grubu ile gerçekleştirilen anlatı sorgulamaları (narrative inquiry) ile iki aşamalı bir şekilde gerçekleştirilmiştir. Alan çalışmasında, tasarım sürecinde bedenleşen deneyimlerin ve mekânsallıkların tasarlanabildiği bir mimari tasarım stüdyo çalışması gerçekleştirilmiştir. Alan çalışması; lisans ve lisansüstü mimarlık öğrencilerinden oluşan 22 kişilik bir örneklem grubu tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu süreçte tasarımcılar farklı gruplara ayrılarak; araştırma yürütücüsü tarafından tasarlanan tasarım zemini üzerinde tasarım sürecini deneyimlemiştir. Çalışma, her bir gruptaki tasarımcıların algıları ile tetiklenen; duygusal, bedensel, bilişsel, deneysel faktörlerin etkileşimiyle modüle edilen; devinim hâlinde hareketli bir mekânizma, ortak bir tasarım zemini üzerinden yürütülmüştür. Böylece çalışma; tasarımcıların duygusal-bilişsel-bedensel bir etkileşim alanı oluşturabildikleri deneysel ve deneyimsel bir yaklaşımla araştırılmıştır. Bu süreçte bedenleşmiş öz-farkındalık, empatik duygulanım, ilişkisel estetik deneyim, zihin-beden ilişkisi, algı-eylem döngüsü gibi tasarımcılar arasında, diğer bir deyişle deneyimsel bir benlik ve ötekiler arasında meydana gelen davranış etkileşimleri incelenmiş; bu etkileşimlerin mekân tasarımına yansımaları değerlendirilmiştir. Tasarım sürecinin ardından; bu süreçte yaşanan ya da deneyimlenen anlatıların ve anın akışında meydana gelen, duygusal-bilişsel olarak bütünleşmiş – bedenlenmiş –etkileşimlerin açığa çıkmasına olanak sağlayan bir metodoloji ve fenomen olarak; anlatı sorgulamaları gerçekleştirilmiştir. Anlatı sorgulama çalışmaları; tasarımcıların, tasarım sürecinde soyut-kavramsal ve somutlaşmış-bedenleşmiş ilişkilere dair oluşturduğu tasarım günlükleri üzerinden değerlendirilmiş; tasarım sürecine anın akışındaki yaşantıları yansıtmak, yaşam deneyimlerini anlamlandırmak ve üzerine düşünmek için kullanılan bir araştırma aracı olarak kullanılmıştır. Anlatı sorgulaması; şimdiki anın akışında değişen ilişkiselliklere ve etkileşimlere işaret etmektedir; ancak bu süreçte, kavramdan ziyade anın içinde gerçekleşen eylemler önem kazanmaktadır. Bu süreçte; tasarımcıların öteki ile karşılaşma anlarında deneyimsel benlikleri ile geliştirdikleri bedenleşmiş ve empatik farkındalık seviyeleri değerlendirilmiş; anın akışında, eylemleri doğrultusunda bedenlenmiş bir öz-farkındalık seviyesi geliştiren tasarımcıların empatik ve estetik deneyimlerinin somutlaştığı ve mekânsallaştığı süreçler incelenmiştir. Sonuçlar değerlendirildiğinde, öğrencilerin şimdiki anın akışında bedenlenmiş empatik bir farkındalık seviyesine ulaşabilmesi, ilişkisel ve etkileşimli bir estetik anlayışa sahip olabilmesi, öteki ile tanışarak sürecin ötekiliğine teslim olması, yaratıcı eyleme yol açan ''açıklık'' duygusunu deneyimleyebilmesi stüdyo çalışmasının ön kabulleri ve çıktı hedefleri doğrultusundadır. Bu çalışma, tasarımcıların öz-farkındalıklarını geliştirerek empatik bir etkileşim ve keşfetme duygusu ile ilişkisel anlamlar üretebilecekleri estetik bir deneyim ortamı sunmakta; bedensel algılama ve yaratma, somutlaşmış duygusal-bilişsel deneyim, kolektif etkileşim ve sosyal algı modelleriyle ilişkilendirilmektedir. Bu etkileşimler doğrultusunda meydana gelen yaratıcı ''oluş'' sürecinde ise ise bir koda indirgenen ''mekân'' yerine çok kodlu ''mekânsallık''lar keşfedilmektedir. Bu doğrultuda çalışma kapsamında, tasarımcıların kurduğu ilişkilerin empatik ve estetik bir diyalog hâlini alması; zihinsel, bedensel, mekânsal etkileşimleri beraberinde getirmekte; diğer bedenler ve zihinlerle etkileşim, alternatif mekânsallıkları diğer bir deyişle ''öteki mekân oluşlar''ı kurmaktadır.

Özet (Çeviri)

The architectural design process is a network of ideas, materials, techniques, interactions, and human actions developed through mutual engagements over time. The accumulation of time and collective human effort embedded into the texture of spaces and objects ultimately influences the perception of space and the value attributed to it. However, contemporary design approach has swiftly shifted from the accumulation and interaction processes to a creation process that lacks empathic approaches, striving to showcase the singularity of the architect's imagination. This approach has led to a reduction in the significance and meaning attributed to space, resulting in the“place”becoming“non-place.”Consequently, the boundaries formed between internal experiences and external forms give rise to a sense of alienation within the space. Concepts such as homogeneity, fixed identity, and lack of belonging start to dominate the architectural space. Thus, in architectural design, an approach that transforms diversity into uniformity is adopted by excluding the“other”and multiple collaborative ideas, empathic and relational interactions. In this context, it becomes imperative to prioritize an interactive environment that fosters empathic encounters, triggered by the heightened self-awareness of designers in architectural design. This environment is ignited through the perceptions of designers in an empathic design process, creating an interaction space that is affectively, cognitively, and physically integrated offering a relational and aesthetic spatial experience. This approach prioritizes the process over the outcome in architectural design, opening it up to serendipitous, empathic, and relational encounters among designers, actors, materials, and tools. In the context of this study, within the scope of architectural design process, the notion of the“state of encounter”has been discussed as the initiator of an embodied, empathic, and aesthetic dialogue triggered by designers' perceptions and bodily actions in the flow of the present moment. Space, on the other hand, has been deliberated as the process where bodily interactions materialize, forming a creative“becoming.”The“state of encounter”with the“other”— where bodily interaction, movement, and experience intertwine within the present moment — has brought forth alternative spatialities known as“other spatial becoming.”These emerge as a collection of moments, intervals, perceptions, associations, and memories wherein reciprocal actions render each other visible. In this context, the objective of this study is to explore the potentials of“other spatial becoming”where the“non-place”reverts to“place”within the flow of the present moment in the architectural design process. This exploration is facilitated through affect, mutual-action, perception-action loops, and mind-body interactions. With respect to this, the aim is to establish a theoretical and practical framework conducive to discussing the empathic and aesthetic experiential process through the concept of“embodied self-awareness,”enabling designers to engage in an experiential or bodily examination of the otherness of other participants and the otherness inherent in the design process. Within the scope of the research, the primary inquiry pertains to how design attitudes are shaped through relational actions and bodily interactions occurring within the moment of an empathic and aesthetic encounter between designers and the other in the design process. This includes understanding how relational and aesthetic spatiality are designed. The study further investigates sub-research questions concerning how perceptual-motor processes via the concept of embeddedness and the processes of exploring, interpreting, and internalizing the other and the otherness of the process lead to creative action and the emergence of a sense of“openness.”Nicholas Bourriaud (2003) elucidates an aesthetic theory based on notions of interaction, intermediacy, and relationality. Bourriaud's (2003) relational aesthetic approach, as defined within the framework of object-oriented ontology, is approached in the study through a new perspective, focusing on interactions between experiencing-perceiving and experienced-perceived subjects within the process-oriented design process; rather than providing an ontological view of object-subject interactions, it is interpreted as a kind of ''human relational space'' emphasizing inter-subjective interaction dimensions in the design process. Thus, when applied to the architectural design process, this aesthetic theory can be understood as interactions, relationality, and a ''state of encounter'' among designers. From this perspective, the aesthetic experience becomes a“state of encounter”that initiates a dialogue. Each encounter shapes memories and perceptions. Aydınlı (2014) discusses“becomings”that lead to experiences rather than completed forms within the aesthetic experience. The transition of a designer's relationship with their surroundings or other individuals into an empathic and relational dialogue involves cognitive, physical, and spatial movements that surpass the constraints of time and space. In the design process, a dialogue occurs between individuals as well as between the viewer and the viewed, resulting in constantly changing diverse images. Relational aesthetics, which do not refer to a single image, a single meaning, beauty norms of an object, or the subjective values of the observer, define the space of relationships among various aesthetic positions (Bourriaud, 2003). In this aesthetic paradigm, the multiplicity of environments that guide human behavior, influencing their thoughts, actions, and dreams, takes precedence, leading to empathic communication. Therefore, the aesthetic experience emerges through participatory and relational interpretation; it serves as a means to create relational meaning through mutual actions within the design process. Thus, unlike the subject/object model, aesthetics are characterized by perception and emotions oriented towards the process. Thereby aesthetic paradigm is characterized not by fixed subjective or objective perceptual contents but as a totality of reciprocations emerging from engaged perceptual acts (Perullo, 2022). Within the context of the aesthetic experience formed by interactions between the designers, the question of how a sense of attachment or alienation towards the“other”and the ''otherness'' of the process itself is possible, opens the door to empathic relationships. The cognitive and bodily interactions triggered by perceptions in the relational aesthetic experience resonate in empathic design processes. Hubard (2002) correlates learning and experience with movement, intention, and perception, asserting that bodily-cognitive and affective interactions between the perceiver and the perceived support empathy. In line with Hubard's approach, in both aesthetic and empathic design processes, the mutual actions and bodily interactions of designers lead to perceiving, moving, and feeling together. Thus,“einfühlung/empathy,”considered as the ability to understand, share, and/or imagine the feelings of another, becomes a tool for establishing aesthetic and relational foundations in design. For designers to engage in empathic and relational design processes, it's crucial that they first become aware of their“experiential self”and“self-identity”. During this process, designers enable the prominence of the“self”by utilizing their own experiences to understand and interact with others' unique experiences. A designer's realization of their self, possession of internal value, and self-awareness enable them to communicate effectively and understand, interpret, and experience the experiences of others through empathy. Thus, empathy, considered as an awareness of experiences, shapes sensitive identities and empathic awareness among designers within design processes, facilitating a process of understanding“otherness”through empathy. In the encounter moments between the“self”and“other”dynamics in the design process, cycles of perception-action and mind-body relationships are triggered. Hence, designers, equipped with embodied, experiential, and incarnated self-awareness, can understand the mutual construction of the“other”and“self”through empathic approaches. This sense of discovery triggers various explorations within a relational design process, encapsulated within an empathic communication network. In this process, recognizing and encountering the“other”in design allows architecture to renew, question, critique, and become an open-ended system (Hays, 2010). Vignemont and Jacob (2012) define empathy as an experience established with the“other”, advocating that to understand another's mind, one must first imaginatively evoke an emotional state and feel it personally (Vignemont and Jacob, 2012; Vignemont, 2010). Similarly, Mead (1934) emphasizes the role of perceiving the“other”and“self”based on actions in shaping one's perceptions and creativity in the instant flow of life. The research was conducted in two phases: (1) a field study in which the practical equivalents of the theoretical basis regarding the architectural design process discussed within the scope of the study could be experienced and (2) narrative inquiries conducted with the same sample group in the field study. The methodological focus of the study is on the architectural design processes as embodied aesthetic and empathic experiences within the flow of the present moment. To achieve this, a design process within the studio was conducted, allowing designers to engage in experiences that were embodied in the design process through an experimental and experiential method. The study examines the behavioral interactions between designers, i.e.,“self”and“other,”and the bodily interactions triggered within the design process, evaluating their implications on spatial design. The design process conducted in the study provided a space for designers to enhance their self-awareness and engage in empathic interactions with the“other.”This environment allowed designers to explore“otherness”during encounter moments, creating a space for relational meaning generation and an aesthetic experience. The field study was conducted by a sample group comprising 22 undergraduate and graduate architecture students. During this process, designers were divided into different groups and engaged in the design process through a design framework devised by the research lead. The research was conducted as a dynamic mechanism, modulated by the interaction of emotional, physical, cognitive, and experimental factors triggered by the perceptions of designers in each group, conducted on a shared design platform. The design process, interwoven with bodily interaction, movement, and experience, allowed designers to explore the“otherness”of both the other and the design process through empathic, experiential, and corporeal interpretations, thereby revealing an experiential sense of“openness”that facilitated creative action. The experiential journey of creative exploration and the sensation of“openness”constituted a continuously evolving realm of interaction. This realm of interaction is a nested, associative, relational, and open-ended system that aligns the memories, images, and meanings within the empathetic designer's mind with the experiences and perspectives of others who attempt to understand and relate to them. Designers within this system have achieved a state of consciousness pertaining to spatial belonging through empathetic, relational, and aesthetic approaches—understanding the space, transcending their own boundaries to comprehend its relationality. Following the design process, narrative inquiries have been conducted as a methodology and phenomenon that enables the emergence of narratives and embodied interactions that are emotionally and cognitively integrated within the flow of the moment. Narrative inquiry studies have been evaluated through designers' design journals, which capture abstract-conceptual and embodied relationships in the design process. These journals have been utilized as a research tool to reflect experiences in the flow of the moment, make sense of life experiences, and contemplate upon them within the design process. Narrative inquiry denotes the changing relationalities and interactions within the flow of the present moment, emphasizing actions occurring within the moment rather than abstract concepts. In this process, designers'embodied and empathic awareness levels developed during encounters with the other have been evaluated. The processes in which designers develop embodied self-awareness levels based on their actions and how their empathic and aesthetic experiences manifest and spatialize within the flow of the moment have been examined. Upon evaluating the results, it is consistent with the assumptions and output objectives of the studio work for students to attain an embodied empathic awareness level in the flow of the present moment, possess a relational and interactive aesthetic understanding, surrender to the otherness of the process through encountering the other, and experience the sense of“openness”that leads to creative action. Throughout this experience, designers' bodily internalization and creative externalization processes have led to multi-modal perceptual and empathetic experiences, that of resulting in multi-coded spatial ones. The design process has been associated with bodily perception and creation, materialized emotional-cognitive experiences, collective interaction, and social perception models, leading to the presentation of multi-coded“spatiality”instead of reducing“space”to a singular code. Designers who, in the flow of the moment, developed thoughts that gradually materialized into tangible forms, encountered these forms later through the bodily, creative, and concrete design actions of others. Consequently, within the scope of this study, the establishment of empathetic and aesthetic dialogues in the relationships formed by designers has engendered mental, bodily, and spatial movements that surpass temporal-spatial tensions, fostering interactions with other bodies and minds and establishing alternative spatiality, referred to as“other spatial becoming.”

Benzer Tezler

Tez No
904991
From projective methods to real-time digital construction of architectural space in first-year architectural education
Birinci sınıf mimarlık eğitiminde projektif yöntemlerden mimari mekânın gerçek zamanlı dijital inşaatına
ELİF SULTAN KAYA
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Mimarlık TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AKTAN ACAR
Tez No
759827
Architectural experience and 'Existential Sense': Analysis of some architectural patterns in Eminönü with their sociocultural context
Mimarlıkta deneyim ve 'Varoluşsal Duyu': Eminönü'ndeki bazı mimari örüntülerin sosyokültürel bağlamında analizi
ALPEREN ALAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Felsefe Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUALLA ERKILIÇ
Tez No
864850
Teatral performansta örtük mekansallıkların inşası
The construction of implicit speciality in the theatrical performance
İLDA ERSEZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mimarlık İstanbul Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İFFET HÜLYA ARI
Tez No
559983
Criticality of the embodied mind within spatial experiences
Bedenleşen zihnin mekansal deneyimler yoluyla eleştirelliği
BİLGE CAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Mimarlık İstanbul Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA ERKÖK
Tez No
723129
Mimarinin kıvamı: Dikiş figürasyonu ve şehirde yürüyüş inşaları üzerinden bir araştırma
Viscosity of architecture: A research through stitching figuration and walking constructions in the city
HATİCE IŞIL UYSAL
Doktora
Türkçe
2021
Mimarlık İstanbul Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLÇİN PULAT GÖKMEN

Geri Dön