İbn Haldûn'da Hz. Muhammed tasavvuru
Ibn Khaldun's envisagement of Prophet Muhammad
- Tez No: 857255
- Danışmanlar: PROF. DR. İRFAN AYCAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Sosyoloji, Tarih, Religion, Sociology, History
- Anahtar Kelimeler: Hz. Muhammed, İbn Haldûn, Tasavvur, Probhet Muhammad, İbn Khaldun, Envisagement
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 264
Özet
İbn Haldûn (ö. 808/1406), çok yönlü bir âlim olarak İslam dünyasında ve özellikle günümüz sosyal bilimler araştırmalarında hatırı sayılır bir yere sahiptir. Bir bütün olarak ilm-i umrân düşüncesiyle isminden ve nazariyatından söz ettirmeye devam ederken yeni araştırmalara kaynaklık teşkil etmektedir. Bu doğrultuda çalışmada Hz. Muhammed (sav)'in hayatı, risâleti ve kişiliği ile ilgili hususlarda İbn Haldûn'un bakış açısı ve inşa ettiği düşünce sistemini ele alınmıştır. Sade bir ifadeyle,“İbn Haldûn bir siyer yazacak olsa, nasıl bir siyer yazardı?”sorusu bu çalışmanın hareket noktasını oluşturmaktadır. Yine“İbn Haldûn'un Hz. Peygamber anlayışı nasıldı? Hz. Peygamber'in sîretini, nübüvvetini ve insan-toplum ilişkisini nasıl algıladı? sorularıyla çalışma, özgün bir problematikle araştırma konusu haline getirilmiştir. ”İbn Haldun'un siyer anlatımı nasıldır? Hz. Muhammed'in ismet sıfatına ilişkin yaklaşımı nasıldır? Kronolojik siyer mi; konulu siyer mi yoksa bunları da içine alan bir yöntemle mi siyer yazıcılığı yapmıştır? Mukaddime'deki Hz. Peygamber tasavvuru ile el-İber'deki peygamber tasavvuru bir bütünlük arz ediyor mu?“ kabilinden sorular araştırmanın diyalektiğini oluşturmuştur. Çalışmanın diğer bir önemli yanı da İbn Haldûn'un iddia ve görüşlerini değerlendirmede onun ilmî ve bilimsel söylemlerinin epistemik kaynağını keşfetme imkânı sunmasıdır. Zira bu çalışmayla modern sosyal bilimler ya da sosyolojinin kavramları etrafında şekillenen bir İbn Haldûn'dan ziyade tarih, tefsir, hadis, fıkıh gibi İslamî ilimlerden beslenen, epistemolojisini ve görüşlerini çok yönlü bir anlayışla mayalayan bir İbn Haldûn portresi ortaya çıkarılmıştır. Fikirlerini ”metafizik bir kabulle“ ve ”Müslüman bir âlim" olarak öne süren bir İbn Haldûn yaklaşımı öne sürülmüştür. Şahıs merkezli okumaya dayanan araştırma yöntemi benimsenmiş; karşılaştırmalı ya da mukayeseli bir yöntem benimsenmemiş; yer verdiği rivayetlerin diğer siyer yazarları nezdindeki kaynaklık ve sıhhat değerleri müzakereye açılmamıştır. Giriş ve üç bölümden oluşan tez çalışmasında Birinci Bölümde İbn Haldûn'un hayatı ve ilmî kişiliği; özellikle Müslüman bir âlim olarak değerlendirilmesi gerektiğine vurgu yapan hususlar; Hz. Peygamber anlayışına kaynaklık teşkil eden unsurlar ele alınmıştır. İkinci Bölümde İbn Haldûn'un nübüvvetin alametleri çerçevesinde yaptığı tasnife göre Hz. Peygamber'in gaybı bilmesi, ismet sıfatına sahip olması, sıdkı ile bilinmesi, nesebiyle bilinmesi ve mucizevî yönüne ilişkin hususlar ve hâdiselere yer verilmiştir. Üçüncü Bölümde ise Hz. Peygamber'in beşerî münasebetleri bağlamında tevhid ve adalete davet etmesi, toplumsal yapıyı inşa etmesi bağlamında İbn Haldûn'un peygamber tasavvuru işlenmiştir. Sonuç kısmında ise her iki bölümün hülasası sadedindeki çıkarımlar maddeler halinde zikredilmiştir. Çalışma, araştırma boyunca yararlanılan bilimsel metinleri ihtiva eden Kaynakça ile nihayetlendirilmiştir. Çalışma boyunca İbn Haldûn'un eserlerinin Arapça asıllarına müracaat edilmiştir. İlgili başlıklar çerçevesinde klasik İslam Tarihi kaynakları, Türkçe ve farklı dillerdeki çeşitli kaynaklardan istifade edilmiştir. Netice itibarıyla doktora tezinin gerek siyer araştırmaları açısından gerek şahıs merkezli okumaya dayanan araştırmalar açısından nitelikli ve kapsayıcı bir İbn Haldûn okumasına imkân vermesini umulmaktadır.
Özet (Çeviri)
Ibn Khaldun (d. 808/1406) holds a significant place as a versatile scholar in the Islamic world and particularly in contemporary social science research. Continuing to be a subject of discussion in the field of intellectual construction with his holistic concept of the science of civilization, he serves as a source for new research. In this context, the study focuses on Ibn Khaldun's perspective and constructed thought system regarding the life, mission, and personality of Prophet Muhammad (PBUH). In simpler terms, the starting point of this study is the question, 'If Ibn Khaldun were to write a biography (siyer), what kind of biography would he write?' Additionally, questions such as 'What was Ibn Khaldun's understanding of Prophet Muhammad? How did he perceive the life, prophethood, and human-society relationship of Prophet Muhammad?' turn the research into a dialectical exploration. Another important aspect of the study is its opportunity to explore the epistemic source of Ibn Khaldun's scientific and scholarly expressions in evaluating his claims and views. This study reveals a portrait of Ibn Khaldun shaped not around the concepts of modern social sciences or sociology but rather drawing from Islamic sciences such as history, exegesis, hadith, and jurisprudence. An approach is proposed that presents his ideas with a“metaphysical acceptance”and as a“Muslim scholar.”The research method is person-centered reading; it does not adopt a comparative approach, and the reliability and validity of the narratives it includes are not discussed among other biographers. Comprising an introduction and three sections, the thesis discusses in the first section Ibn Khaldun's life and scientific personality, emphasizing aspects that need to be evaluated particularly as a Muslim scholar. The second section delves into Ibn Khaldun's categorization of Prophet Muhammad's signs of prophethood, such as his knowledge of the unseen, possessing infallibility, being known for his truthfulness, being known by his lineage, and aspects related to his miraculous nature. The third section explores Ibn Khaldun's perception of Prophet Muhammad in the context of his human relationships, focusing on his invitation to monotheism and justice, as well as his role in constructing social structure. The conclusion summarizes the insights from both sections in bullet points. Throughout the study, references to the Arabic originals of Ibn Khaldun's works are made. Classic Islamic history sources and various texts in Turkish and different languages are consulted within the relevant topics. In conclusion, it is hoped that the doctoral thesis will contribute to a qualified and comprehensive understanding of Ibn Khaldun, both in terms of siyer studies and person-centered readings.
Benzer Tezler
- Hz. Peygamber'in medeniyet tasavvuru
Prophet, Islâm, civilization, unification, human, building
ŞEMSETTİN KARCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Dinİnönü ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SAFFET SANCAKLI
- Hz. Peygamber'in nübüvvetine yönelik modern eleştirilerin tahlili
Analysis of modern criticisms of the Prophet's prophethood
SIBĞETULLAH KORHAN
Doktora
Türkçe
2024
Dinİbn Haldun ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET SÜRURİ
- İbn Haldun'un Mehdilik anlayışı ve eleştirisi
Ibn Haldun's Mahdiship idea and ilt crities
MUHAMMED BİHİŞTİ ELÇANİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinMarmara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ COŞKUN
- Hıristiyanlık ve İslam'a göre evlilikte kadın erkek rolleri
Men and women's roles in marriage in christianity and Islam
SENA NUR KÜÇÜKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Dinİbn Haldun ÜniversitesiDin Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BETÜL AVCI SEBETCİ
- İbn Haldun'un(1332-1406) 'Mukaddime' sine göre İslam kurumları tarihi
The Islamic instutions history according to Ibn Khaldun?s (1332-1406) Mukaddimah
TUBA DENEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
DinHarran Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KASIM ŞULUL