Türk İslâm edebiyatı ürünlerinin hat sanatında tezahürü (XI-XIX. yüzyıllar)
Manifestation of Turkish-Islamic literature products in calligraphy art (XI-XIX. centuries)
- Tez No: 858330
- Danışmanlar: DOÇ. DR. REYHAN KELEŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Türk Dili ve Edebiyatı, Art History, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Türk İslâm Edebiyatı, Hat Sanatı, Hüsn-i Hat, Şiir, Beyit, Turkish Islamic Literature, Calligraphy, Hüsn-i Hat, Poetry, Couplet
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk İslam Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 311
Özet
Türk İslâm edebiyatı, Türklerin İslâmiyet'i kabul etmelerinden sonra İslâm kültür ve medeniyeti tesirinde gelişmiştir. İslâm'ın ilk yıllarından günümüze kadar kesintisiz bir şekilde gelişme gösteren hat sanatı ise Türk İslâm edebiyatıyla tarih boyunca etkileşim hâlinde olmuştur. Günümüze ulaşan hat sanatı levhaları, yapı kitabeleri ve birtakım edebî eserlerde hat sanatının tezahürleri görülmektedir. İslâm hat sanatı eserlerinde her ne kadar ayet ve hadisler büyük çoğunluğu teşkil etse de edebiyatın konusu olan kelâm-ı kibarlar, şiirler, beyitler, kıtalar da hat sanatı ürünleri arasında yer almaktadır. Abbasiler döneminde Arap yazı sanatının çeşitlenmesiyle Aklam-ı Sitte olarak adlandırılan altı yazı çeşidi ile bunların dışında bazı yazı çeşitleri ortaya çıkmıştır. İslâm edebiyatına dair metinler incelendiğinde zikredilen bu yazı çeşitleriyle birçok eser meydana getirilmiştir. İslâm edebiyatının hat sanatı ürünlerinde nasıl bir tezahürü olduğu materyallerin incelenmesiyle net bir şekilde görülmüştür. İslâm edebiyatında kullanılan dilin Osmanlıca ve imlasında kullanılan harflerin Arapça oluşu bu iki disiplin arasında temel bir etkileşimin olduğunu göstermektedir. Türk İslâm edebiyatı ve hat sanatı alanında yapılan çalışmalar incelendiğinde bu iki disiplinin birbirinden bağımsız olarak algılandığı görülmektedir. Bu çalışma neticesinde bu algının yeniden eleştirel bir şekilde değerlendirilmesi sağlanmıştır ve çalışma bu etkileşim üzerine yapılacak olan birçok akademik araştırmalara zemin hazırlayacaktır. Çalışmada ilk olarak Türk İslâm edebiyatının oluşumu-gelişimi ve hat sanatı hakkında özet mahiyetinde bilgi verilerek kısa bir tarihsel gelişim aktarılmıştır. Çalışmanın asıl konusunu teşkil edecek olan bölümde, kronolojik olarak dönemleri yüzyıllara ayırıp bu dönemlerde yaşamış şairlerin hat sanatında yansıyan ürünleri incelenmeye tabi tutulmuştur. Yazılar incelenirken materyalin fizikî durumu, yazı çeşidi, hattatı, metnin İslâm edebiyatına göre tasnifi, latinizasyonu ve kime ait olduğu hakkında bilgiler aktarılmıştır. Sonuç kısmında ise elde edilen bilgiler değerlendirilmiş, çıkarımlarda bulunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Turkish Islamic literature has developed under the influence of Islamic culture and civilization after the Turks accepted Islam. Calligraphy, which has been developing continuously from the first years of Islam to the present day, has been in interaction with Turkish Islamic literature throughout history. Manifestations of calligraphy art are seen in the calligraphy plates, building inscriptions and some literary works that have survived to the present day. Although verses and hadiths constitute the vast majority of Islamic calligraphy works, kalam-ı kibars, poems, couplets, Decals, which are the subject of literature, are also included among the products of calligraphy. With the diversification of the Arabic writing art during the Abbasid period, six types of writing called Aklam-ı Sitte and some other types of writing appeared besides them. When the texts about Islamic literature are examined, many works have been created with these types of writings mentioned. It has been clearly seen how Islamic literature has a manifestation in calligraphy products by examining the materials. The Arabic Decipherment of the letters used in the spelling of the language used in Islamic literature and the Ottoman language shows that there is a fundamental interaction between these two disciplines. When the studies conducted in the field of Turkish Islamic literature and calligraphy are examined, it is seen that these two disciplines are perceived as independent of each other. As a result of this study, a critical evaluation of this perception has been made again, and the study will prepare the basis for many academic studies to be conducted on this interaction. In the study, first of all, a brief historical development was conveyed by providing summary information about the formation and development of Turkish Islamic literature and calligraphy. In the section that will constitute the main subject of the study, the products reflected in the calligraphy of the poets who lived in these periods were chronologically divided into centuries and subjected to examination. During the examination of the manuscripts, information about the physical condition of the material, type of writing, calligraphy, classification of the text according to Islamic literature, latinization and who it belongs to was conveyed. In the conclusion section, the information obtained was evaluated and the inferences were made.
Benzer Tezler
- Birinci kuşak yaşayan Türk hattatları
The first generation of the living Turkish calligraphers
İSMAİL ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
BiyografiDokuz Eylül Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF.DR. HAKKI ÖNKAL
- Kutadgu Bilig'de din ve tanrı tasavvuru
The concept of religion and god in the Kutadgu Bilig
AYŞE KARAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HİDAYET IŞIK
- Kuyucu Murâd Paşa'nın Celâlî seferi üzerine bir mesnevi: Fürûğî'nin Siyâveş-nâme'si (inceleme-metin)
A mathnawi on the Celali expedition of Kuyucu Murad Pasha: Furugi's Siyaveş-name (examination-text)
OLCAY KOCATÜRK
Doktora
Türkçe
2019
DilbilimBursa Uludağ Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLAL KEMİKLİ
- Türk saz (Âşık) şiirinde nasihat
Advice in Turkish saz (Ashik) poetry
FARUK DOĞAN
Doktora
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Fırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BİROL AZAR
- Hamzanâme'nin Otuzuncu cildi (inceleme-metin)
The Thirtieth volume of Hamzanâme (study-narrative)
DERYA KÖKYAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Türk Dili ve EdebiyatıCumhuriyet ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
YRD. DOÇ. DR. ŞEREF BOYRAZ