Belâgat ilminde ʿAlâka ve Mahmûd el-Antâkî'nin Risâletü'l-istiʿâre adlı eseri
Alāqa in the science of rhetoric and Mahmūd al-Antāqī's work titled Rīsālat al-İstiāra
- Tez No: 860202
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSA ALP
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belâgat, Mecâz, ʿAlâka, Mahmûd el-Antâkî, Risâletü'l-istiʿâre, Rhetoric, Majāz, `Alaqa, Mahmūd al-Antāqī, Risālat al-istiʿāra
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çukurova Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 92
Özet
18. yüzyılla birlikte belâgat ilmi altın çağlarını yaşamış, en önemli eserlerini vermişti. Bu yüzyılda artık belâgat klasikleri olarak kabul edilen eserlere telhisler, şerhler ve hâşiyeler yazılmaktaydı. Bu sayede klasik belâgat eserlerini ezberlemek, anlamak ve ta'lim etmek daha kolay hale gelmekteydi. Çalışmamıza konu olan Mahmûd el-Antâkî'nin Risâletü'l-istiʿâre adlı eseri bu tarzda kaleme alınmış bir eserdir. Mahmûd el-Antâkî (ö. 1160/1747) de 18. yüzyılda Antakya'da dünyaya gelmiş, öğretmenlik hayatını Halep'te devam ettirmiş bir Osmanlı medrese hocasıdır. Halep'te talebelerine belâgat ilmini ta'lim ettirmek için kaleme aldığını düşündüğümüz Risâletü'l-istiʿâre, beyân ilminin konularından olan istiʿâre ve çeşitleri, belâgat âlimlerinin istiʿâre konusundaki görüşleri ile mecâzın ʿalâkaları ve kinâye konularını ayet, hadis ve Arap şiirinden örneklerle delillendiren bir eserdir. Müellif Mahmûd el-Antâkî bu eserinde mecâzın ʿalâkalarını tek tek açıklama yoluna gitmiştir. Bu nedenle eser müellifin vefatından sonra“Metnü'l-ʿAlâka”olarak isimlendirilmiştir. Bu eserinde konuların hemen hemen hepsiyle ilgili örnekler sunmuştur. Kinâye konusuna kısaca değinmiştir. Ali Kuşcu (ö. 879/1474), Ebu'l-Leys es-Semerkandî (ö. 888/1483) gibi meşhur dil âlimlerinin de Risâletü'l-istiʿâre ile benzer isimlerde ve benzer konuları ele alan eserleri bulunmaktadır. Müellif yukarıda adlarını zikrettiğimiz âlimler kadar meşhur olmasa da bu eseri diğer dilcilerin eserleri kadar meşhur olmuştur. Hatta günümüzde medreselerde temel seviye belâgat eseri olarak okutulmaktadır. Kaleme alındığı günden günümüze kadar medreselerde okutulması eserin değerini ortaya koyması açısından önem arz etmektedir. Çalışmamız giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Araştırmanın önemi ve amacı, yöntemi, tahkik metodu ve kapsamı hakkında bilgi verilen kısa bir giriş bölümünden sonra birinci bölümde belâgat ilminde ʿalâka, ikinci bölümde Mahmûd el-Antâkî ve Risâletü'l-istiʿâre adlı eseri üzerinde durulmuştur. Bu bölümde müellifin hayatı ile ilgili sınırlı sayıda kaynaktan elde edilen bilgiler derlenmiştir. Üçüncü bölümde ise Risâletü'l-istiʿâre'nin tahkiki ve tercümesi konuları ele alınmıştır. Risâletü'l-istiʿâre'nin tahkiki çalışmanın odak noktası olmuştur. Eser tahkikinde İSAM tarafından yayımlanan Tahkikli Neşir Kılavuzu'nda belirlenen tahkik esaslarını esas alınmıştır. Eserin tahkikinin ardından eser tercüme edilerek bu alanda çalışma yapmayı düşünen araştırmacılara karşılaştırmalı bir metin sunulmaya çalışılmıştır. Risâletü'l-istiʿâre üzerine yazılan şerh ve hâşiyeler tespit edilerek bu çalışmalar hakkında özet bilgiler sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
By the 18th century, the science of eloquence had reached its golden age and produced its most important works. In this century, telhis, commentaries and glosses were being written on works that are now considered classics of eloquence. In this way, it became easier to memorize, understand and learn the classical works of eloquence. Mahmūd al-Antāqī (d.1160/1747) was an Ottoman madrasa teacher who was born in Antakya in the 18th century and continued his teaching career in Aleppo. Risālat al-istiʿāra, which we think he wrote in Aleppo to teach the science of rhetoric to his students, is a work that proves the subjects of Isti`āra and its types, the opinions of rhetoric scholars on isti`āra, the relations of metaphor and allegory with examples from verses, hadiths and Arabic poetry. In this work, the author Mahmūd al-Antāki tried to explain the relevance of metaphor one by one. For this reason, the work was named“Metn al-'Alaqa”after the author's death. He also provided examples for almost all of the topics. He briefly touched on the subject of kināya. Famous linguistic scholars such as Ali Kushcu (d.879/1474) and Abu'l-Lays al-Samarqandī (d.888/1483) also wrote works with similar titles and dealing with similar topics as Risālat al-istiʿāra. Although the author is not as famous as the scholars mentioned above, this work has become as famous as the works of other linguists. It is even taught in madrasas today as a basic level work of rhetoric. The fact that it has been taught in madrasas from the day it was written until today is important in terms of revealing the value of the work. Our study consists of an introduction and three chapters. After a short introduction in which information is given about the importance and purpose of the research, method, method of analysis and scope, the first chapter focuses on `alāqa in the science of eloquence, and the second chapter focuses on Mahmūd al-Antāqī and his work Risālat al-istiʿāra. In this section, information about the author's life obtained from a limited number of sources was tried to be presented. The third part deals with the critical edition and translation of Risālat al-istiʿāra. The analysis of Risālat al-istiʿāra has been the focus of the study. The principles of critical edition of the work are based on the principles of critical edition determined in the Guidelines for the Guidelines for the Critical Edition published by ISAM. After the critical edition of the work, the work was translated and a comparative text was tried to be presented to researchers who want to work in this field. The commentaries and glosses written on Risālat al-istiʿāra have been identified and summarized information about these works has been presented.
Benzer Tezler
- Belâgat ilminde ekollerin oluşumu ve bu oluşumu etkileyen faktörler
Formation of schools in the science of rhetoric and factors affecting this formation
EKREM ÇELİK
Doktora
Türkçe
2022
Doğu Dilleri ve EdebiyatıSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ YILMAZ
- Belagat ilminde haber ve inşa (Bakara suresi örneği)
Haber (Constative) and inşa (Performative) in rhetoric (Example of sura al-Bakarah)
ELİF YAVUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OSMAN GÜMAN
- Belâgat ilminde inşâ (Âli İmrân Sûresi örneği)
Composition in the science of rhetoric (The example of Surah Al- İmran)
YUNUS EMRE ÇİÇEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Dinİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TAHSİN YILDIRIM
- Belâgat ilminde izâfîlik
Relativity in rhetoric
ÖMER YILDIZ
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimDicle ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET EDİP ÇAĞMAR
- تغيرات الدرس البلاغي وعلاقتها بالتغيرات الاجتماعيةمن القرن السادس حتى القرن الثامن الهجري
Belagat konularındaki değişikliklerin toplumsal değişimlerle ilişkisi (Hicri VI. - VIII. asır örneği)
AMAR AL SOAH
Doktora
Arapça
2023
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİL İBRAHİM KAÇAR