Semîn Halebî'nin Umdetü'l-huffâz fî tefsîri eşrafi'l-elfâz adlı eserinin belâgat ilmi açısından incelenmesi
A rhetorical evaluation of Samīn al-Halabī's Umdat al-huffāz fī tafsīr ashraf al-alfāz
- Tez No: 861148
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NAZİFE NİHAL İNCE
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Semîn el-Halebî, Umdetü'l-huffâz fî tefsîri eşrafi'l-elfâz, belâgat, meânî, beyân, bedî, Samīn al-Halabī, Umdat al-huffāz fī tafsīr ashraf al-alfāz, balāghah, maānī, bayān, badī
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 189
Özet
Semîn el-Halebî'nin (öl. 756/1355) Umdetü'l-huffâz fî tefsîri eşrafi'l-elfâz adlı eseri, garîbü'l-Kur'an tarzında yazılmış sözlüklerden biridir. Halebî, bu eserinde Kur'an'da geçen kelimeleri alfabetik sıraya göre tasnif ederek açıklamaya çalışmaktadır. Kur'an kelimeleri lügati olan bu eserinde Halebî'nin, madde içeriklerinde açıkladığı âyetlerin belâğî anlamlarına da sıkça değinmesi, dikkat çeken bir husustur. Bu çalışmada, Halebî'nin Umdetü'l-huffâz fî tefsîri eşrafi'l-elfâz adlı sözlüğü, belâgat ilimleri olan meânî, beyân ve bedî' açısından incelemeye tabi tutulmuştur. Çalışmanın temel amacı, sistematik belâgat ilminin ortaya çıkışından sonraki bir dönemde yaşayan Halebî'nin, bu eserindeki belâgat birikiminin kemmiyet ve keyfiyetini ortaya çıkarmak ve bunu sistematik belâgat ilmi açısından analiz etmektir. Doküman analizi yöntemine başvurularak yapılan bu araştırma giriş, dört bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Birinci bölümde Halebî'nin hayatı, eserleri ve sözlük tarzında telif ettiği eseri olan Umdetü'l-huffâz fî tefsîri eşrafi'l-elfâz'ın yazılış amacı, metodu ve kaynakları ve Arap dili belâgatının tarihsel gelişimi hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde Halebî'nin bu eseri meânî ilmi, üçüncü bölümde beyân ilmi ve dördüncü bölümde de bedî' ilmi açısından incelenmiştir. Araştırmamızın sonucunda, Halebî'nin Umdetü'l-huffâz'da meânî ilminin haber-inşâ, îcâz-itnâb ve hasr gibi konularına dair açıklamalarının bulunduğu, bu ilmin temel kavram ve tasniflerini genel olarak benimsediği ve bunları eserinde kullandığı saptanmıştır. Yine Halebî'nin, kelime izahları sırasında en çok beyân ilmiyle alâkalı konulara değindiği, bu ilmin teşbih, mecaz ve kinaye şeklindeki ana konuları ve bunların alt başlıklarının tamamına dair açıklamalarının bulunduğu görülmüştür. Bu eserinde Halebî'nin, beyân ilminin kavram ve tasniflerine genel olarak uysa da bu konuda daha serbest davrandığı ve bazen kendi nitelemelerini ve tasniflerini de kullandığına rastlanmıştır. Bu bağlamda teşbih ve istiareyle alâkalı olarak yaptığı bazı nitelemelerin kavramsal bir anlam taşımadığı tespit edilmiştir. Umdetü'l-huffâz'da bedî' ilminin konularına diğer iki ilmin konularına göre daha az yer verildiği görülmüştür. Bedî' ilminin özellikle tıbâk, mukâbele ve müşâkele sanatlarına eserde sıkça temas edildiği saptanmıştır.
Özet (Çeviri)
Samīn al-Halabī's (d. 756/1355) Umdat al-huffāz fī tafsīr ashraf al-alfāz is one of the dictionaries written in the style of garīb al-Qur'an. In this work, Halabī tries to explain the words in the Qur'an by classifying them in alphabetical order. It is noteworthy that in this work, which is a dictionary of Qur'anic words, Halabī frequently mentions the rhetorical meanings of the verses he explains in the article contents. In this study, Halabī's dictionary Umdat al-huffāz fī tafsīr ashraf al-alfāz is analysed in terms of the sciences of balāghah (rhetoric): maānī, bayān and badī'. The main purpose of the study is to reveal the quantity and quality of the rhetorical accumulation of Halabī, who lived in a period after the emergence of systematic balāghah, in this work and to analyse it in terms of systematic balāghah. This research, which is based on the document analysis method, consists of an introduction, four chapters and a conclusion. In the first chapter, Halabī's life, his works and the purpose, method and sources of writing Umdat al-huffāz fī tafsīr ashraf al-alfāz, which he wrote in the style of a dictionary, and the historical development of Arabic rhetoric are given. In the second part, Halabī's work is analysed in terms of the science of maānī, in the third part in terms of the science of bayān and in the fourth part in terms of the science of badī'. As a result of our research, it has been determined that Halabī's Umdat al-huffāz contains explanations about the subjects of the science of maānī such as khabar-inshā, ī'jāz-itnāb and hasr, and that he generally adopted the basic concepts and classifications of this science and used them in his work. Again, it was observed that Halabī mostly touched upon the issues related to the science of bayān during his explanations of words, and that he had explanations on the main topics of this science such as simile, metaphor and allegory and all of their subheadings. In this work, it was noticed that although Halabī generally complied with the concepts and classifications of the science of bayān, he acted more freely in this regard and sometimes used his own qualifications and classifications. In this context, it has been determined that some of his characterisations related to metaphor and allegory do not carry a conceptual meaning. In Umdat al-huffāz, it was observed that the subjects of the science of badī' were given less space than the subjects of the other two sciences. It was found that the arts of the science of badī', especially tibāq, muqābala and mushākala, were frequently touched upon in the work.
Benzer Tezler
- Semîn el-Halebî'nin 'Umdetü'l-huffâz fî tefsîri eşrefi'l-elfâz adlı eseri ve metodu
Semin el-Halebî's work called 'Umdah al-huffāz fī tafsīr al-ashraf al-alfāz' and his method
MEHMET SAİT AKAN
- Es-Semîn el Halebî'nin Umdetu'l Huffaz kitabında anlam daraltma konusu – semantik çalışma
The subject of significant narrowing in es-Semîn el Halebet's book Umdetu'l Huffaz - semantic study
SOUAD ALY SAID DEWIDAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DilbilimKastamonu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MARWAN MOHAMMED ABDULLAH MOGHALLAS
- Es-Semin el-Halebi'nin (Umdetu'l-Huffaz) adlı eserindeki dilsel tenkidler
The lingual criticism of as-Samin al-Halabi in his book 'Umdatu'l-Huffaz'
MAHMOUD FAHMI KHALEEL ANSARI
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinKastamonu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ IHAB SAID İBRAHİM
- الدَّلالةُ الـمُعْجَميَّة للصِّيغة الاسميّة عند السَّمينِ الحَلبِيّ في تفسيره الدُّرِّ الـمَصون
Semin el-Halebî'nin Ed-Durru'l-Mesûn adlı tefsirinde isimlerin anlamları
MUNA EMRAN FARAJ BADR
Doktora
Arapça
2023
DinKarabük ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALADDİN GÜLTEKİN
- Semîn el-Halebî'nin ed-Durru'l-Masûn adlı tefsirinde kıraâtlara yaklaşımı
Al-Samin al-Halabi of the al-Dur al-Masoun judicial tafseer to qiraah approach
MUAZZAM YENER