Tanılar üstü model bileşenlerinin bir Türkiye örnekleminde davranışsal bağımlılıklar için incelenmesi
The investigation of transdiagnostic model components for behavioral addictions in a Turkish sample
- Tez No: 862058
- Danışmanlar: PROF. DR. ADVİYE ESİN YILMAZ SAMANCI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 256
Özet
Davranışsal bağımlılık kavramı, bazı davranışların aşırı sergilenmesi ve tolerans, yoksunluk ve aşerme gibi belirtilerin görülmesi nedeniyle alanyazında kabul görmüştür. Araştırmalar davranışsal bağımlılıkların birbirlerine eşlik ettiğine ve bazı psikolojik faktörlerin tüm bağımlılıklarda ortak olduğuna işaret etmektedir. Bu çalışmada kumar oynama, internette oyun oynama, alışveriş ve egzersiz bağımlılığı ele alınarak, bu bağımlılıkların bir arada görülebilirliği incelenmiştir. Araştırmaya Türkiye'de yaşayan 1114 yetişkin katılmıştır. İki aşamalı kümeleme analizi sonucu üç farklı bağımlılık sınıfı oluşturulmuş, bu sınıflar egzersiz dışı bağımlılıklara eğilimli olanlar, egzersiz bağımlılığına eğilimli olanlar ve bağımlılığa eğilimli olmayanlar şeklinde isimlendirilmiştir. Ek olarak iki aşamalı kümeleme analizi ile her bir bağımlılık türü için bağımlılık seviyesinin yüksek olduğu birer küme elde edilmiştir. Ayrıca davranışsal bağımlılık türlerinin, Tanılar Üstü Birleşik Bağımlılık Modeli'nin (Component Model of Addiction Treatment-CMAT) önerdiği yatkınlık bileşenleri ve alanyazında bağımlılıklarla ilişkili olduğu bilinen duygu düzenleme güçlükleri ile ilişkisi incelenmiştir. Alanyazını destekler şekilde, bağımlılık türlerinin cinsiyete göre değişimi ve yaş gruplarının bağımlılık türleri ve yatkınlık bileşenleri açısından farklılaşması, bu araştırmada da gözlenmiştir. Lojistik regresyon analizleri cinsiyet, yaş, çalışma durumu, sigara-alkol kullanımı gibi faktörlerin bağımlılık gruplarında yer almak açısından risk oluşturabileceğini göstermiştir. Tanılar üstü modelin önerdiği davranışsal inhibisyon ve davranışsal aktivasyon, olumsuz sıkışıklık, algılanan sosyal destek, etkisiz başa çıkma tarzları ve bağımlılık türü ile oluşan model tüm örneklemde çoklu aracı değişken analizi (Model 80) ile test edilmiştir. Analiz sonucunda yatkınlık bileşenlerinin, diğer davranışsal bağımlılıklara göre alışveriş bağımlılığındaki değişimi daha fazla açıkladığı bulunmuştur. Farklı bağımlılık kümelerinde aracı değişkenler yoluyla en yüksek düzeyde açıklanan model ise davranışsal inhibisyon sisteminin bağımsız değişken, oyun oynama davranışının bağımlı değişken olarak yer aldığı model olmuştur. Aşırı egzersiz davranışı ise diğer bağımlılık türlerinin aksine, alkol-madde kullanımı ve yatkınlık bileşenleri ile en az ilişkili bulunan davranışsal bağımlılık türüdür. Sonuç olarak Tanılar Üstü Birleşik Bağımlılık Modelinin alışveriş, kumar oynama ve internette oyun oynama davranışsal bağımlılıkları için ülkemizde de geçerli olabileceği, ancak bağımlılıkları daha iyi açıklamak için modele başka değişkenlerin de eklenmesi gerektiği söylenebilir. Egzersiz bağımlılığının ise diğer davranışsal bağımlılıklara göre farklı bir doğası olabileceği ya da farklı bir tanısal sınıflandırma kapsamında yer alma potansiyelinin yüksek olabileceği düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
The concept of behavioral addiction has been accepted in the literature because of the excessive display of some behaviors and the appearance of symptoms such as tolerance, withdrawal and craving. Research indicate that behavioral addictions tend to co-occur and that some psychological factors are common to all addictions. In this study, gambling, internet gaming, shopping and exercise addictions were discussed and the co-occurrence of these addictions was examined. A total of 1114 adults living in Turkey participated in the research. As a result of the two-step cluster analysis, three different addiction classes were created and these classes were named as those prone to non-exercise addiction, those prone to exercise addiction and those not prone to addiction. In addition, a two-step cluster analysis was used to identify a cluster with a high level of addiction for each addiction types. Additionally, the relationship between behavioral addiction types and the vulnerability components suggested by the Component Model of Addiction Treatment (CMAT) and the emotion regulation difficulties known to be associated with addictions in the existing literature were examined. In support of the existing literature, presence of gender and age differences in addiction types and the differentiation of vulnerability components according to the addiction types were observed in this study. Logistic regression analyzes showed that factors such as gender, age, employment status, smoking and alcohol consumption may be a risk for being in addiction groups. The model proposed by the transdiagnostic model, consisting of behavioral inhibition and behavioral activation, negative distress, perceived social support, ineffective coping styles and addiction type was tested with a multiple mediator variable analysis (Model 80) in the whole sample. As a result of the analysis, it was found that vulnerability components explained the change in shopping addiction more than other behavioral addictions. The model that was explained at the highest level through mediator variables in different addiction clusters was the model in which the behavioral inhibition system was the independent variable and gaming behavior was the dependent variable. Excessive exercise behavior, unlike other types of addiction, is the type of behavioral addiction that is least associated with alcohol-substance use and vulnerability components. As a result, it can be argued that the Transdiagnostic Component Addiction Model may be valid in our country for the behavioral addictions of shopping, gambling and internet gaming, but other variables should be added to the model to better explain the addictions. It is thought that exercise addiction may be of a different nature to other behavioral addictions or may have a high potential to be included in a different diagnostic classification.
Benzer Tezler
- Planlama sürecinde kentsel tasarının yeri ve rolünün tanımlanması için bir yöntem denemesi; Örnekleme alanı Türkiye
A Methodological essay to describe the role and the function of urban design in planning process; The case of Turkey
HATİCE KARABAY AYATAÇ
- The sensitivity analysis of manoeuvring derivatives on a VLCC with turning circle simulation tests
Manevra türevlerinin dönme dairesi simülasyonu kullanılarak bir VLCC gemisi üzerinde hassasiyet analizi
SUAT ADNAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Gemi Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiGemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER KEMAL KINACI
- Obsesif-kompulsif bozukluk ve majör depresif bozuklukta ortak yatkınlık faktörlerinin incelenmesi: Tanılar üstü hiyerarşik bir model önerisi
Investigation of common vulnerability factors in obsessive-compulsive disorder and major depressive disorder: A transdiagnostic hierarchical model suggestion
SERVET KAÇAR BAŞARAN
- Depresyon ve anksiyete için tanılar üstü faktörlerin incelenmesi: Nörotisizm, duygu düzenleme ve tekrarlayıcı düşünme arasındaki ilişkiler
The investigation of transdiagnostic factors for depression and anxiety: The relationships between neuroticism, emotion regulation and repetitive thinking
CEREN GÖKDAĞ
- Yaygın kaygı ve depresyon belirtilerinin tanılar üstü yaklaşımçerçevesinde incelenmesi: Kaygı duyarlılığı, yaşantısal kaçınma, bilgece farkındalık ve duygu düzenleme güçlüğünün rolü
Investigation of generalized anxiety and depression symptoms within the framework of a transdiagnostic approach: The Role of anxiety sensitivity, experiential avoidance, mindfulness and emotion regulation difficulties
TOLUNAY ÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
PsikolojiDokuz Eylül ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADVİYE ESİN YILMAZ SAMANCI