Geri Dön

Balıkesir ve çevresindeki (Mysia) bizans dönemi savunma yapılarının korunmaları bağlamında yapım tekniği ve malzeme özelliklerinin belirlenmesi

Investigation of the construction techniques and materials properties of byzantine defense structures in balikesir and surrounding (Mysia) for their conservation

PDF İndir

  1. Tez No: 863764
  2. Yazar: AYŞEGÜL AĞAN
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. IŞIL POLAT PEKMEZCİ
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Mimarlık, Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 318

Özet

Coğrafi özellikleri ve jeolojik yapısıyla kuzeybatı Anadolu'da önemli bir konumda olan Balıkesir; kuzeyde Erdek Yarımadası ile Marmara Denizi'ne, batıda İvrindi ve Havran üzerinden Edremit Körfezi ile Ege Denizi'ne açılmaktadır. Konumundan dolayı stratejik bir özelliğe sahiptir. Ege ve Marmara denizlerini birbirini bağlayan kuzey-güney doğrultulu yol ile doğu-batı doğrultulu yolların kesişiminde bulunur. Yol güzergahlarının üzerinde bulunması, uygun iklimi ve verimli toprakları ile yüzyıllar boyunca yerleşim yeri olarak tercih edilmiştir. Yerleşimin, yolların ve ticaretin gerektirdiği güvenliği sağlamak için bölgede çok sayıda savunma yapısı inşa edilmiştir. Bu yapılar, yolların geçtiği vadilerin yamaclarında, verimli ovaların yakınındaki hakim tepelerde ve su kaynaklarının yakınında konumlanmıştır. Bu çalışma, Balıkesir ve çevresini kapsayan bir alandaki Bizans Dönemi'ne tarihlenen savunma yapılarını konu almaktadır. Çalışma kapsamında incelenen savunma yapıları, surlarla çevrili yerleşimler olmayıp içerisinde düzenli olarak halk yaşamamıştır. Daha çok kırsal alanlarda konumlanan bu yapılar, karakol ve garnizon olarak kullanılmıştır. Gözetleme kulesi olarak inşa edilen yapılar da bulunmaktadır. Tez çalışmasının temel amacı savunma yapılarının yapım teknikleri ve malzeme özelliklerinin belirlenmesi yoluyla korunmaları için alınacak müdahale kararlarını belirlemek ve sunmaktır. Bu bağlamda öncelikle çalışma alanının sınırları belirlenmiştir. Balıkesir ve çevresi, Antik dönemde Mysia sınırları içinde kalmaktadır. Antik dönemi araştırmacılarına göre coğrafi olarak Mysia; doğuda Gönen (Aisepos) Çayı, batıda Orhaneli (Rhyndakos) Çayı, güneyde Bakırçay (Kaikos) Çayı ve kuzeyde Marmara Denizi ile sınırlanmaktadır. Bizans döneminde Mysia sınırları kullanılmıyorsa da çalışmanın coğrafi tanımını yapmak için bu tanımlamaya ihtiyaç duyulmuştur. Bu nedenle çalışma alanı sınırları belirlenirken coğrafi olarak Antik Mysia sınırları kabul edilmiştir. Yapıların mevcut durumlarını belgelemek için arazi çalışmaları yapılmıştır. Sınırları belirlenen bu bölgedeki savunma yapılarının konumlarını belirlemek için öncelikle arşiv taraması ve literatür araştırmaları yapılmıştır. Yazılı ve görsel kaynaklar aracılığıyla belirlenen 105 yapı alanı, güncel bir harita üzerine işaretlenmiştir. Bu alanların yerinde tespit çalışmaları için farklı mevsimsel koşullar gözetilerek 2019-2023 yılları arasında çok kez arazi çalışmaları yapılmıştır. Yerinde incelenen alanların 69'unde toprak seviyesi üstünde mimari olarak tanımlanabilecek kalıntı gözlenemezken 15'inde yapıların temel seviyesinde kalıntılar görülmüştür. Ancak bu kalıntıların bitki ve çevre temizliği sonrası kazı çalışmaları yapılmadan tanımlanması mümkün olmadığı düşünülmektedir. Diğer 21 alanda ise mimari biçimlenişi ve elemanları hakkında yeterli düzeyde kalıntısı bulunan yapılar tespit edilmiştir. Çalışma, kalıntı düzeyi fazla olan bu 21 yapı üzerinde yoğunlaşmıştır. Arazi çalışmasında bu yapılar, insansız hava aracı (drone) ve fotoğraf makinesi ile ayrıntılı olarak belgelenmiştir. Yapı üzerinden ve çevresinden laboratuvar çalışmaları ile analiz edilmek üzere malzeme örnekleri toplanmıştır. Altı bölümden oluşan tez çalışmasının üçüncü bölümde incelenen savunma yapıları ayrıntılı olarak tanımlanmıştır. Bölümün başında ise çalışma alanının, tarihçesi, coğrafi özellikleri ile jeolojisi ve malzeme kaynaklarına yönelik yapılan araştırmalar aktarılmıştır. Bölümün sonunda, özgün işlevlerinin sona ermesi ile terk edilmeleri sebebiyle yapılarda çeşitli bozulma ve hasara neden olan koruma sorunları tespit edilmeye çalışılmıştır. Yapılarda bozulma ve hasara neden olan doğal nedenlerin yanısıra kentsel gelişim baskıları, tarımsal kullanımlar ve vandalizm ile ilişiki olduğu tespit edilmiştir. Çalışmanın dördüncü bölümünde, incelenen yapılarda kullanılan yapım teknikleri ve malzeme özellikleri incelenmiştir. Taş duvar örgü tekniği ve taş-tuğla almaşık duvar örgü tekniğinin kullanıldığı tespit edilmiştir. Arazi çalışmaları sırasında yerinde duvar örgüleri incelenerek duvar kalınlıkları, tuğla boyutları ve derz aralıklarına yönelik ölçüler alınmıştır. Alınan bu ölçüler ile yapıların duvar örgülerini gösteren kısmi plan ve kesitleri çizilmiştir. Yapım tekniklerinin incelenmesinin ardından belirlenen 12 yapıdan toplanan harç örneklerinin karakterizasyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Laboratuvar ortamından yapılan analiz ve testler ile harçlarının fiziksel, mekanik, kimyasal ve petrografik özellikleri belirlenmiştir. Tüm harçların analiz sonuçları yapı özelinde ve birbirleri ile benzerlik ve farklılıkları karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Günümüzde savunma yapılarının korumaya yönelik çalışmaların sayısı artmaktadır. Uluslararası ve ulusal düzeyde bu yapıların bakımı, onarımı, restorasyonu ve kullanımı konularında ilgili kurum ve kuruluşlar prensipler belirleyerek müdahale kararları ve yöntemlerine yönelik tavsiyeler vermektedir. Çalışmanın beşinci bölümünün başında öncelikle Dünya'da ve Türkiye'deki savunma yapılarına yönelik yukarıda söz edilen koruma yaklaşımları incelenmiştir. Ulusal ve uluslararası düzeyde çalışmalar yapan kurum, kuruluş ve sivil derneklerin korumadaki rolü üzerinde durulmuştur. Yasal ve yönetsel olarak belirlenen ilke kararları, tüzükler ile bu bilgiler çerçevesinde yapılan uygulama örnekleri incelenmiştir. Bölümün sonunda, çalışma kapsamında incelenen üç yapı üzerinden vaka çalışması yapılarak koruma önerileri geliştirilmiş ve müdahale yöntemleri tartışılmıştır. Bu yöntemler, her bir yapı ve durum için özel olarak belirlenmiştir. Müdahale sırasında kullanılmak üzere daha önce yapılan malzeme analiz sonuçlarına göre harç karışımları önerilmiş ve malzeme temini ile ilgili olası kaynaklar sunulmuştur. Bu vaka çalışmaları, çeşitli nedenlerle bozulma süreci devam eden ve yok olma tehdidi altındaki çalışma alanında bulunan diğer yapılar için de benzer koruma yaklaşımı ile müdahale kararların belirlenmesi ve yöntem önerileri için referans oluşturmaktadır.

Özet (Çeviri)

In prehistoric times, human beings surrounded the area they lived in with bushes, tree branches and similar materials to protect themselves and their animals from the effects of the environment. Following these practices, which are the most primitive examples of defense, from the formation of the first cities until the 18th century, cities were surrounded by walls for centuries for protection/defense purposes; towers, castles and fortresses were built for the security of important settlements, roads and regions. These structures, which played an important role in the shaping of early and medieval cities, became important elements of defense and military architecture, especially in the Middle Ages. However, with the advancement of technology, the development of defense tools and firearms caused these structures to lose their function and to be abandoned over time. As in many parts of the world, the situation is similar in the Anatolian geography. This study focuses on the defense structures dating to the Byzantine Period in Balıkesir and its surroundings. With its geographical features and geological structure, Balıkesir, which has an important position in northwestern Anatolia, opens to the Marmara Sea with Erdek Peninsula in the north and to the Aegean Sea with Edremit Gulf via İvrindi and Havran in the west. It has a strategic feature due to its location. It is located at the intersection of the north-south and east-west roads connecting the Aegean and Marmara Seas. It has been preferred as a settlement for centuries due to its location on road routes, favorable climate and fertile soils. Numerous defensive structures were built in the region to provide the security required for settlement, roads and trade. These structures were located on the slopes of valleys crossed by roads, on dominant hills near fertile plains and near water sources. The defense structures examined within the scope of the study were not walled settlements and were not regularly inhabited. These structures, which are mostly located in rural areas, were used as police stations and garrisons. There are also structures built as watchtowers. The main purpose of this thesis is to determine and present the intervention decisions to be taken for the protection of the defense structures by determining their construction techniques and material properties. In this context, the boundaries of the study area were determined first. Balıkesir and its surroundings were within the borders of Mysia in the ancient period. According to the researchers of the ancient period, Mysia is geographically bounded by Gönen (Aisepos) Stream in the east, Orhaneli (Rhyndakos) Stream in the west, Bakırçay (Kaikos) Stream in the south and Marmara Sea in the north. Although the boundaries of Mysia were not used during the Byzantine period, this definition was needed to make the geographical definition of the study. For this reason, the boundaries of Ancient Mysia were accepted geographically while determining the boundaries of the study area. Field studies were conducted to document the current condition of the structures. In order to determine the locations of the defense structures in this region, archival and literature searches were conducted. The 105 building areas identified through written and visual sources were marked on an up-to-date map. For the in-situ surveys of these sites, fieldwork was conducted between 2019 and 2023, taking into account different seasonal conditions. While no architectural remains were observed above the soil level in 69 of the sites, remains were observed at the foundation level in 15 of the sites. However, it is thought that it is not possible to identify these remains without excavation after vegetation and environmental cleaning. In other areas, structures with sufficient remains of architectural form and elements were identified. The study concentrated on these structures with a high level of remains. During the fieldwork, these structures were documented in detail with an unmanned aerial vehicle (drone) and a camera. Material samples were collected from the structures and their surroundings to be analyzed by laboratory studies. In the third chapter of the thesis, which consists of six chapters, the defense structures examined are described in detail. At the beginning of the chapter, the history, geographical features, geology and material resources of the study area are described. At the end of the chapter, the conservation problems that caused various deterioration and damage to the structures due to the abandonment of their original functions were tried to be identified. In addition to the natural causes of deterioration and damage, urban development pressures and vandalism have also been identified. In the fourth part of the study, the construction techniques and material properties of the buildings were analyzed. It was determined that stone wall construction technique and stone-brick alternating wall construction technique were used. During the fieldworks, the wall structures were examined on site and measurements were taken for wall thicknesses, brick sizes and joint spacing. With these measurements, partial plans and sections of the buildings showing the wall patterns were drawn. After examining the construction techniques, characterization studies were carried out on the mortar samples collected from the 12 buildings. The physical, mechanical, chemical and petrographic properties of the mortars were determined through laboratory analysis and tests. The results of the analyses of all mortars were evaluated on a building-specific basis and their similarities and differences with each other were evaluated comparatively. Today, the number of studies on the protection of defense structures is increasing. At the international and national level, relevant institutions and organizations set principles on the maintenance, repair, restoration and use of these structures and give advice on intervention decisions and methods. At the beginning of the fifth chapter of the study, the aforementioned conservation approaches to defense structures in the world and in Turkey are examined. The role of institutions, organizations and civil associations working at national and international level in conservation is emphasized. Legal and administrative principle decisions, by-laws and examples of practices within the framework of this information are examined. At the end of the chapter, conservation recommendations were developed and intervention methods were discussed through case studies of the three buildings analyzed in the study. These methods were determined specifically for each building and situation. Mortar mixtures are suggested for use during the intervention based on the results of the material analysis and possible sources for material procurement are presented. These case studies serve as a reference for the determination of intervention decisions and method suggestions with a similar conservation approach for other buildings in the study area, which are under the threat of extinction and deterioration due to various reasons.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    582703

    Adramytteion egemenlik alanında bir yerleşim: Dedekaya ve çevresinin topografik incelemesi

    A settlement within the chora of adramytteion: The topographical analysis of Dedekaya and its vicinity

    ALİ ÖZTÜRK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    ArkeolojiMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

    Arkeoloji Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜSEYİN MURAT ÖZGEN

  2. Tez No

    427333

    The Ancient South Marmara Harbors

    Antik Güney Marmara Limanları

    SERKAN GÜNDÜZ

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2015

    ArkeolojiUludağ Üniversitesi

    Arkeoloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUSTAFA ŞAHİN

    PROF. DR. MARTİNA SEIFERT

  3. Tez No

    865229

    Balıkesir - Sındırgı, Çoturtepe köyü'nde kırsal yerleşim dokusunun incelenmesi ve koruma önerisi

    Investigation of the rural settlement texture and conservation proposal in Çoturtepe village in Sındırgı, Balıkesir

    SEVDE NUR KOÇ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    MimarlıkBalıkesir Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. BETÜL BAKIR

  4. Tez No

    541415

    Balıkesir ve çevresindeki gürcü yerleşimlerinin mimari ve kültürel analizi

    Architectural and cultural analysis of the georgian settlements in Balıkesir and its surroundings

    AYNİ DENİZ KABAKOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    MimarlıkBalıkesir Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. BERRİN AKGÜN YÜKSEKLİ

  5. Tez No

    112291

    Balıkesir ve çevresindeki sebze alanlarında görülen yaprak biti türleri, konukçuları ve doğal düşmanları üzerinde araştırmalar

    Investigations on aphid species, their hosts and natural enemies at vegetables in Balıkesir region

    YASEMİN AYYILDIZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2001

    ZiraatYüzüncü Yıl Üniversitesi

    Bitki Koruma Ana Bilim Dalı

    Y.DOÇ.DR. REMZİ ATLIHAN

Geri Dön