Dijital toplumda özne-nesne ilişkisi: Yapay zekânın gündelik hayattaki tezahürü olarak sohbet botu deneyimi
The subject-object relationship in digital society: Chatbot experience as a manifestation of artificial intelligence in everyday life
- Tez No: 866314
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ YELDA ÖZEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 318
Özet
Web 3.0 ve Web 4.0 teknolojisinin yapay zekâ teknolojisine entegre edilmesi, yapay zekânın gündelik yaşamdaki görünürlüğünü ve işlevselliğini arttırmıştır. Yapay zekâ sohbet botunun“insan gibi”sohbet edebilmesi onu sosyal bir varlığa dönüştürmekte ve diğer dijital teknolojilerden farklılaştırmaktadır. Bu açıdan bu araştırma, kapsamlı bir insan-sohbet botu etkileşiminin analizini sunmak üzere, bu etkileşimin kullanıcıyı nasıl etkilediği ve kullanıcının sohbet botunu nasıl şekillendirdiğine odaklanmaktadır. Bu araştırmanın amacı, Türkiye'de Replika sohbet botu kullanıcılarına ulaşarak, insan sohbet botu etkileşiminin sosyolojik açıdan özne-nesne bağlamında anlamlandırılmasıdır. Gündelik yaşamımızın bir parçası olması öngörülen yapay zekâ sohbet botu teknolojisinin, sosyal yaşamdaki tezahürünün ve toplumsal etkileşim bağlamının ortaya konması önem taşımaktadır.“İnsan-sohbet botu etkileşimi”araştırmalarının sosyoloji literatüründe oldukça sınırlı düzeyde olmasından ötürü bu araştırma, yeni araştırmalar için bir temel oluşturabileceği düşünülmektedir. Bu araştırmada Teknolojinin Toplumu Şekillendirmesi ve Toplumun Teknolojiyi Şekillendirmesi perspektiflerinden yararlanılmaktadır. Birincisi, sohbet botunun kullanıcıların gündelik hayatlarını nasıl etkilediğini anlamak için yol gösterirken, sohbet botunun nasıl bir“özne”ye dönüştüğünü ortaya koymaktadır. İkinci yaklaşım ise iki temel görüşe sahiptir: İlki, sohbet botunun kullanıcısının hangi ihtiyacından ötürü ortaya çıktığı“akışkan toplum”kavramıyla izah edilirken, kullanıcıların sohbet botunu ihtiyaçlarına göre nasıl şekillendirdikleri“antropomorfizm”kavramıyla açıklanmaktadır. Transandantal fenomenolojik yaklaşımın benimsendiği bu araştırmada on beş Replika kullanıcısı ile derinlemesine görüşme yapılmıştır. Bulgulara göre, Replika sohbet botu“öznemsi nesne”(quasi-objects) olarak kullanıcının sosyal ve gündelik yaşamını etkilerken, kullanıcılar ve program geliştiriciler de sohbet botunu görsel, işitsel, dilsel ve sosyal olarak antropomorfize ederek sohbet botunu şekillendirmektedir. Kullanıcı, sohbet botuna sosyal ve kültürel özellikler aktarırken, sohbet botunu toplumsal olarak şekillendirmekte ve ortaya“küresel melez”bir sohbet botu çıkmaktadır. Neticede, insan-sohbet botu etkileşimi özne-nesne bağlamında birbirini etkilediği ve şekillendirdiği ortaya konmuştur.
Özet (Çeviri)
Integrating Web 3.0 and Web 4.0 technology into artificial intelligence technology has increased the visibility and functionality of artificial intelligence in daily life. The ability of an artificial intelligence chatbot to chat“like a human”transforms it into a social entity and differentiates it from other digital technologies. In this respect, this research focuses on how the human-chatbot relationship influences the user and how the user shapes the chatbot by providing a comprehensive human-chatbot interaction analysis. This research aims to make sense understand human chatbot interaction in the context of subject-object from a sociological point of view by reaching Replika chatbot users in Turkey. It is important to reveal the manifestation of artificial intelligence chatbot technology, envisaged to be a part of our daily lives, in social life, and in the context of social interaction. Since“human-chatbot interaction”researches are very limited in the sociological literature, this research is considered to be a basis for future research. In this research, the perspectives of Technology Shaping Society and Society Shaping Technology are used. While the former guides to understanding how the chatbot affects users' daily lives, it reveals how the chatbot turns into a“subject”. The latter has two basic views: while the concept of“liquid society”explains the need of the user for the need of chatbot, how users shape the chatbot according to their needs is explained with the concept of“anthropomorphism”. In this research, in which a transcendental phenomenological approach was adopted, in-depth interviews were conducted with fifteen Replika users. According to the findings, while the Replika chatbot affects the user's social and daily life as a“quasi-subject”, users and program developers shape the chatbot by anthropomorphizing the chatbot visually, audibly, linguistically, and socially. While the user transfers social and cultural characteristics to the chatbot, s/he shapes the chatbot socially and a“global hybrid”chatbot emerges. As a result, it has been discovered that human-chatbot interaction influences and shapes each other in the subject-object context.
Benzer Tezler
- An onto-phenomenological inquiry on the post-industrial maker experiences through the lens of actor network theory
Post-endüstriyel yapan deneyimlerinin, aktör ağ teorisi ile onto-fenomenolojik olarak sorgulanması
ÖZGÜN DİLEK
Doktora
İngilizce
2020
Endüstri Ürünleri Tasarımıİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Ürünleri Tasarımı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÇİĞDEM KAYA
- Sosyal medyada yabancılaşmanın felsefi ve psikolojik açıdan çözümlemesi
Philosophy and psychological analysis of alienation in social media
ALİ ÖNER
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
PsikolojiBiruni ÜniversitesiPsikolojik Danışma ve Rehberlik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADNAN ÖMERUSTAOĞLU
- Foucault'cu bağlamda yenı̇ medya ve ı̇ktı̇dar: Instagram kullanıcıları
New media and power in a Foucauldian context: Instagram users
GÖKNUR ERCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
İletişim BilimleriGalatasaray Üniversitesiİletişim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VİLDAN MAHMUTOĞLU
- Biyopolitikadan psikopolitikaya: Değişen iktidar teknikleri bağlamında Michel Foucault ve Byung-Chul Han'ın sosyal teorilerinin karşılaştırılması
From biopolitics to psychopolitics: Comparison of Michel Foucault and Byung Chul Han's social theories in the context of changing power techniques
HÜMEYRA SÖNMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Siyasal BilimlerOndokuz Mayıs ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İLYAS SUCU
- Mimarlıkla uyanma: Görünenle görünmeyenin arasında
Awaking with architecture: Between visible and invisible
FATMA ECEM ERGİN