Afyonkarahisar yöresinin Azerbaycan ile tarih ve dil ilişkileri: Bolvadin, Dinar ve Emirdağ örnekleri
Historical and linguistic affinities between Azerbaijan and Afyonkarahisar region: Examples of Bolvadin, Dinar, and Emirdağ
- Tez No: 866768
- Danışmanlar: PROF. DR. SÜER EKER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Tarih, Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, History, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Başkent Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 132
Özet
Afyonkarahisar'ın Bolvadin, Dinar, Emirdağ, Sultandağı bölgelerindeki, Gence-Karabağ kökenli Türkmen aşiret yapılanmalarının Azerbaycan'dan Anadolu'ya tarihi dönemde göçü üzerine yoğunlaşan bu çalışma, dilbilim ve tarih başta olmak üzere sosyal bilimler dallarını disiplinlerarası şekilde ele alarak hazırlanmıştır. Çalışmada ele alınan havzada bulunan köyler ise Emirdağ'da başta Davulga ve Bademli olmak üzere Aşağıaliçomak, Avdan, Daydalı, Eşrefli, Gelincik, İncik, Karakuyu ve Yeniköy'dür. Bolvadin'de Büyükkarabağ, Derekarabağ ve Ortakarabağ köyleri; Sultandağı'nda ise Çukurcak, Karapınar ve Yenikarabağ köyleri vardır. Bu köyler, aynı havzadadır ve akrabalık bağları mevcuttur. Dinar'da ise Çölovası olarak bilinen yörede Karabağ'dan gelen Cevanşirlerin iskân edildiği bilinmektedir. Bu köyler en büyük köy olan Haydarlı başta olmak üzere Akçin, Akpınarlı, Bağcılar, Çiçektepe, Çürüklü, Doğanlı, Ergenli, Göçerli, Kadılar, Ocaklı, Okçular ve Yıprak'tır. Çapalı köyünün bir kısmının Çölovası'ndan göçtüğü de bilinmektedir Safevilerin meşhur hükümdarı Şah I. Abbas döneminde, siyasi koşullar sebebiyle bu Türkmenler muhtemelen XVII. yüzyılda yaşadıkları yerleri terk edip Osmanlı'ya göçmüşlerdir. Kayıtlardan bu Türkmenlerin Afyon'da yurt tutmasının XVIII. yüzyılda tamamlandığı ve Osmanlı'nın iskân politikaları sonucunda Emirdağ, Dinar ve Bolvadin'e yerleştirildikleri görülmektedir. Bunun sonucunda Afyonkarahisar'da Azerbaycan'la eşleşen yer ve sülale adları ve kendine has bir ağız oluşmuştur. Bu Türkmenler, çoğunlukla köklerinin ve göç yollarının farkındadır. Konuştukları ağız, Azerbaycan Türkçesinin uzantısı olan yapılar taşımaktadır, pek çok çalışmada da bu yöre Batı Anadolu'dan farklı tasnif edilmiştir. Yerel halkın da bu Karabağlı Türkmenlerin şivelerini kendilerine biraz uzak ve yabancı gördüğü görülmektedir. Bu yerleşimler ziyaret edilerek bağlantılı oldukları sülaleler bulunmuş, Azerbaycan'da da aynı yer ve oymak-sülale adlarını taşıyan bölgeler tespit edilip, yerinde tetkik edilmiş, Afyonkarahisar'da yaşayan Türkmenlerin, Azerbaycan'da aynı toponim ve etno-patronimleri taşıyan bölgelerle akrabalığı ispat edilmiştir. Safevilerin meşhur hükümdarlarından Şah I. Abbas döneminde, siyasi koşullar sebebiyle bu Türkmenler muhtemelen XVII. yüzyılda yaşadıkları yerleri terk edip Osmanlı'ya iltica etmişlerdir. Kayıtlardan bu Türkmenlerin Afyon'da yurt tutmasının XVIII. yüzyılda tamamlandığı ve Osmanlı'nın iskan politikaları sonucunda Emirdağ, Dinar ve Bolvadin'e yerleştirildikleri görülmektedir Bu nüfus hareketliliği sonucunda Afyonkarahisar bölgesinde Azerbaycan ile eşleniği bulunan yer ve sülale adları oluşmuş, hatta günümüze kadar gelen kendine has bir ağız oluşmuştur. Bu Türkmenler, Dinar bölgesi hariç olmak üzere kendi köklerinin ve göç yollarının halen farkındadır. Konuştukları ağız, Azerbaycan Türkçesinin uzantısı olan yapılar taşımaktadır pek çok çalışmada da Afyon yöresi Batı Anadolu ağızlarından farklı tasnif edilmiştir. Hatta yerel halkın da bu Karabağlı Türkmenlerin şivelerini kendilerine biraz uzak ve yabancı gördüğü görülmektedir. Bu çalışmada bu yerleşimler ziyaret edilmiş, bağlantılı oldukları sülaleler bulunmuş ve Azerbaycan'da da aynı yer ve sülale adlarını taşıyan bölgeler tespit edilip, yerinde etkik edilmiş, Afyonkarahisar'da yaşayan Türkmenlerin, Azerbaycan'da aynı toponim ve patronimleri taşıyan bölgelerle akrabalığı ispat edilmiştir.
Özet (Çeviri)
This thesis is an interdisciplinary work concerning linguistics and history, concentrating on Turcoman tribal entities of Ganja-Karabakh origin living in Bolvadin, Dinar, Emirdağ, and Sultandağı districts. The basin which was examined in the thesis includes Emirdağ district's Davulga, Bademli, Aşağıaliçomak, Avdan, Daydalı, Eşrefli, Gelincik, İncik, Karakuyu Yeniköy; Bolvadin district's Büyükkarabağ, Derekarabağ and Ortakarabağ; Sultandağı district's Çukurcak, Karapınar and Yenikarabağ towns. Those towns belong to the same basin and have known relations between them. In Dinar, the region called Çölovası is known as the Javanshir tribe's settlement area. The biggest and most prominent town of this district is Haydarlı, and the rest of the towns are named Akçin, Akpınarlı, Bağcılar, Çiçektepe, Çürüklü, Doğanlı, Ergenli, Göçerli, Kadılar, Ocaklı, Okçular and Yıprak. Also, a part of Çapalı town's population is originally from the Çölovası region. During the reign of the famous Safavid Shah Abbas I, those Turcomans left their homelands and migrated to Ottoman soil for political reasons, probably during the XVII. century. Ottoman documents display that their migration to Afyonkarahisar province was completed in XVIII. century and Ottomans settled them in Emirdağ, Dinar, and Bolvadin within a settlement policy. That population mobilization process caused the emergence of new patronyms and toponyms in Afyonkarahisar province and even the emergence of a new and unique dialect. Except in Dinar, those Turcomans are still aware of their origins and migration roads. The dialect they speak has been influenced by Azerbaijani Turkish, and many linguistic studies distinguish the dialects of the villages, as mentioned above, from native dialects. Moreover, it is known that locals viewed the dialect of those Karabagh Turcomans as distinct and even a bit alien to themselves. This work examined the specific linguistic cases in the Afyonkarahisar region and found phonetical, morphological, and lexical similarities between Afyonkarahisar's aforementioned regions and Azerbaijan. In this study, those settlements were visited, the tribes and families they were connected to were detected, and the same method was applied in Azerbaijan; the matching toponyms, patronyms, and ethnonyms were researched with the field research method. Therefore, all the relations between Afyonkarahisar's Turcomans and Azerbaijan were proved.
Benzer Tezler
- Afyonkarahisarlı mahalli sanatçı Abdullah Uluçelik ve halk kültürüne katkıları
Local artist Abdullah Uluçeli̇k from Afyonkarahi̇sar province and his contributions to the folk culture
OSMAN FETHİ ARK
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
MüzikAfyon Kocatepe ÜniversitesiMüzik Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. YUSUF MİRİŞLİ
- Afyonkarahisar iline bağlı Sultandağı ilçesi monografisi
Sultandağı district monography in Afyonkarahisar province
AYŞE TOPAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Halk Bilimi (Folklor)Nevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RECEP TEK
- Afyonkarahisar yöresinde bazı yerel üzüm çeşitlerinin (Vitis vinifera sp.) ampelografileri, üzüm kalite kriterleri ve bu çeşitlerden yapılan şarapların kimyasal, duyusal kalite özellikleri, renk değerleri ve toplam fenolik bileşik içeriklerinin incelenmesi üzerinde araştırmalar
Researches about amphelograpy and quality characteristics of some native grape varieties (Vitis vinifera sp.) and investigation of chemical and organoleptic quality properties, colour index and total phenolic compound contents of wines made from these varieties in Afyonkarahisar region
Bilge Akdeniz Demirbüker
Doktora
Türkçe
2010
ZiraatEge ÜniversitesiBahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET ALTINDİŞLİ
DOÇ. DR. HATİCE KALKAN YILDIRIM
- Afyonkarahisar yöresinden toplanan yabani yonca (Medicago sativa L.) genotiplerinin tarımsal ve morfolojik özellikleri
Agronomical and morphological characteristics of wild alfalfa (Medicago sativa L.) genotypes collected from Afyonkarahisar region
ŞAKİR KOPARAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
ZiraatEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ KOÇ
- Afyonkarahisar yöresinde yetiştirilen çiftlik kazlarından elde edilen kaz etinden üretilen kurutulmuş sebze ilaveli köfte formülasyonlarının bazı kalite parametrelerinin araştırılması
Investigation of some quality parameters of the dried vegetable added meatball formulations produced from goose meat obtained from farm geese grown in Afyonkarahisar region
SEVAL ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Gıda MühendisliğiAfyon Kocatepe ÜniversitesiGıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BİLGE AKDENİZ