Rıza Şah Pehlevi döneminde İran'da Türk toplulukları
Turkish communitiesin Iran during the Reza Shah Pahlavi
- Tez No: 867318
- Danışmanlar: DOÇ. DR. CİHAT AYDOĞMUŞOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Türk Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 262
Özet
Türklerin yaşadığı coğrafya genel itibariyle Çin Seddi'nden başlayarak Tuna boylarına, Sibirya'dan Hint Okyanusu ve Büyük Sahra çölüne kadar uzanan bölgeleri kapsamaktadır. Bu bağlamda İran coğrafyası da Türklerin uzun bir süreden beri meskun oldukları önemli bölgelerden biri olmuştur. Türkler İran'da sırasıyla Gazneliler, Selçuklular, Harzemşahlar, Timurlular, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safeviler, Afşarlar ve Kaçarlar devletlerini kurmuşlardır. Bu devletlerden Safeviler ve ardılları Şia inancına mensuptur. Şiilik özellikle Safevi Şahlarından I. Şah Abbas dönemi itibariyle Türk kimliğinin önüne geçmeye başlamış, bu da Farsi unsurların tedricen kültürel alana hakim olmalarıyla sonuçlanmıştır. Kaçarlar döneminde kültürel eksenli Farslaşma hareketleri daha da artmış, Rıza Şah Pehlevi dönemiyle birlikte Farslaşma kültürel alanın yanı sıra ekonomik ve siyasi alanda da sistemli ve köklü uygulamalarla kendini göstermiştir. Rıza Şah'ın iktidara gelmesiyle birlikte devletin yeni bir yörünge içerisine girmesi, toplumun tüm kesimlerini etkileyen bir süreci de beraberinde getirmiştir. Milliyetçi ideolojiye sahip olup devleti merkezileştirme ve yine modernleşme yanlısı bir hareket izleyen Rıza Şah, sahip olduğu ideoloji çerçevesinde İran'ın siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel hayatına şekil vermeye çalışmıştır. Rıza Şah uyguladığı modernleşme politikalarıyla İran'ın kalkınmasında önemli bir rol oynamış olsa da onun devleti merkezileştirme ve milliyetçiği esas alan faaliyetleri, toplumun bazı kesiminin tepkisiyle ve isyan hareketleriyle sonuçlanmıştır. Bu bağlamda Rıza Şah'ın faaliyetlerini Türkler açısından ele aldığımızda; örneğin Türkçenin yasaklanması, ezici çoğunluğun Türklerle meskun olduğu Azerbaycan eyaletinin gözden düşürülmesi, silahsızlandırma politikaları ve zorunlu yerleşik hayata geçirme (Tahta Kapı) politikaları İran'daki Türk toplulukları tarafından tepkiyle karşılanmıştır. Daha önce de işaret ettiğimiz gibi bu politikalardan tüm Türkler aynı oranda etkilenmemiş, bu etkileşimin mahiyetinde onların göçebelik-yerleşiklik durumu belirleyici olmuştur. Örneğin silahsızlandırma ve Tahta Kapı politikalarından yalnızca konar-göçer Türk toplulukları etkilenirken sosyo-kültürel ve ekonomik politikalardan tüm Türk toplulukları ve özellikle de en fazla nüfusa sahip olan Azerbaycan Türkleri etkilenmiştir. Çalışmamız İran'da Türk varlığını tanıma ve tanıtma, Rıza Şah dönemindeki İran'ın siyasi tarihine ve bu dönemdeki siyasi iradenin Türk topluluklarına olan yaklaşımlarına ışık tutma amacını taşımaktadır. Bu bağlamda Rıza Şah Pehlevi dönemi ve bu dönemin siyasi ve kültürel politikaları, İran'da yaşayan Türk topluluklarının tarihi geçmişleri ve Rıza Şah döneminin sonlarına kadarki siyasi faaliyetleri ve yine Rıza Şah döneminde uygulanan politikaların buradaki Türk topluluklarının siyasi ve kültürel hayatlarına etkileri ele alınmıştır. Çalışmamızda,“Türklerin İran coğrafyasında yaşadıkları bölgeler neresidir, siyasi faaliyetleri nelerdir? Panfarsizm (Farslaştırma) politikaları ne zaman ve hangi nedenlerle ortaya çıkmıştır? Bu harekete etki eden siyasi, sosyal ve kültürel olaylar nelerdir? Rıza Şah Pehlevi'nin Farsçılık politikasının Türk topluluklarına yansımaları ve onların bu politikalara tepkileri ne şekilde cereyan etmiştir? Panfarsist politikaların Türk toplulukları aleyhine sonuçları neler olmuştur? İran'da yaşayan Türk topluluklarında millî bilincin gelişmesinde söz konusu politikalar etkili olmuş mudur ve eğe olmuşsa bunların yansımaları neler olmuştur?”gibi sorular ele alınmıştır.
Özet (Çeviri)
The geography where the Turks live generally covers the regions starting from the Great Wall of China to the Tuna lengths, from Siberia to the Indian Ocean and the Great Sahara desert. In this context, the geography of Iran has been one of the important regions where Turks have been residing for a long time. Turks respectively established the states of Ghaznavids, Seljuks, Harzemshahs, Timurids, Karakoyunlus, Akkoyunlular, Safavids, Afshars and Qajars in Iran. The Safavids and their successors from these states belong to the Shia faith. Shiism began to overtake Turkish identity, especially by the reign of Shah Abbas I, one of the Safavid Shahs, and this resulted in Persian elements gradually dominating the cultural field. During the Qajars period, the cultural-oriented Persianization movements increased, and with the Reza Shah Pahlavi period, Persianization showed itself with systematic and deep-rooted practices in the economic and political field as well as in the cultural field. With the coming to power of Reza Shah, the state's entering a new orbit brought along a process that affected all layers of the society. Reza Shah, who had a nationalist ideology and followed a pro-modernization movement, tried to shape Iran's political, social, economic and cultural life within the framework of his ideology. Although Reza Shah played an important role in the development of Iran with his modernization policies, his activities based on nationalism and centralization of the state resulted in the reaction of some layers of the society and rebellion movements. In this context, when we consider the activities of Rıza Shah from the point of view of the Turks; For example, the banning of the Turkish language, the disgracing of the overwhelmingly Turkish-inhabited Azerbaijan province, the policies of disarmament and forced sedentary life (Wooden Gate) have been met with reactions by the Turkish communities in Iran. As we pointed out before, not all Turks were affected by these policies at the same rate, and their nomadic-settled status was decisive in the quality of this interaction. For example, while only the nomadic Turkish communities were affected by the policies of disarmament and the Wooden Door, all Turkish communities and especially the Azerbaijani Turks, which had the largest population, were affected by the socio-cultural and economic policies. Our study aims to recognize and introduce the Turkish presence in Iran, to shed light on the political history of Iran in the period of Reza Shah and the approaches of the political will to Turkish communities in this period. In this context, the period of Reza Shah Pahlavi and the political and cultural policies of this period, the historical pasts of the Turkish communities living in Iran and their political activities until the end of the Reza Shah period, and the effects of the policies implemented during the Reza Shah period on the political and cultural life of the Turkish communities was discussed. In our study, "Where are the regions that Turks live in Iran, what are their political activities? When and for what reasons did the policies of Panfarsism (Persianization) emerge? What are the political, social and cultural events that influenced this movement? How did Reza Shah Pahlavi's Persianism policy reflect on Turkish communities and how did they react to these policies? What were the consequences of panfarsist policies for Turkish communities? Have these policies been effective in the development of national consciousness in the Turkish communities living in Iran, and if so, what were their repercussions? such as questions was discussed.
Benzer Tezler
- Türkiye-İran ilişkileri (1918-1960)
Turkey-Iran relations (1918-1960)
ENDER YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Türk İnkılap TarihiMarmara ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. VAHDETTİN ENGİN
- Mahmud Ahmedinejad Dönemi Türkiye-İran ilişkileri
The Relations of Turkey and Iran in the Period of Mahmud Ahmedinejad iresidency
EMİRHAN YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Uluslararası İlişkilerTrakya ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN BERKE DİLAN
- Türk-İran modernleşmesi çerçevesinde kadın
Women in the frame of Turk-Iran modernization
TÜLAY AŞIKKUTLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
DinMarmara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ COŞKUN
- İran İslam Devrimi'ne giden süreç ve devrimin Türk basınına yansımaları
The process leading to the İslamic Revolution in İran and the reflections of the revolution on the Turkish press
UĞUR YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
TarihAğrı İbrahim Çeçen ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET EDİ