İran İslam Devrimi'ne giden süreç ve devrimin Türk basınına yansımaları
The process leading to the İslamic Revolution in İran and the reflections of the revolution on the Turkish press
- Tez No: 609295
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET EDİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 193
Özet
Yaklaşık beş bin yıllık bir tarihi geçmişe sahip olduğu kadar önemli geçiş yolları üzerinde de bulunan İran, bu konumundan dolayı pek çok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu nedenle oldukça eski bir devlet geleneği birikimine sahip olmasından dolayı belli dönemlerde güçlü bir ülke pozisyonunda olmuştur. Tarih içerisinde İran bu pozisyonunu korumaya çalışırken çeşitli hadiselerle karşılaşmıştır. XX. yüzyıla gelindiğinde ise dünyada tarihi ve siyasi pek çok olay yaşanmıştır. Yaşanan bu olaylar dünyanın dört bir yanında olduğu gibi Ortadoğu'da da görülmüştür. Bu olayların Ortadoğu'daki en önemli halkası ise 1979 yılındaki İran İslam Devrimidir. İran İslam Devrimi, 2500 yıllık İran monarşisinin son hanedanlığı olan Pehlevi Hanedanlığına karşı Humeyni ve taraftarları tarafından verilen mücadele sonunda gerçekleşmiştir. Bu mücadele sürecinin başlangıcı ise babasının İngiltere ve SSCB tarafından tahttan indirilmesi ile başa gelen son Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin Şahlık dönemidir. İki defa tahta geçen Şah Muhammed, ilk döneminde muhaliflere karşı yumuşak bir politika gerçekleştirmiştir. Fakat İran petrollerinin İngilizler tarafından işletilmesine göz yumduğu gerekçesi ile Musaddık'ın başlattığı İran petrollerini millileştirme politikası sonucu halk arasında bir itibar kaybına uğramıştır. Böylece bu politikasından dolayı kamuoyunda büyük destek bulan Musaddık'ı başbakanlığa getirmek zorunda kalan Şah, İran siyasetinde ikinci plana düşmüştür. Ancak Musaddık'ın İran petrollerini millileştirme hamlesinin İngiltere tarafından hoş karşılanmaması üzerine, İngiltere ve ABD istihbarat teşkilatları 16 Ağustos 1953 tarihinde Musaddık'a karşı bir darbe girişimine kalkışmışlardır. İlk darbe girişiminin başarısızlığı üzerine Şah, İran'ı terk etmiş fakat 19 Ağustos 1953 tarihindeki ikinci girişimde Musaddık devrilmiş ve 23 Ağustos 1953 tarihinde İran yönetimi tekrar Şah'ın eline geçmiştir. İkinci döneminde daha katı bir politika sergileyen Şah Muhammed Rıza Pehlevi, 20 Mart 1957 tarihinde kurmuş olduğu Milli İstihbarat ve Devlet Güvenlik Örgütü ya da kısa adı ile SAVAK adlı istihbarat örgütü ve 1963 yılının Ocak ayında uygulamaya koymaya çalıştığı“Ak Devrim”adlı reform paketi ile muhalefetin tepkisini çekmeye başlamıştır. Bu süreçte ise İran siyaset sahnesine ilk defa çıkan ve daha sonra Şah'a karşı en büyük muhalefeti yapan kişi Ayetullah Humeyni olmuştur. Humeyni bu muhalefetinden dolayı pek çok kez tutuklanmış, ancak muhalif olmaktan ve Şah'ı eleştirmekten vazgeçmediği için kısa süre sonra İran'dan sürgün edilmiştir. Fakat sürgünde olmasına rağmen hala İran'da fikirlerini yayıp faaliyetlerini sürdürmüştür. Humeyni sürgündeyken İran'da sosyal ve politik gerekçeler ile olaylar baş göstermiş ve bunu fırsat bilen Humeyni ise taraftarlarının daha da örgütlü hareket etmeleri için büyük çabalar sarf etmiştir. Böylece İran'da baş gösteren bu gösteriler bir türlü son bulmamış, muhalifler ise Humeyni'nin etrafında birleşmişlerdir. Muhalefetin birleşmesinden sonra olaylar bütün İran'a yayılmış ve bunun üzerine Şah ülkeyi bir daha geri dönmemek üzere tekrar terk etmiştir. Şah'ın ülkeyi terk etmesinden kısa bir süre sonra ise Humeyni İran'a dönmüş ve İran Devrimi'ni gerçekleştirmiştir. Devrimin gerçekleşmesinden sonra Humeyni, devrim sürecinde daha önceden fikri hazırlığını yaptığı İran modelini muhalefeti saf dışı bıraktıktan sonra 30 Mart 1979'da gerçekleştirdiği İslam Cumhuriyeti referandumu sonunda elde etmiştir. Yapılan bu referandum sonunda ise halkın büyük çoğunluğu İslam Cumhuriyeti'ni kabul etmiş ve 1 Nisan 1979 tarihinde İran İslam Cumhuriyeti resmi olarak ilan edilmiştir. Çalışmada bahsi geçen İran İslam Devrimi'nin, sınır komşusu ve uzunca yıllar siyasi faaliyetleri olan Türk Basınına yansımaları, nitel araştırma yöntemlerinden doküman ve belge analizi yöntemi kullanılarak ele alınmıştır. Böylece arşiv belgeleri, dönemin gazeteleri ve İran İslam Devrimi ile ilgili yazılan temel eserler incelenerek net bir çalışma ortaya konmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Iran, which has a historical history of about five thousand years and is also on important transit routes, has been home to many civilizations because of this location. For this reason, it has been in a strong country position in certain periods due to the accumulation of a very old state tradition. In history, Iran has encountered various incidents while trying to maintain this position. XX. by the century, there were many historical and political events in the world. These events have been seen in the Middle East as well as around the world. Thus, the most important link of these events in the Middle East is the Islamic Revolution in Iran. The Islamic Revolution of Iran was the end of the struggle fought by Khomeini and his supporters against the Pahlavi dynasty, the last dynasty of the 2500 year old Iranian monarchy. The beginning of this process of struggle is the personhood of the late Shah Mohammad Reza Pahlavi, who came to power with the abdication of his father by Britain and the USSR. Shah Mohammed, who took the throne twice, carried out a soft policy against dissidents during his first term. However, as a result of the policy of nationalization of Iranian oil started by Mosaddik on the grounds that he condoned the British operation of Iranian oil, he suffered a loss of credibility among the people. Thus, the Shah, who had to bring Mosaddik to the prime minister's office, found great support in the public opinion because of this policy, fell into second place in Iranian politics. However, the UK and US intelligence agencies attempted a coup against Mossaddik after Mossaddik's move to nationalise Iranian oil was not welcomed by the UK. After the failure of the first coup attempt, the Shah left Iran, but in the second attempt, Mossaddik was overthrown and the Iranian administration again fell into the hands of the Shah. Shah Mohammad Reza Pahlavi, who had a stricter policy in his second term, started to attract the opposition's reaction with the“Ak Revolution”reform package he had established called SAVAK, which he had tried to implement and to weave intelligence. In this process, Ayatollah Khomeini was the first person to appear on the political scene in Iran and later became the biggest opposition to the Shah. Khomeini was arrested many times for his opposition, but was soon exiled from Iran for failing to dissent and criticizing the Shah. But despite being in exile, he still spread his ideas and continued his activities in Iran. While Khomeini was in exile, events began in Iran on social and political grounds, and Khomeini, who knew this opportunity, made great efforts to get his supporters to act more organized. Thus, these demonstrations in Iran did not end, and the dissidents were united around Khomeini. After the unification of the opposition, events spread throughout Iran, and the Shah left the country again, never to return. Shortly after the shah left the country, Khomeini returned to Iran and carried out the Iranian Revolution. After the revolution took place, Khomeini finally obtained the Islamic republic referendum he held on March 30, 1979, after eliminating the opposition from the Iranian model, which he had already prepared for the idea during the revolution. At the end of this referendum, the majority of the people accepted the Islamic Republic and on 1 April 1979 the Islamic Republic of Iran was officially declared. In the study, the reflections of the Islamic Revolution in Iran to the Turkish press, which is a border neighbor and has had political activities for many years, were discussed using a qualitative research method of documents and document analysis. Thus, archival documents, newspapers of the period and the works written about the Islamic Revolution of Iran were examined and an objective study was attempted to be uncovered.
Benzer Tezler
- Devrim sonrası İran kültür politikasının toplumsal yaşamdaki izleri
Traces of Iranian cultural policy in social life after the revolution
CÜNEYT DİNLER
Doktora
Türkçe
2024
Halk Bilimi (Folklor)Eskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KÜRŞAT ÖNCÜL
- The process of securitization of the Turkish minority in Bulgaria by the Bulgarian Communist Party: The case of the revival process in the era of late socialism
Bulgaristan'daki Türk azınlığın Bulgar Komünist Partisi tarafından güvenlikleştirme süreci: Geç sosyalizm döneminde yeniden doğuş süreci örneği
IVO KIRILOV IVANOV
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
Siyasal BilimlerHacettepe ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT ÖNSOY
- Ahmedinejad Dönemi Türkiye-İran ilişkileri ve ilişkileri etkileyen faktörler
Başlık çevirisi yok
ÖZCAN HAZIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Uluslararası İlişkilerUluslararası Kıbrıs ÜniversitesiYRD. DOÇ. DR. SİNAN EVCAN
- 'Vatan için ölmek': Türkiye'de şehit asker kültünün sosyo-politik inşası ve şehit aileleri dernekleri
'Dying for the motherland': The socio-political construction of martyr soldier cult and martyr family associations in Turkey
ŞAFAK AYKAÇ