Geri Dön

An experimental and corpus based analysis of temporal converb clauses in Turkish

Türkçedeki zamansıl ulaç tümcelerinin deneysel ve derlem temelli çözümlenmesi

PDF İndir

  1. Tez No: 867884
  2. Yazar: DOĞAN BAYDAL
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. EMİNE YARAR
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Dilbilim, Linguistics
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: İngilizce
  9. Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: İngiliz Dilbilimi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: İngiliz Dilbilimi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 241

Özet

Bilişsel ve psikodilbilim alanındaki çalışmalar, belirteç yantümcelerinin bir türü olan ulaç tümce yapılarındaki temel ve yan tümcelerin yerleşiminin; sözdizimsel çözümleme, anlamsal ve söylemsel faktörlerden etkilendiğini bildirmiştir (Diessel, 2005, 2008; Verstraete, 2004; Wiechmann, & Kerz, 2013). Anlamsal faktörlerden biri dizilimin ikonikliği kuramıdır ve bu kuram dilsel yapıların çoğunlukla kavramsal düzenin yapısını yansıttığını ifade eder (Croft, 2003). Tümce yapılarında yerleşim farklılıklarını öngören diğer bir kuram da, sözdizimsel çözümlemeye ait bir faktör olan tümce yerleşimini işlemleme kuramıdır. Tümce yerleşimini işlemleme kuramı; temel ve yan tümcelerin konumlandırılmasında, bileşen-yapıları tanımanın etkili olduğunu vurgulamaktadır (Diessel, 2005). Bu çalışmanın amacı, Türkçedeki zamansıl ulaç tümcelerindeki temel ve yan tümcelerin yerleşimini incelemek ve zamansıl ulaç cümle yapılarındaki yan tümce ve temel tümcenin farklı konumlarının, işlemlemede anlamlı farklılıklara neden olup olmadığını çözümlemektir. Türkçede zamansıl ulaç tümce yapılarında kullanılan çeşitli son ekler vardır. Bu çalışmada, -(y)IncA, -DIğIndA, -DIğI zaman, -ken, -(A/I) r...-mAz, -DIğIndAn beri, -mAdAn önce, -DIktAn sonra ve -DIkçA olmak üzere dokuz son ek incelenmiştir. Çalışmanın verileri Türkçe Ulusal Derleminden (TUD) (Aksan et al., 2012) toplanmıştır. Zamansıl ulaç tümcelerini içeren 9000 veri belirlendikten sonra bunlar ilk olarak yukarıda belirtilen son-ek kategorilerine göre gruplandırılmıştır. Derlem temelli çalışmada; veriler ki-kare testi kullanılarak analiz edilmiştir. Kavramsal düzen ve doğrusal yapı arasındaki ilişkiyi görmek için 2×3 X² analizi uygulanmıştır. Derlem temelli çalışmanın sonuçları, Türkçede zamansıl ulaç yan tümcelerin genellikle ana tümceden önce ifade edilme eğiliminde olduğunu göstermektedir. Öncelik ifade eden yantümceler ile eşzamanlılık ifade eden yantümcelerin çoğunlukla ana tümcelerden önce gelmesi ikonik tümce sıralamasıyla uyumludur. Sonralık ifade eden tümce yapılarında ise yantümceler genellikle ana tümceden önce gelmektedir ki bu durum ikonik tümce sıralamasına uygun değildir. Bu bulgular, sıralamanın ikonikliği teorisinin Türkçedeki zamansıl ulaç tümcelerin yerleşiminde belirleyici olmadığını göstermektedir. Deneysel çalışmada, zamansıl ulaç tümce yapılarında; yan tümce ve temel tümcenin farklı konumlarının, işlemlemede anlamlı farklılıklara neden olup olmadığını incelemek için iki öz ilerlemeli okuma deneyi yapılmıştır. Her bir deneye ana dili Türkçe olan gönüllü elli katılımcı katılmıştır. Katılımcıların herhangi bir görme sorunu, nörolojik veya psikolojik rahatsızlığı ve okuma yazma güçlüğü yoktur. Deneyler için, Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Etik Kurulu'ndan gerekli etik onay alınmıştır. Her iki deneyde de otuz altı deney cümlesi ve otuz altı dolgu cümlesinin yanı sıra bu deney ve dolgu cümleleri için yetmiş iki okuduğunu anlama sorusu yer almıştır. Her iki deney, iki koşullu deneysel öğeler içerecek şekilde tasarlanmıştır. Birinci koşulda yan tümceler temel tümceden önce, ikinci koşulda ise yan tümceler temel tümceden sonra gelmektedir. Deneylerde, deney tasarımlarını uygulamak için basit bir kodlama ara yüzü sunan ve elde edilen deneylerin web tarayıcıları aracılığıyla paylaşılmasını kolaylaştıran PCIbex (Zehr & Schwarz, 2018) kullanılmıştır. Veri analizi için sayısal değişkenlerin normal dağılıma uygunluğu Shapiro-Wilk Testi ile kontrol edilmiştir (Shapiro & Wilk, 1965). Toplam ortalamaları hesaplamak için ise t-testleri ve Mann-Whitney U testleri uygulanmıştır. Deneysel çalışmanın bulguları, Türkçedeki zamansıl ulaç tümce yapılarının varsayılan doğrusal yapıda konumlandırılmadığında, işlemleme zorluğu ortaya çıktığını göstermektedir.

Özet (Çeviri)

The studies in cognitive linguistics and psycholinguistics have reported that the positions of main and subordinate clauses in converb constructions are influenced by syntactic parsing, semantic and discourse-related factors (Diessel, 2005, 2008; Verstraete, 2004; Wiechmann & Kerz, 2013). One of the semantic factors is the“iconicity of sequence theory”and the related iconicity theory states that linguistic structures mostly mirror the structure of conceptual order (Croft, 2003).“The processing theory of constituent order”is about word order variations, from a syntactic parsing point of view. It states that words and phrases are arranged in such a way that linear ordering is subservient to constituent-structure recognition (Diessel, 2005). This study aims at investigating the positioning variations in temporal converb clauses in Turkish and analysing if different positions of subordinate and main clause in temporal converb clause constructions cause any significant differences in processing. There are several converbial suffixes which produce temporal converb clauses in Turkish. In this study, the following nine converb suffixes are analysed: -(y)IncA (when), -DIğIndA (when), -DIğI zaman (when), -ken (while), -(A/I) r…-mAz (as soon as), -DIğIndAn beri (since), -mAdAn önce (before), -DIktAn sonra (after) and -DIkçA (whenever). The data of the study were collected from the Turkish National Corpus (TNC) (Aksan et al., 2012). After identifying 9000 samples of temporal converbs, these were first grouped based on the suffixes mentioned above. For the corpus study; the data were analysed using chi-square test. The 2×3 X² analysis was employed to see the correlations between conceptual order and linear structure. The findings of the corpus study show that temporal converb clauses in Turkish generally have a tendency to appear before the main clause. The clauses expressing priority and the clauses expressing simultaneity are found to precede the main clauses, which is in line with iconic clause order. The converb constructions expressing posteriority appear to precede the main clause, which is not supported by the iconicity principle. These findings suggest that the iconicity of sequence does not have a role in the placement of temporal converb clauses in Turkish. For the experimental study, two self-paced reading experiments were conducted to see whether the different positions of subordinate and main clause in temporal converb clause constructions cause any significant differences in processing. The participants for each study were fifty native speakers of Turkish. They attended the studies voluntarily and did not have any vision problems, neurological or psychological disorders and literacy difficulties. Necessary ethical approval was obtained from Human Research Ethical Committee of Hacettepe University for the studies. Both experiments included thirty-six experimental items and thirty-six filler items as well as seventy-two comprehension questions for those experimental and filler sentences. Both studies were designed to incorporate experimental items with two conditions. In the first condition, converb clauses come before the main clause and in the second condition converb clauses come after the main clause. PCIbex (Zehr & Schwarz, 2018), which offers a straightforward coding interface for implementing experimental designs and facilitates the sharing of resulting experiments through web browsers, was used in the experiments. For data analysis, the conformity of numerical variables to normal distribution was checked by“Shapiro-Wilk Test”(Shapiro & Wilk, 1965). To compute aggregate means, t-tests and Mann–Whitney U tests were performed. The findings of the experimental study show that there is a processing difficulty when temporal clauses in Turkish are in the non-default position.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    557407

    İklim ve hidrolojik modeller ile Rize'de bulunan su havzalarının taşkın risk tayini

    Determination of flood risk in the basins of Rize by using climate and hydrological models

    OLGAY ŞEN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ERCAN KAHYA

  2. Tez No

    644677

    Derlem tabanlı görsel Türkçe sözlük kullanımının yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin kelime öğrenme düzeyine etkisi

    The effect of the use of the corpus-based visual Turkish dictionary on the vocabulary learning level of the learners of Turkish as a foreign language

    SERCAN HALAT

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Eğitim ve ÖğretimMuğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

    Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. HATİCE FIRAT

  3. Tez No

    746476

    The efficacy of corpus-based approach for teaching vocabulary to young learners

    Erken öğrenenlere kelime öğretiminde derlem tabanlı yaklaşımın etkililiği

    ONUR KARASU

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2022

    Eğitim ve ÖğretimSüleyman Demirel Üniversitesi

    Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. OYA TUNABOYLU

  4. Tez No

    147689

    The written performance of the Turkish advanced university students of English with reference to the use of conjuncts from the quantitative and functional perspectives

    İngiliz dili eğitimi bölümündeki öğrencilerin, bağlaçları işlevsel ve nicelik açısından yazılı anlatımda kullanma performanslarının ana dili İngilizce olan öğrencilerin performansları esas alınarak bilgisayar destekli ortamda karşılaştırmalı analizi

    DİLAVER ALİ BAYRAKÇI

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2004

    DilbilimMustafa Kemal Üniversitesi

    İngiliz Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. ABDURRAHMAN KİLİMCİ

  5. Tez No

    89594

    The Computer corpus-based lexical and syntactic contrastive interlanguage analysis on the written performance of the English language learners at Cukurova University with referance to the native ...

    Çukurova Üniveristesi'nde İngiliz Dili Eğitimi Bölümü'ndeki öğrencilerin sözcük ve sözdizimi açısından yazılı anlatım performanslarının ana dili İngilizce olan öğrencilerin performansları esas alınarak ....

    ABDURRAHMAN KİLİMCİ

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    1999

    DilbilimÇukurova Üniversitesi

    İngiliz Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. F. ÖZDEN EKMEKÇİ

Geri Dön