Küreselleşme sürecinde tarım sektörü: Tarımsal ürünlerin fiyatlarının belirleyicileri ve Türkiye deneyimi
Agricultural sector in the globalization process: Determinants of agricultural products prices and Turkey's experience
- Tez No: 869644
- Danışmanlar: DOÇ. DR. EMİNE TAHSİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 395
Özet
Küreselleşme Sürecinde Tarım Sektörü: Tarımsal Ürünlerin Fiyatlarının Belirleyicileri ve Türkiye Deneyimi isimi bu tez çalışmasında Uluslararası Gıda Rejimi çerçevesinde özellikle 1980'li yıllardan sonra hız kazanan neoliberal politikaların tarım sektörüne nasıl nüfuz ettiği, sektör üzerindeki etkileri ve özellikle tarımsal ürünlerin fiyatlarının söz konusu küreselleşme sürecinde nasıl ve ne yönde etkilendiği incelenmiştir. Bu süreçte fiyatlarındaki değişimin inceleneceği ürünler mısır, buğday, pamuk, ayçiçeği, şeker pancarı, et ve süt olarak belirlenmiştir. Seçilen ürünlerin Türkiye fiyatlarının, bu ürünlerin dünya fiyatlarından, dünya petrol, dünya tarım ilacı ve dünya gübre fiyatlarından ne ölçüde ve ne yönde etkilendiği sorularına cevap aranmış ve bu konudaki inceleme OLS Regresyonu yöntemiyle yapılmıştır. Tezin birinci bölümünde tarımın iktisadi öneminden, tarımsal piyasaların gelişiminden, yapısından bahsedilmiş, tarım piyasalarının ayırt edici özelliklerine vurgu yapılmıştır. İkinci bölümde uluslararası piyasalarda tarımsal fiyatların belirleyicileri, gıda rejimi yaklaşımı çerçevesinde incelenmiştir. Özellikle üçüncü uluslararası gıda rejimi döneminde küreselleşmenin tarım sektörünü, çok uluslu şirketler, uluslararası kurumlar ve onların dayattığı politikalar, anlaşmalar yoluyla nasıl etkilediğinden, gelişmekte olan ülkelerin gıda egemenliklerinin yok sayılması, yoksullaşmaları pahasına gelişmiş ülkeler lehine olan küresel tarım politikalarının nasıl hayata geçirildiğinden, dünya piyasalarında meydana gelen bu değişimlerin tarımsal girdi ve ürün fiyatlarını nasıl etkilediğinden bahsedilmiştir. Üçüncü bölümde ise Türkiye'de tarımsal ürünlerin fiyatlarının belirleyicilerinden bahsedilmiş, Türkiye tarımındaki mevcut durum, tarım ürünleri fiyatlarındaki gelişmeler ve dünya fiyatlarıyla etkileşimlerine değinilmiştir. Bununla birlikte bu bölümde seçilen ürünlerin Türkiye fiyatlarının, o ürünün dünya fiyatlarından, dünya tarım ilacı, dünya gübre ve dünya petrol fiyatlarından ne kadar etkilendiğini ölçmeyi sağlayan OLS Regresyonuna yer verilmiştir. Sonuç olarak yapılan ekonometrik çalışma sonucunda özellikle Türkiye'deki buğday, mısır, pamuk ve süt fiyatlarının bu ürünlerin dünya fiyatlarından etkilendiği, bu ürünlerin Türkiye fiyatlarının dünya fiyatlarıyla aynı yönlü hareket ettikleri tespit edilmiştir. Bununla birlikte Türkiye pamuk fiyatıyla dünya gübre fiyatı arasında aynı yönlü ve anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Türkiye Ayçiçeği tohumu fiyatlarıyla dünya petrol, gübre ve tarım ilacı fiyatları arasında da istatistiki olarak anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Türkiye süt fiyatıyla dünya gübre fiyatı arasında da aynı yönlü ve anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir. OLS Regresyon analizinin sonucuna göre dünya mısır fiyatlarında %1 birimlik artış olduğunda bu artış Türkiye mısır fiyatlarını %0,35 oranında arttıracaktır. Dünya mısır fiyatlarında %1 birimlik azalış olduğunda da Türkiye mısır fiyatları %0,35 oranında azalacaktır. Türkiye mısır fiyatları ile dünyadaki petrol, tarım ilacı ve gübre fiyatları arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Mısır için OLS Regresyonunun toplam açıklayıcılık düzeyi %43,70 iken modelin tümünün anlamlılığı da %99 seviyesinde kabul edilmektedir. Gerçekleştirilen OLS regresyonuna göre dünya buğday fiyatlarında %1 birimlik artış olduğunda bu artış Türkiye buğday fiyatlarını %0,34 oranında arttıracaktır. Dünya buğday fiyatlarında %1 birimlik azalış olduğunda da Türkiye buğday fiyatları %0,34 oranında azalacaktır. Türkiye buğday fiyatları ile dünyadaki petrol, tarım ilacı ve gübre fiyatları arasında anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Regresyonun toplam açıklayıcılık düzeyi %64,41 iken modelin tümünün anlamlılığı da %99 seviyesinde kabul edilmektedir Pamuk için OLS regresyon hesaplamasına baktığımızda dünya pamuk fiyatında %1'lik bir artışın Türkiye pamuk fiyatında %0,24'lük bir artışa yol açtığı, dünya pamuk fiyatında meydana gelen %1'lik bir azalışın ise Türkiye pamuk fiyatında %0,24'lük bir azalışa yol açtığı görülmektedir. Türkiye pamuk fiyatıyla, dünya pamuk fiyatı arasında iktisadi olarak anlamlı, pozitif yönlü bir ilişki bulunmaktadır. Türkiye pamuk fiyatıyla dünya gübre fiyatı arasında aynı yönlü ve anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir. Dünya gübre fiyatında %1'lik bir artışın Türkiye pamuk fiyatında %0,39'luk bir artışa yol açtığı, dünya gübre fiyatındaki %1'lik bir azalışın da Türkiye pamuk fiyatında %0,39'luk azalışa yol açtığı görülmektedir. Türkiye pamuk fiyatıyla dünya petrol fiyatının ve dünya tarım ilacı fiyatının ise anlamlı bir ilişki içinde olmadığı görülmektedir. Regresyonun toplam açıklayıcılık düzeyi %71,72 iken modelin tümünün anlamlılığı da %99 seviyesinde kabul edilmektedir. Ayçiçeği OLS Regresyon hesaplamasına baktığımızda dünya petrol fiyatlarında meydana gelen %1'lik artışın Türkiye ayçiçeği tohumu fiyatında %0,36 oranında azalışa sebep olduğu görülmektedir. Dünya petrol fiyatlarında meydana gelen %1'lik azalış ise Türkiye ayçiçeği tohumu fiyatında %0,36 oranında artışa sebep olmaktadır. Dünya gübre fiyatında meydana gelen %1'lik artış Türkiye ayçiçeği tohumu fiyatında %0,70 artışa sebep olmaktadır. Dünya gübre fiyatında meydana gelen %1'lik azalış ise Türkiye ayçiçeği tohumu fiyatında %0,70 azalışa sebep olmaktadır. Dünya tarım ilacı fiyatında meydana gelen %1'lik artış Türkiye ayçiçeği tohumu fiyatında %1,54 oranında azalışa sebep olmaktadır. Dünya tarım ilacı fiyatında meydana gelen %1'lik azalış ise Türkiye ayçiçeği tohumu fiyatında %1,54 oranında artışa sebep olmaktadır. Regresyonun toplam açıklayıcılık düzeyi %78,52 iken modelin tümünün anlamlılığı da %99 seviyesinde kabul edilmektedir. 1991-2021 dönemini kapsayacak şekilde dünya ayçiçeği tohumu fiyatlarına ulaşılamadığından dünya ayçiçeği tohumu fiyatları denklemde ve ekonometrik hesaplamada yer almamaktadır. Şeker pancarı için OLS Regresyon hesaplamasına baktığımızda Türkiye şeker pancarı fiyatının dünya şeker pancarı fiyatı, dünya petrol fiyatı, dünya gübre ve tarım ilacı fiyatlarıyla anlamlı bir ilişki içinde olmadıkları görülmektedir. Regresyonun toplam açıklayıcılık düzeyi %39,02 iken modelin tümünün anlamlılığı da %99 seviyesinde kabul edilmektedir. Süt için OLS Regresyon hesaplamasına baktığımızda Dünya Süt fiyatlarında meydana gelen %1'lik artışın Türkiye süt fiyatlarında %0,28 oranında artışa yol açtığı görülmektedir. Dünya süt fiyatlarında meydana gelen %1'lik azalış ise Türkiye süt fiyatlarında %0,28 oranında azalış meydana getirmektedir. Dünya gübre fiyatlarında meydana gelen %1'lik artış Türkiye süt fiyatlarında % 0,27 oranında artışa yol açmaktadır. Dünya gübre fiyatlarında meydana gelen %1'lik azalış Türkiye süt fiyatlarında %0,27 oranında azalışa yol açmaktadır. Türkiye süt fiyatlarıyla dünya petrol fiyatları ve dünya tarım ilacı fiyatları arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Regresyonun toplam açıklayıcılık düzeyi %71,54 iken modelin tümünün anlamlılığı da %99 seviyesinde kabul edilmektedir. Et için OLS Regresyon hesaplamasına baktığımızda Türkiye et fiyatlarıyla dünya et fiyatları arasında anlamlı bir ilişki olmadığı görülmektedir. Türkiye et fiyatlarıyla dünya petrol, dünya gübre ve dünya tarım ilacı fiyatları arasında da istatistiki olarak anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Regresyonun toplam açıklayıcılık düzeyi %40,17 iken modelin tümünün anlamlılığı da %99 seviyesinde kabul edilmektedir.
Özet (Çeviri)
In this thesis titled Agricultural Sector in the Process of Globalization: Determinants of the Prices of Agricultural Products and Turkey's Experience, how neoliberal policies, which gained momentum especially after the 1980s, penetrated into the agricultural sector within the framework of the International Food Regime, their effects on the sector, and especially how and how the prices of agricultural products changed in the globalization process in question. It was examined in what way it was affected. In this process, the products whose prices will be examined were determined as corn, wheat, cotton, sunflower, sugar beet, meat and milk. Answers were sought to the questions to what extent and in what direction the Turkish prices of the selected products were affected by the world prices of these products, world oil, world pesticide and world fertilizer prices, and the examination on this subject was carried out by OLS Regression method. In the first part of the thesis, the economic importance of agriculture, the development and structure of agricultural markets are mentioned, and the distinctive features of agricultural markets are emphasized. In the second part, the determinants of agricultural prices in international markets are examined within the framework of the food regime approach. Especially in the third international food regime period, how globalization affects the agricultural sector through multinational companies, international institutions and the policies and agreements imposed by them, how the food sovereignty of developing countries are ignored, how global agricultural policies in favor of developed countries are implemented at the expense of their impoverishment, and what is happening in world markets. It is mentioned how these changes affect the prices of agricultural inputs and products. In the third chapter, the determinants of the prices of agricultural products in Turkey are mentioned, the current situation in Turkish agriculture, developments in agricultural product prices and their interaction with world prices are discussed. In addition, in this section, OLS Regression is included, which allows measuring how much the Turkish prices of selected products are affected by the world prices of that product, world pesticide, world fertilizer and world oil prices. As a result, as a result of the econometric study, it has been determined that especially the prices of wheat, corn, cotton and milk in Turkey are affected by the world prices of these products, and that the prices of these products in Turkey move in the same direction as the world prices. However, it has been observed that there is a same-directional and significant relationship between Türkiye's cotton price and the world fertilizer price. There is also a statistically significant relationship between Turkish sunflower seed prices and world oil, fertilizer and pesticide prices. It is seen that there is a similar and significant relationship between Türkiye's milk price and world fertilizer price. According to the results of OLS Regression analysis, when there is a 1% unit increase in world corn prices, this increase will increase Turkey's corn prices by 0.35%. When there is a 1% decrease in world corn prices, Turkish corn prices will decrease by 0.35%. There is no statistically significant relationship between Türkiye's corn prices and the world's oil, pesticide and fertilizer prices. While the total explanatory level of OLS Regression for Egypt is 43.70%, the significance of the entire model is accepted at 95% level. According to the OLS regression, when there is a 1% unit increase in world wheat prices, this increase will increase Turkey's wheat prices by 0.34%. When there is a 1% unit decrease in world wheat prices, Türkiye's wheat prices will decrease by 0.34%. There is no significant relationship between Turkish wheat prices and world oil, pesticide and fertilizer prices. While the total explanatory level of the regression is 64.41%, the significance of the entire model is accepted at 99%. When we look at the OLS regression calculation for cotton, a 1% increase in the world cotton price causes a 0.24% increase in the Turkish cotton price, and a 1% decrease in the world cotton price causes a 0.24% increase in the Turkish cotton price. appears to lead to a decrease. It is seen that there is a same-directional and significant relationship between Türkiye's cotton price and the world fertilizer price. It is seen that a 1% increase in the world fertilizer price leads to a 0.39% increase in Turkey's cotton price, and a 1% decrease in the world fertilizer price leads to a 0.39% decrease in Turkey's cotton price. It is seen that there is no significant relationship between Türkiye's cotton price and the world oil price and world pesticide price. While the total explanatory level of the regression is 71.72%, the significance of the entire model is accepted at 99%. When we look at the Sunflower OLS Regression calculation, it is seen that a 1% increase in world oil prices causes a 0.36% decrease in Turkish sunflower seed prices. A 1% decrease in world oil prices causes a 0.36% increase in Turkish sunflower seed prices. A 1% increase in the world fertilizer price causes a 0.70% increase in the Turkish sunflower seed price. A 1% decrease in the world fertilizer price causes a 0.70% decrease in the Turkish sunflower seed price. A 1% increase in the world pesticide price causes a 1.54% decrease in the Turkish sunflower seed price. A 1% decrease in the world pesticide price causes a 1.54% increase in the price of sunflower seeds in Turkey. While the total explanatory level of the regression is 78.52%, the significance of the entire model is accepted at 99%. Since world sunflower seed prices for the period 1991-2021 cannot be reached, world sunflower seed prices are not included in the equation and econometric calculation. When we look at the OLS Regression calculation for sugar beet, we see that Turkey's sugar beet price does not have a significant relationship with the world sugar beet price, world oil price, world fertilizer and pesticide prices. While the total explanatory level of the regression is 39.02%, the significance of the entire model is accepted as 99%. When we look at the OLS Regression calculation for milk, it is seen that a 1% increase in World Milk prices causes a 0.28% increase in Turkish milk prices. A 1% decrease in world milk prices results in a 0.28% decrease in Turkish milk prices. A 1% increase in world fertilizer prices leads to a 0.27% increase in Turkish milk prices. A 1% decrease in world fertilizer prices leads to a 0.27% decrease in Turkish milk prices. There is no statistically significant relationship between Turkish milk prices and world oil prices and world pesticide prices. While the total explanatory level of the regression is 71.54%, the significance of the entire model is accepted at 99%. When we look at the OLS Regression calculation for meat, we see that there is no significant relationship between Turkish meat prices and world meat prices. There is no statistically significant relationship between Turkish meat prices and world oil, world fertilizer and world pesticide prices. While the total explanatory level of the regression is 40.17%, the significance of the entire model is accepted at 99%.
Benzer Tezler
- Türkiye'de işlenmiş gıda ürünlerinin ithalatı ve dağıtımı
Import and marketing of processed food products in Türkiye
ECE NÜKET ÖNDOĞAN
- Küreselleşme sürecinde tarımsal yapıdaki dönüşümler, organik tarım ve Türkiye örneği
The transformation in the agriculture during the globalization process, organic farming and Turkey?s case
BAHAR AYDIN
- Tarımsal kredilerin Türkiye ekonomisi üzerindeki etkileri
The impact of agricultural credits on Turkish economy
EKREM KÜÇÜKOĞLU
- Küreselleşme sürecinde yapısal uyum politikalarının Türk tarım sektörü üzerine etkileri
The impact on Turkish agricultural sector of structural adjustment policies in globalization process
SÜMEYRA HORASAN
- Assessment of urbanization history of Addis Ababa city, Ethiopia
Addıs Ababa cıty, Ethıopıa'nın kentleşme tarihinin değerlendirilmesi
ABDURAHMAN HUSSEN YIMER
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMersin ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ CENAP YOLOĞLU
