Tarımda küreselleşme bağlamında değer zincirleri ve Türkiye' de şeker üzerine bir inceleme
Value chains in the context of globalization in agriculture and a study on sugar in Turkey
- Tez No: 302267
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AHMET ALPAY DİKMEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yönetim Bilimleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 551
Özet
Tarımsal üretim, toplumların gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Toprağa atfedilen değer her dönemin iktisadi görüşünü yansıtırken, toplumsal örgütlenmenin toprak temelinde oluşması toplumların diğerleri üzerinde üstünlük kurmasının yolunu açmıştır. Bu yönüyle tarımsal üretim, kapitalizmin ortaya çıkışında çok önemli bir etkendir. Tarih boyunca az ya da çok tarım ürünlerinin ticareti yapılmış olsa da, dünya ticaretini etkileyecek boyuttaki ilk tarımsal ürün şeker olmuştur. Aynı zamanda bir sanayi ürünü de olan şekerin tarihi, erken kapitalist dönem ve kapitalist dönemin dinamiklerinin anlaşılması açısından önemli olarak görülebilir.Tarımda kapitalist üretim tarzının tam olarak yerleştiği dönem, 20.YY'ı kapsamaktadır. Kapitalizmin en ileri aşaması olarak kabul edilen emperyalizm, tarım ürünleri ticaretinin de sermaye ihracı ile birlikte artışını içeren bir dönemi göstermektedir. Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrası ?Yeşil Devrim? olarak adlandırılan üretim biçimi, tarımda kapitalist üretim tarzının dünya ölçeğinde yerleşmesine zemin hazırlamıştır. Emperyalizmin bir ileri aşaması olarak kabul edilebilecek olan küreselleşme, dünya ticaretinin her alanda serbestleşmesine doğru bir gidişi işaret etmektedir. Bu sürecin en önemli aktörleri, uluslararası ticareti yönlendiren Çok Uluslu Şirketler (ÇUŞ) olarak ortaya çıkmaktadır.Küresel üretim örgütlenmelerinin çözümlenmesinde 1960'ların sonundan itibaren gelişen bağımlılık teorileri, faydalı bir yöntem sunmaktadır. Wallerstein tarafından geliştirilen ?Dünya Sistemleri Analizi?, Gereffi tarafından geliştirilen ?Küresel Meta Zincirleri? bu yaklaşımlardan ikisidir. Tarımsal ürün ticaretinin dünya ölçeğinde serbestleştirilmesine doğru atılan en önemli adım olarak adlandırabileceğimiz Uruguay Turu Görüşmeleri sonrasında, 2000'li yılların başlarında, bir grup akademisyen tarafından ortaya konan ?Küresel Değer Zincirleri? (KDZ) yaklaşımı ise, öncellerinden bir ölçüde kopuşu ifade etmektedir. İşletme temelli bir yöntem olarak kabul edebileceğimiz KDZ, bir ürünün üretiminin her aşamasında yaratılan katma değerin muhasebeleştirilmesini sağlayan bir araç sunar.Yeni küresel üretim örgütlenmesi, ürünün tasarımından nihai tüketiciye ulaşana kadar olan bütün aşamalarının değer zincirleri şeklinde tanımlanması ile oluşturulmuştur. Zinciri yöneten lider firmalar, genellikle ÇUŞ'lardır. Değer zinciri içerisinde en yüksek katma değerin elde edildiği tasarım ve pazarlama faaliyetleri lider firmalarca üstlenilir. Üreticiler ise üretim sürecine bağımlı kılınarak rekabet ortamı içerisinde bulunduğu konumu korumaya çalışırlar. Bu durum aynı zamanda çevreden merkeze artık transferinin gerçekleşmesini sağlar.Bu çalışmada, özellikle Uruguay Turu sonrasında gerçekleşen tarımsal ürün ticaretindeki serbestleşme bağlamında, küresel üretim örgütlenmesinin KDZ yaklaşımı ile çözümlenmesine çalışılmıştır. ÇUŞ'ların lider firma olarak öne çıktığı bu üretim süreçlerinin üreticiler üzerindeki etkileri ise, Türkiye'de şeker üretimi üzerinden örneklendirilmiştir. Tezin bir ?Yönetim Bilimleri? tezi olması nedeniyle, çalışma Türkiye Şeker Kurumu ve onun etrafında oluşan yönetişim yapısı üzerinden gerçekleştirilmiştir. Her ne kadar tarım ürünlerinden söz etsek de çalışma, inceleme nesnesi olarak sanayi alanını içermektedir.
Özet (Çeviri)
Agricultural production had played important role on societies development. The ascribed value on land, projects economic thought of each era. Land based social organizations had engendered that one outbalanced the others. Agricultural production is a very important factor on emergence of capitalism by this aspect. However agricultural trade had been fulfilled through the ages more or less, sugar was the first agricultural product which affected the world trade. History of sugar, also as an industrial product, might be seen important in the aspect of comprehending the dynamics of pre-capitalist and capitalist era.20. Century is the time period which capitalist mode of production sattled down in agriculture. Imperialism, regarded as the advanced phase of capitalism, indicates a period that the trade of agricultural products ascended with capital export. The mode of production, called ?Green Revolution?, conduced to that capitalist mode of production in agriculture extended through the world, especially after the Second World War. Globalization, as onward phase of imperialism, designates the process that the world trade liberalizes in every fields. The most substantial agents of this process are Multinational Corporations (MNC) that leads the international trade.Dependency theories, evolved as of late 1960?s, submit a useful base to analyse the global production networks. Wallerstein?s ?World System Theory? and Gereffi?s ?Global Commodity Chains? are two of these theories. In the aftermath of Uruguay Round, the most important pace for the liberalization of the world agricultural trade, a group of academic builded up ?Global Value Chain? (GVC) approach at the begining of 2000?s. GVC approach indicates a break away from the antecedents of dependency theories. GVC might be regarded as business based aproach since it submits an assets for analysing and accounting the added value in each phase of production.New global production organization is developed by determining the stages, from designing to marketing, as value chains. Leading firms are generally MNC?s. The most eminent added value takes place in designing and marketing phases of the chain and these two activities are undertaken by leading firm. Contrary to leading firm, producing firms try to keep their place in the chain since they?re dependent to process in competition with their rivals. This kind of organization also conduces to transfer of the surplus value from periphery to center.In this study; global production organization is analized by GVC approach, especially in the context of liberalization in agricultural trade in the aftermath of Uruguay Round. The effects of the production processes on producers and other sectors are studied in the case of sugar production in Turkey. As an administrative siciences study, Turkish Sugar Authority and governance structure around her are essential for the study. However the agriculture is the base, this study is on industry.
Benzer Tezler
- A Dutch disease approach into the premature deindustrialization
Erken sanayisizleşmeye Hollanda hastalığı yaklaşımı
MUHAMMET SAİT ÇAKIR
- Assessment of urbanization history of Addis Ababa city, Ethiopia
Addıs Ababa cıty, Ethıopıa'nın kentleşme tarihinin değerlendirilmesi
ABDURAHMAN HUSSEN YIMER
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMersin ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ CENAP YOLOĞLU
- Türkiye'de tarım sektörünün temel sorunları ve uygulanan tarım politikalarının Türkiye ekonomisi üzerine etkileri: 2000-2018
Basic problems of agriculture of applied economics and Turkey effects of agricultural policy in Turkey: 2000-2018
GÜLŞAH ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
EkonomiNevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SERDAR ÖZTÜRK
- Kentsel dönüşüm alanlarında sosyal donatı alanlarının değişiminin kentsel yaşam kalitesi üzerindeki etkisi, Afyonkarahisar mısrii camii kentsel dönüşüm alanı örneği
The effect of social reinforcement environments in areas of urban transformation on urban life, Afyonkarahisar misrii mosque, as an example of urban transformation area
ELİF BALKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiKentsel Planlama Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ M.TEOMAN TEKKÖKOĞLU
- Musics of Harşit valley, Northeastern Turkey
Harşit vadisi müzikleri, Kuzeydoğu Türkiye
MUSTAFA KEMAL ÖZKUL
Doktora
İngilizce
2019
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMİNE ŞİRİN ÖZGÜN TANIR