Geri Dön

İbn Sînâ'nın zihnî varlık ve tümellik anlayışı ve Fahreddin Râzî'nin eleştirileri

Ibn Sīnā's (Avicenna) concept of mental existence and universality and Fakhr al-Din al-Rāzī's criticisms

  1. Tez No: 869647
  2. Yazar: AHMET TARIK AKSAN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. HATİCE KELPETİN ARPAGUŞ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Marmara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 226

Özet

Bu tez, zihnî varlık ve tümelliğin mantık ve epistemoloji alanıyla ilişkili yönünü dışarıda tutarak ontolojik cihetine odaklanmaktadır. İbn Sînâ'nın teorisi, bilgide ayrışan şeyle dış dünyadaki bilinen arasındaki ilişki, dış dünyada var olmayan şeylerin nasıl bilindiği ve tümellerin nerede var olduğu problemleriyle ilişkilendirilebilir. Duyulur şahısların ortak özelliklerinin, kendisinden başka hiçbir şey olmayacak şekilde, şahıslardan ayrık olarak var olması gerektiğine dayanan Platon'un idealar kuramına karşı çıkan İbn Sînâ, Platon'un bir mâhiyetin başka hiçbir şey olmaması şartıyla alınmasıyla (mücerret mâhiyet) başka hiçbir şart olmaksızın alınması (mutlak mâhiyet) arasındaki farkı gözden kaçırdığını düşünür. Mücerret mâhiyetin dışta var olması imkansızken, mutlak mâhiyet, dışta fertlerden ayrık olarak değil, fertlerin zımnında mevcuttur. Fakat mutlak mâhiyet kendinde tümel de değildir tikel de. Bir şeyin aynıyla çokluk arasında ortak olması imkansız olduğundan, tümellik ona ancak zihinde, çokluğa mutabakat anlamıyla ilişebilir. Yoklukta ayrışma olması mümkün olmadığından, dış dünyada var olmamasına rağmen bildiğimiz şeylerin olması, bilginin, zihinde meydana gelen bilinenin sûreti olduğunu gösterir. Zihinde ve hâriçte var olduğunda mâhiyetten ortaya çıkan özellikler farklılaşmasına rağmen mâhiyet sabit kalmaktadır. Mâhiyet hâriçte var olduğunda şahıslar ortaya çıkarken, zihinde var olduğunda bir bilen öznenin bilgisi hâline gelir. Râzî bilinene mâhiyet bakımından denk bir sûretin zihinde var olmasını mümkün görmez. Ayrıca dış dünyada var olmadığını düşündüğümüz şeylerin görmediğimiz felekî cisimlerde veya Platon'un iddia ettiği gibi idealar olarak dışta var olabileceğini söyler. Zihnî varlığı reddinin bir sonucu olarak, dışta var olan mutlak mâhiyete tümelliğin dışta iliştiğini, dolayısıyla tümellerin dış dünyada var olduğunu savunur. İbn Sînâ ve Râzî'nin bu düşüncelerini ayrıntılarıyla ele alan bu tez, aynı zamanda, güncel araştırmalarda yaygın olan zihindeki sûret-aklî tümel-mücerret mâhiyet özdeşleştirmesine karşı da yeni bir teklif sunmaktadır.

Özet (Çeviri)

This thesis focuses on the ontological aspect of mental existence and universality, excluding the aspect related to the field of logic and epistemology. Ibn Sīnā's theory can be associated with the problems of the relationship between what is differentiated in knowledge and what is known in the external world, how things that do not exist in the external world are known and where and how universals exist. Ibn Sīnā, who opposes Plato's theory of ideas, which is based on the claim that the common properties of sensible individuals must exist separately from the individuals, in such a way that they are nothing other than themselves, thinks that Plato overlooks the difference between taking a quiddity on the condition that it is nothing else (abstract quiddity), and taking it as there is no condition (absolute quiddity). While it is impossible for the abstract quiddity to exist externally, the absolute quiddity exists in external world implicitly within the individuals, not separately from them. However, the absolute quiddity is neither universal nor particular in itself. The Universals exist only in mind. Since it is not possible for differentiation to occur in non-existence, the fact that we know externally non-existents shows that knowledge is the form of the known that occurs in the mind. Although the features that emerge from the quiddity differ when it exists in the mind and outside, the essence remains constant. When the quiddity exists outside, individuals emerge, when it exists in the mind, it becomes the knowledge of a knowing subject. Rāzī does not find it possible for a form equivalent to the known one in terms of essence to exist in the mind. As a result of his denial of mental existence, he argues that universality is externally occured to the absolute quiddity that exists externally, and therefore universals exist in the external world. This thesis, which deals with these thoughts of Ibn Sīnā and Rāzī in detail, also offers a new proposal against the identification of form in the mind with mental universal and abstract quiddity, which is common in current research.

Benzer Tezler

  1. Fârâbî'nin anlam teorisi: Epistemolojik bir inceleme

    Al-Fārābi's meaning theory: An epistemological analysis

    HATİCE BOZKUŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    DinMarmara Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ÖMER TÜRKER

  2. Zihnî varlık kavramının İbn Sînâ felsefesindeki temelleri

    The foundations of the concept of mental existence in the philosophy of Ibn Sina

    AYŞE KASIMOĞLU ŞİRİN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    FelsefeMarmara Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İLHAN KUTLUER

  3. Cürcânî'de mâhiyet sorunu: Şerhu'l-mevâkıf ve hâşiyeleri bağlamında

    The question of quiddity in al-Jurjānī: 'Māhiyya' in the context of Sharḥ al-Mawāqif and its glosses

    RIDVAN CİRU

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Dinİstanbul Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ÖMER MAHİR ALPER

  4. Fahreddin Râzî'nin zihnî varlık anlayışı: El-Mebâhisü'l-Meşrikiyye ve el-Mülahhas bağlamında bir inceleme

    Fakhr Ad-dīn Ar-Rāzī's views on the mental existence: An analyse in the context of the al-Mabāhith al-Mashriqiyya and al-Mulakhkhas

    HASAN KORKMAZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    Dinİstanbul Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ÖMER MAHİR ALPER

  5. Fahreddin Razi'nin düşüncesinde Eflatuncu ideler

    Theory of ideas in Fahreddin Razi's thought

    KÜBRA ŞENEL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    FelsefeMarmara Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İLHAN KUTLUER