Nevşehir ve yöresinde çeyiz geleneği
Dowry tradition in Nevşehir and its region
- Tez No: 872145
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ TUGBA GÖNEL SÖNMEZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Çeyiz geleneği, el sanatları, sosyokültürel değişim, Nevşehir, Dowry tradition, handicrafts, sociocultural change, Nevsehir
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 117
Özet
Hayatın geçiş dönemlerinden biri olan evlilik, kültürel değerlerin oluşumu ve aktarımı için oldukça önemlidir. Evlilik bağlamında çeyiz hazırlamanın özellikle yeni evlenecek genç kızlar için önemi büyüktür. Somut olmayan kültürel miras açısından oldukça zengin ögeler içeren çeyiz, hazırlanmasından erkek evine götürülüp teşhir edilmesine ve kullanımına kadar uzanan uzun ve ritüelleri olan bir süreçtir. Çalışmada halkbilimi açısından önemli bir unsur olan çeyizin Nevşehir'de nasıl hazırlandığı, geleneksel uygulamalardaki yeri ve önemi tespit edilerek sosyokültürel değişim bağlamında günümüzdeki durumu ele alınmıştır. Yazılı kaynaklardan ve saha araştırması sonucunda sözlü kaynak kişilerden elde edilen verilerden hareketle örneklem bölge olarak belirlenen Nevşehir'de çeyiz geleneğinin geçmişten bugüne değişimi ve dönüşümü ele alınıp değerlendirilmiştir. Bu kapsamda Nevşehir merkez, Acıgöl, Avanos, Derinkuyu, Gülşehir, Hacıbektaş, Kozaklı ve Ürgüp'te derleme yapılmış ve 66 kaynak kişi ile görüşülmüştür. Çalışmanın konu ve kapsamı dolayısıyla kaynak kişilerin çoğunluğunun kadınlardan oluşmasına dikkat edilmiştir. Çalışmanın giriş bölümü üç kısma ayrılmış olup birinci kısımda, çalışmanın örneklem bölgesi olan Nevşehir ve ilçelerinin tarihi, coğrafi ve demografik özellikleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci kısımda çalışmanın amacı, kapsamı ve yöntemi açıklanmıştır. Üçüncü kısımda ise konuyla ilgili literatür taramasına yer verilmiştir. Birinci bölümde çeyizin tanımı ve tarihsel süreci ele alınmıştır. İkinci bölüm Nevşehir'de, çeyizin geleneksel bağlamının incelendiği bölümdür. Bu kapsamda hayatın geçiş dönemi uygulamalarında çeyizin yeri; pazarlık bozma, bohça götürme, çeyiz sandığı, çeyiz senedi ve çeyiz serme kavramları ele alınıp değerlendirilmiştir. Bu bölüm aynı zamanda çeyizin el sanatları ürünleri ve hazır ürünler olarak iki ayrı başlık altında incelendiği bölümdür. El sanatları başlığı altında işleme, dokuma ve örgüler yer almaktadır. Hazır ürünler kapsamında ise beyaz eşyalardan takılara kadar yer alan ürünler incelenmiştir. Çalışmanın amacının büyük bir kısmını oluşturan bu bölüm, Nevşehir'deki çeyizlik ürünlerin kapsamı ve özelliklerinin görselleri ile birlikte yer aldığı ve bu ürünlerin nasıl hazırlandığı ile ilgili bilgilerin yer aldığı bir bölümdür. Üçüncü bölüm ise sosyokültürel değişim bağlamında Nevşehir'de çeyiz geleneğinin ele alındığı bölümdür. Bu kapsamda geçmişten günümüze çeyiz geleneğinin değişmesine etki eden faktörler ele alınmış ve geleneğin çeyiz mağazaları, TV programları ve sosyal medyadaki yeri güncel örneklerle değerlendirilmiştir. Sonuç kısmında ise her bölümde elde edilen bulguların genel bir değerlendirmesi yapılmış, bu geleneğin Nevşehir örnekleminden hareketle toplumsal yaşamdaki yeri, önemi ve gündelik hayattaki kullanım alanları analiz edilmiştir.
Özet (Çeviri)
Marriage, one of the transition periods of life, is very important for the formation and transfer of cultural values. Preparing a dowry in the context of marriage is of great importance, especially for young girls who are about to get married. Dowry, which contains very rich elements in terms of intangible cultural heritage, is a long and ritualistic process that extends from its preparation to being taken to the man's house, displayed and used. In the study, how dowry, which is an important element in terms of folklore, was prepared in Nevşehir, its place and importance in traditional practices were determined and its current situation was discussed in the context of sociocultural change. Based on the data obtained from written sources and oral resource persons as a result of field research, the change and transformation of the dowry tradition from past to present in Nevşehir, which was determined as the sample region, was discussed and evaluated. In this context, a compilation was made in Nevşehir center, Acıgöl, Avanos, Derinkuyu, Gülşehir, Hacıbektaş, Kozaklı and Ürgüp and 66 resource persons were interviewed. Due to the subject and scope of the study, attention was paid to ensure that the majority of the resource persons were women. The introduction part of the study is divided into three parts, and in the first part, information is given about the historical, geographical and demographic characteristics of Nevşehir and its districts, which are the sample region of the study. In the second part, the purpose, scope and method of the study are explained. In the third part, a literature review on the subject is included. In the first chapter, the definition and historical process of dowry is discussed. The second part examines the traditional context of dowry in Nevşehir. In this context, the place of dowry in the transition period of life practices; The concepts of bargain breaking, taking a bundle, dowry chest, dowry bill and dowry laying are discussed and evaluated. This section is also the section where dowry is examined under two separate headings: handicraft products and ready-made products. Embroidery, weaving and knitting are included under the title of handicrafts. Within the scope of ready-made products, products ranging from white goods to jewelry were examined. This section, which constitutes a large part of the purpose of the study, includes visuals of the scope and features of dowry products in Nevşehir and information about how these products are prepared. The third part is the section where the dowry tradition in Nevşehir is discussed in the context of sociocultural change. In this context, the factors affecting the change in the dowry tradition from past to present were discussed and the place of the tradition in dowry stores, TV programs and social media was evaluated with current examples. In the conclusion, a general evaluation of the findings obtained in each section was made, and the place and importance of this tradition in social life and its usage areas in daily life were analyzed based on the Nevşehir sample.
Benzer Tezler
- Nevşehir yöresindeki ziyaret yerleri
Visiting places in Nevşehir region
SERAP KOZAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
DinErciyes ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÜNAL
- Nevşehir ve Niğde yöresinde kurutmalık ve sofralık kayısı seleksiyonu ve seçilen genotiplerin moleküler karakterizasyonu
Selection studies on dry and table apricots in Nevşehir and Nigde provinces and characterization moleculer of them markers
VEYİS YURTKULU
Doktora
Türkçe
2016
Mühendislik BilimleriÇukurova ÜniversitesiBahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ KÜDEN
- Eğirdir ve yöresi ağızları (inceleme-metinler-sözlük)
Eğirdir and region's dialects (analysis-texts-dictinary)
DÖNE ELBİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıSüleyman Demirel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN YILDIZ
- Uluborlu ağzı (inceleme-metinler-sözlük)
The dialect of Uluborlu (analysis-texts-dictionary)
BURCU GÜLBAHAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Türk Dili ve EdebiyatıSüleyman Demirel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN YILDIZ
- Domates güvesi (Tuta absoluta (Meyrick), lepidoptera: gelechiidae)'nin Nevşehir ilinde yayılışı, yoğunluğu ve popülasyon değişiminin belirlenmesi
Distribution, abundance and population fluctuations of tomato leafminer (Tuta absoluta (Meyrick), lepidoptera: gelechiidae) in Nevşehir province
KAZİM İLBAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ZiraatErciyes ÜniversitesiBitki Koruma Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MAHMUT ALPER ALTINOK