Geri Dön

El tema turco en el teatro español de los siglos XVI-XVII

16. ve 17. Yüzyıl İspanyol Tiyatrosunda Türk Konusu

PDF İndir

  1. Tez No: 872796
  2. Yazar: MEHMET SAİT ŞENER
  3. Danışmanlar: DR. JUAN CARLOS BAYO JULVE, DR. ALEXANDER SAMSON
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Batı Dilleri ve Edebiyatı, Western Linguistics and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2017
  8. Dil: İspanyolca
  9. Üniversite: Universidad Complutense de Madrid
  10. Enstitü: Yurtdışı Enstitü
  11. Ana Bilim Dalı: Dilbilim Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 355

Özet

14. ve 15. yüzyıllarda Osmanlı hanedanının büyük bir imparatorluk inşa etmesiyle birlikte Osmanlılar İspanyolların başlıca kaygılarından biri hâline gelmişlerdir. İspanyolların da devasa bir imparatorluğa sahip olmaları dönemin bu iki süper gücü arasında anlaşmazlıklara sebep olmuştur. Kralın sarayından köy pazarına kadar Osmanlılar toplumun her kesiminde büyük ilgi uyandırmıştır. Türk sorunu tarihi risalelerde, otobiyografik esaret anlatılarında, mücadeleye teşvik metinlerinde, seyahat kitaplarında işlenmiş, kurmaca edebiyat alanında Türk konusu şövalye kitapları ve romanlarında büyük ün kazanmıştır. 16. yüzyıl boyunca İspanyol tiyatrosunun gelişmesiyle Türklerin yakın ya da uzak tarihi olaylara sık sık değinen bu sanat biçiminin bir parçası hâline gelmeleri kaçınılmaz olmuştur. Bir Türkün yeni Habsburg imparatorunun kim seçileceğini sahneye taşıyan 1519 tarihli bir eserde ilk defa ortaya çıkışından itibaren Osmanlıların etkin rol aldığı birçok tiyatro eseri yazılmıştır. Mevcut araştırma 16. ve 17. yüzyıllarda İspanyol tiyatrosunda Türk konusunu incelemektedir. Yeni Çağ İngiliz tiyatrosu araştırmacılarının belirli bir türe işaretle kullandıkları tabirle Turk plays/Türk oyunları, çoğunlukla bu dönemde kaleme alınmıştır. Bu tabir sınırları kesin olmasa da Şarkiyatçılık gibi daha geniş bir kategorinin içinde Türklerin yerini saptamaya yaran bir mefhuma işaret eder. Bu doktora tezi bu tabire benzer bir şekilde incelediği eserleri sıklıkla dahil edildikleri Morisko oyunları kategorisinden ayırt etmek adına bir obras turquescas/Türk oyunları kategorisi önermektedir. Bu yeniden tanımlama Türklerin İspanyol tiyatrosundaki yerini daha iyi değerlendirmeyi ve bu alanda daha derin bir araştırmayı mümkün kılmayı amaçlamaktadır. Albert Mas'ın en önemli eseri Les Turcs dans la littérature espagnole du Siècle d'Or'da (İspanyol Altın Çağ Edebiyatında Türkler) incelediği turquerie akımı içerisinde bu türün daha keskin hatlarla sınırlandırılması adına bu incelemede sadece Türklerin önemli bir rol aldığı ve karakterlerin Türk kimliğinin aşağı yukarı belirgin olduğu eserler ele alınacaktır. Mağribî ve Morisko oyunlarıyla karşılaştırıldıklarında İspanyol edebiyatındaki Türk oyunlarının 16. yüzyıldaki tarihi olayların ve Hristiyan esirlerin Osmanlı topraklarında uğradıkları sıkıntıların temsili gibi bir eğilim gösterdikleri gözlemlenir. Mevzubahis oyunları tahlile tabi tutarak Türk imgesiyle beraber bu izlek ve motiflerin incelenmesi bu araştırmanın ana metodolojisini teşkil etmektedir. Bu suretle 16. ve 17. yüzyıl İspanyol tiyatrosunda Türk konusunun önemini ve kapsamını kanıtlamak, aynı konuya değinen gelecekteki araştırmalara yol göstermek adına bir Türk oyununu teşkil eden temel izlek ve motifleri ortaya koymak amaçlanmaktadır. İspanyol tiyatro eserlerinin içinde Türk oyunlarının ölçütleri saptandıktan sonra bu ölçütlere uyan eserler bazı durumlarda karşılaştırmalı bir araştırmayı mümkün kılmak adına belirli konular altında toplansalar da tek tek tahlil edilecektir. Her eserin arka planı tarihi bir gerçekliğe bağına bakılarak ele alınmıştır. Bu bağ çoğunlukla tarih olarak uzak bir olaya dayanır. Türk oyunları içinde sadece El prodigioso príncipe transilvano (1596) ile La nueva victoria del marqués de Santa Cruz (1604) oyunları yakın tarihteki olayları temsil etmektedir. Bu doğrudan 1578 ateşkesinin ardından İspanyol ve Osmanlı imparatorlukları arasındaki çatışmaların azalmasıyla ilişkilidir. Türk konulu eserlere duyulan ilgi gerçek anlamda bu tarihten sonra başlamıştır. Bunun birçok sebebinden biri İspanyol tiyatrosunun gelişim sürecinde oluşu ve bu tarihten önce çoğunlukla Türklerle olan muharebeleri veya kuşatmaları temsil eden Türk oyunlarını sahnelemenin zorluğudur. Bir diğer sebepse Türk konusunu derinlemesine işleyen, tiyatro topluluklarıyla halk arasında yayılıp üne kavuşmasını sağlamak için gerekli bütün şartları barındıran bir dramaturgun ortaya çıkışının zaman almasıdır. Bu anlamda en önemli yeri Miguel de Cervantes tutmakta, ona Lope de Vega, Luis Vélez de Guevara gibi diğer tanınmış şahsiyetler eşlik etmektedir. Türk konusunun bu kadar meşhur olmasının sebeplerinden bir diğeri ise propaganda aracı olarak taşıdığı değerdir. 1578 ateşkesine rağmen Türkler diğer Hristiyan topraklarındaki, özellikle Balkanlardaki ilerleyişine devam etmiştir. Türk tehdidi azalsa da 1683'teki ikinci Viyana kuşatmasına kadar dinmemiştir. İspanyol imparatorluğu üst üste iflasından, Alçak Ülkeler'le dur durak bilmeyen savaşlarından dolayı 16. yüzyılın sonlarına doğru süper güç olduğu dönemdeki ihtişamını kaybetmiştir. 17. yüzyılda dramaturglar gözlerini maziye çevirerek geçen yüzyılın büyük galibiyetlerini anarlar; Kutsal Roma İmparatorluğu imparatoru V. Carlos ile oğlu II. Felipe'nin hüküm sürdüğü İspanya'yı yâd ederek ülkenin başarılarını kanıtlayıp geçmişteki azametini halka hatırlatırlar. Aslında İspanya artık Antemurale Christianitatis, yani Osmanlı imparatorluğunun güçlerine karşı 'Hristiyanlığın koruyucusu' olmasa da mirası tiyatro alanında varlığını sürdürmüştür. İspanyol tiyatrosundaki en önemli Türk oyunları 1595 ile 1610 tarihleri arasında kaleme alınmıştır. Bu tarihten sonraki oyunlar El tirano castigado (1671) gibi istisnalar dışında eski oyunlardan uyarlamadır. Bu oyunları üç ana kategoride toplamak mümkündür: Esaret oyunları, İspanyol ve Osmanlı imparatorlukları arasındaki çatışmaları konu alan oyunlar, Osmanlı imparatorluğu ile diğer Hristiyan devletleri arasındaki çatışmaları konu alan oyunlar. Bunların yanı sıra Barbaros Hayreddin Paşa, İskender Bey ve Timur gibi Türk veya Türk karşıtı karakterleri konu edinen oyunlar da vardır. Esaret oyunları iki alt kategoriye ayrılabilir: Osmanlıya esir düşmüş Hristiyan esirleri temsil eden eserler ile Hristiyan bir karakterin Osmanlı sarayında önemli bir noktaya yükselişini konu alan eserler. İki imparatorluk arasındaki çatışmaları sergileyen eserler, çoğunlukla 1529 Viyana kuşatması, 1571 İnebahtı deniz muharebesi gibi belirli çatışmalar veya kuşatmaları sahneye taşırlar. Aynı şey bahsi geçen diğer Hristiyan devletleriyle çatışmaları konu alan eserler için de geçerlidir. Ana veya ikincil bir karakter aracılığıyla İspanyol unsurunun varlığı tüm bu eserlerin ortak noktasıdır. Bu eserlerden bazıları birden fazla kategoriye sığsa da bu sınıflandırma Türk oyunları janrı içindeki başlıca yönelimleri gözlemlememizi sağlayacaktır, zira benzer kategoriler benzer eğilimlere riayet ederler. Örneğin esaret oyunları arasında Perslerle savaşan Osmanlıların Hristiyan bir tebaasının gözünden Osmanlı-Safevi savaşını anlatan bazı münferit oyunlar vardır. Tüm bu Türk oyunlarının incelenmesi, bu popüler tür dahilinde Türklere dair genel bir izlenimle beraber bir dizi sonuç çıkarmamıza olanak verir. Tebaası olan tüm diğer Türklerin özünü temsil eden bir arketip olarak Büyük Türk, zaman içinde her bir eserle gelişen bir hükümdardır. Bu değişim istikrarsız olabilir, ancak etrafında toplanan öğeler birikerek bir bütün oluştururlar. Bu bütün, Osmanlı imparatorluğunu temsil eden küstah, korkak, şehvet dolu, güçsüz bir şahsiyet figürüdür. Bu imge dramaturgların erişebileceği dört tür kaynaktan beslenir: Osmanlı imparatorluğu tarihiyle alakalı risaleler, söylevler ve teşvikler, seyahat kitapları ve esaret anlatıları. Birçok eserde oyun yazarlarının dönemin meşhur tarih kitaplarını eserlerini detaylandırıp güzelleştirmekte nasıl kullandıkları görülebilir. Büyük önem taşıyan bir başka unsur ise İspanyol tiyatrosundaki Türk oyunlarının hemen hepsinde Hristiyanların varlığıdır. Bunlar üç şekilde olaya dahil olurlar: Düşman olarak, esir olarak yahut Büyük Türk'ün tebaası olarak. Osmanlı imparatorluğunun düşmanı olarak Batı Akdeniz'den Balkanlar'a kadar farklı cephelerde Türklere karşı savaşırlar. Esir olarak karşımıza çıktıklarında uğradıkları maddi manevi badireler ve talihsizlikler eserin ana konusunu oluşturur. Osmanlı sarayındaki Hristiyan tebaa da bu musibetlere karşı güvende değildir ve sadakatlerine karşılık Türkler tarafından nasıl tacize uğradıkları temsil edilir. Her halükârda Osmanlı toplumu, Hristiyanların hayatta kalabilmek için imanlarına sıkı sıkı tutunmaları gereken son derece tehlikeli ve tehditkâr bir yer olarak betimlenir. Bu yüzden Büyük Türk ile tebaasını hicvetmek bu eserlerde sürekli karşımıza çıkan bir konu olsa da Osmanlı imparatorluğunun Hristiyanlara saldığı kati korku ve tehdit daima gözlemlenir. Bu inceleme aynı zamanda doğuştan Müslüman olan Türklere atfedilen zalim hükümdara körü körüne boyun eğmek, sapkın bir inanca bağlı kalmak gibi genel vasıfları gözlemlemeye da yardımcı olacaktır. Osmanlı toplumunun tüm bu yönleri her fırsatta Hristiyan dünyasıyla karşılaştırılmaktadır. Dolayısıyla birkaç istisnai eser dışında Türk oyunları tezat oluşturarak bir yanında Türkün, diğer yanda Hristiyanın oturduğu bir tür tahterevalli görevi görmektedir. Bu doktora tezinde Türk oyunlarının Mağribî ya da Morisko oyunlarından ayrılarak münferit bir tür olarak incelenmesi, Türklerin İspanyol tiyatrosundaki yerini daha kolay bir şekilde saptamaya yardımcı olacaktır. Bunun yanı sıra bu yaklaşım sayesinde birincil eserlerin izlek ve motifleriyle birbirlerini ve turquerie akımındaki ikincil eserleri nasıl etkilediklerini değerlendirmek mümkün olacaktır. Tahlilin ardından edinilen diğer verilerle birlikte bu bakış açısı İspanyol edebiyatındaki Türk oyunlarını, genel olaraksa Avrupa edebiyatındaki Türk imgesini konu alan gelecekteki araştırmalara önemli bir katkı olacaktır.

Özet (Çeviri)

With the conversion of the house of Osman into a great empire between the 14th and 15th centuries, the Ottoman Turks became one of the principal preoccupations of the Spanish, whose rival empire meant conflict between the two superpowers of their time was inevitable. The Ottomans were a subject of utmost interest in all parts of society from the king's courtyard to the local marketplace. As the 'Turkish problem' manifested itself in historical treatises, autobiographical accounts of captivity, exhortations and travel writing, the Turkish theme's popularity in literary fiction became more and more apparent, above all in chivalric romances. As Spanish drama developed in the 16th century, it was inevitable that the Turks would figure in an art that frequently drew upon recent or past historical events. From the first known appearance of a Turk in a play performed in 1519 that dealt with the election of the next Habsburg emperor, there were many dramas in which the Ottoman theme played an important part. The present research studies the Turkish theme in Spanish drama of the 16th and 17th centuries when the majority of «Turk plays» were produced. Researchers of the early modern English drama use this term to designate a specific genre. Its boundaries are not always well-defined, yet it helps situate the Turk better within a broader frame such as Orientalism. In a similar vein, this dissertation proposes the denomination «obras turquescas» for the plays it analyses in order to differentiate them from other works such as «obras moriscas», in which these works are often included. This separation aims to consolidate further the place of the Turk in Spanish drama and facilitate a detailed and far reaching critical study of this genre. In order to further focus our definition, the genre needs to be understood in the context of the turquerie movement studied by Albert Mas studies in his seminal work Les Turcs dans la littérature espagnole du Siècle d'Or, which only considers those comedias, in which Turks play a central role and the Turkish identity of characters is more or less clear, are taken into consideration. Through a comparison with the Moor and Morisco plays, it is shown that Turk plays in Spanish drama demonstrate a clearly definable set of tendencies from the representation of historical events of the 16th century to the calamities of Christian captives in Ottoman territories. The study of these themes and motifs, as well as the image of the Turk, through the analysis of each play constitute the central methodology of this project. Its aim is to show the prominence of the Turkish theme within the Spanish drama of the 16th and 17th centuries and analyse the principal themes and motifs found in Turk plays and so contribute to advancing the study of this fascinating question. After making concrete how to define Turk plays in Spanish drama, the individual dramas are analysed one by one, some grouped together thematically, to facilitate their comparative historical understanding. The background of each work is taken into consideration, their connection to historical fact and sources, since often they reflect on events from the past rather than recent news. Surprisingly, only two of the plays, the Prodigioso príncipe transilvano (1596) and La nueva victoria del marqués de Santa Cruz (1604), take contemporary events as their subject matter. This is related to the attenuation of the conflict between the Spanish and Ottoman empires after the truce of 1578. Paradoxically, interest in the Turkish theme began in earnest only after this date. There are a number of possible explanations for this; one is the state of development of the Spanish stage itself which was undergoing rapid development at just this time. Turk plays in Spain treating battles or sieges would have been difficult to stage before the establishment of the permanent theatres. Secondly, the time for the emergence of a playwright who would immerse himself in Turkish themes and help it become popular among the companies and theatregoers alike, was propitious, producing none other than Miguel de Cervantes, touched so closely and personally by the theme, and followed by other eminent figures such as Lope de Vega and Luis Vélez de Guevara. Thirdly, the popularity of the Turkish theme might have been related to its usefulness as a tool of propaganda. Despite the truce of 1578, the Turks continued their advance into Christian territories, especially in the Balkans. The Turkish threat, although diminished, didn't cease until the second siege of Vienna in 1683. The Spanish Empire had lost its lustre as a superpower by the turn of the 16th century, owing to constant bankruptcies and the insoluble and exhausting wars in the Low Countries. The playwrights looked back on the great victories of the past century, when the Holy Roman emperor, Charles V, and his son Philip II had ruled Spain and they cherished the splendour of their country and sought to remind the public of its past greatness. Although Spain was in reality no longer the Antemurale Christianitatis, that is, the bulwark of Christianity, against the forces of the Ottoman Empire, its legacy as such lived on in the field of drama. The major Turk plays of Spanish drama were performed between 1595 and 1610. The posterior works are mostly adaptations, except for a few like El tirano castigado (1671). It is possible to divide these plays in three major categories: captivity narratives, conflicts between the Spanish and Ottoman empires, and conflicts between the Ottoman Empire and other Christian states. Aside from these themes, there are a number of plays that revolve around infamous Turk and anti-Turk figures such as Barbarossa, Skënderbeu, and Timur. Captivity plays can be divided into two subcategories: the representation of Christian captives at the hands of the Ottomans and the rise to power of a Christian at the Ottoman court. Works based upon a conflict between the two empires, restaging specific battles and sieges such as Vienna in 1529 or the naval battle of Lepanto of 1571, are less common, along with the third type dealing with the conflicts between the Turks and other Christian states. The Spanish presence, through a central or subsidiary character, is a common feature of all these plays. Although some of the plays fall into more than one category, this method helps us see the major movements within the genre of Turk plays and tease out the common features in similar subgenres. Within the category of captivity plays there are a number of plays that are set in the Ottoman-Safavid war where a Christian subject of the Ottomans goes to fight against the Persians. The body of analysis offers a number of conclusions. Firstly, the common features of the image of the Turk. The Great Turk, the archetypal figure presented as a mirror of Ottoman society, develops across the corpus of plays and although the evolution is at times erratic, common elements can be identified, a common image made up of a series of elements adding up to a figure who is arrogant, lustful, dastardly, and effeminate. This image derives from four major sources available to the playwrights; treatises on the history of the Ottoman Empire, exhortations, travel books and captivity accounts. A second element of great importance is the presence of Christians in almost all of the Turk plays in Spain. They are introduced in three distinct ways, as adversaries, captives or subjects of the Great Turk. As enemies of the Ottoman Empire, they fight against the Turks on various fronts ranging from the Western Mediterranean to the Balkans. When they appear as captives, their adversities and misfortunes are the centre of attention, either physical or spiritual. Christian subjects of the house of Osman are not safe from these calamities and the focus of their representation is the ill treatment they receive from the Turks in return for their loyalty. All in all, Turkish society is shown as a perilous and treacherous place where Christians must hold firm to their faith in order to survive. Thus, even though the mocking of the Great Turk and through him his subjects is a recurrent theme in these plays, the real fear and threat that the Ottoman Empire posed for Christians is also always present. The analysis also lets us see the general characteristics of a Muslim of Turkish nationality – absolute loyalty to his tyrannical monarch and obstinacy in following a vicious sect, that is, Islam. All of these aspects of Ottoman Turkish society are contrasted at every opportunity with the Christian world. Therefore, although there are a few works that are exceptional, Turk plays serve as antithetical pieces that act like a seesaw, with the Turk sitting on one side and the Christian on the other. The study of the Turk plays as a standalone genre within this dissertation helps to pinpoint the place of the Turk within Spanish drama and Spain's imaginary parcelling off the broader theme of Moors and Moriscos. Moreover, with this approach it is possible to see how these major plays and their themes and motives affected one another and other minor works of the turquerie movement. This method, as well as the data gathered from the analyses, are expected to help future studies tackle the issue of the Turk play and on a broader scale, the image of the Turk in European literature.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    51663

    General Rafael de Nogales Mendez'in 'Cuatro Anos Bajo la Media Luna' (Hilal Altında Dört Yıl) adlı yapıtında Türkiye ve Türkler hakkındaki görüşler ve izlenimler

    Opinions and impressions about the Turks and Turkey in Rafael de Nogales Mendez's 'Cuatro Anos Bajo la Media Luna' (Four Years Beneath the Crescent)

    MEHMET NECATİ KUTLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1996

    Batı Dilleri ve EdebiyatıAnkara Üniversitesi

    PROF.DR. YILDIZ ERSOY CANPOLAT

  2. Tez No

    738387

    Análisis de los temas centrales comunes en la poesía de las poetas Republicanas Şükûfe Nihal Y Concha Méndez

    İki Cumhuriyetçi şair Şükûfe Nihal ve Concha Méndez'in şiirlerindeki ortak temaların incelenmesi

    NURHAYAT ÇALIŞKAN

    Yüksek Lisans

    İspanyolca

    İspanyolca

    2022

    Batı Dilleri ve EdebiyatıAnkara Üniversitesi

    Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ JULIA MARTINEZ GONZALEZ KARACAN

  3. Tez No

    377651

    Fransız Milli Kütüphanesinde bulunan 'Sefernâme' (Turc-127) el yazmasının minyatürleri

    Miniatures of 'Safarnama' manuscript in Bibliotheque Mationale de France-Turc 127

    COŞKUN ÖZDEMİR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    Sanat TarihiSelçuk Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HAŞİM KARPUZ

  4. Tez No

    598128

    Kumeyt El-Esedî'nin şiirinin şekil ve tema açısından incelenmesi

    The analysi̇s of Kumeyt Al-Asadî's poetry i̇n terms of form and theme

    ENVER BURAK BADIN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    DilbilimEskişehir Osmangazi Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. DURSUN HAZER

  5. Tez No

    874805

    Vâsînî el-Aʿrac'ın 'Hârisetu'z-Zilâl' adlı romanında yapı ve tema

    Structure and theme in Wasini al-A'raj's novel 'Harisat al-Zilal'

    İHSAN DEMİRTAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Doğu Dilleri ve EdebiyatıErciyes Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. METİN PARILDI

Geri Dön