Geri Dön

Töhfet Yenebiy'in 'Tevgé Tanışıv' eserindeki hikâye ve düzyazıların söz varlığı temelinde üslup bakımından incelenmesi

An examination of the style in Tohfet Yenebiy's 'Tevgé Tanişiv' based on lexical diversity in the story and prose

PDF İndir

  1. Tez No: 872997
  2. Yazar: GİZEM CEYLAN YIRGAL
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. MURAT ÖZŞAHİN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Afyon Kocatepe Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 237

Özet

Başkurt yazılı edebiyatı, tüm Türk Dünyası edebiyatlarında da olduğu gibi ilk Türk edebî metni Orhon Abideleri ile başlamalıdır. 19. yüzyıla kadar olan dönemde Kıpçak, Çağatay ve Harezm Türkçeleriyle kaleme alınan eserler, Başkurt edebiyatının da edebî yadigârlarıdır. Bu sebepten, 19. yüzyıla kadarki dönemde özel anlamda bir Başkurt edebiyatından bahsedilemez. Ardından, 20. yüzyılda gerçekleşen Ekim Devrimi'yle birlikte yazarlar, Sovyet yönetiminde edebî sahada varlıklarını sürdürmüşlerdir. Bu dönemin edebî niteliği, Rus Sovyet edebiyatının bakış açısıyla değerlendirildiğinden ötürü ilk dönem Başkurt edebiyatının millî karakterli yazar ve şairlerinin eserleri göz ardı edilmiştir. Sovyet öncesi bağımsızlık dönemine katılmış, Sovyet yönetiminde de var olmuş bir isim olan Töhfet Yenebiy'in Başkurt Sovyet edebiyatının ilk yazarlarından biri olması sebebiyle de eserleri önem arz etmektedir. Dolayısıyla eserlerinin Türkiye Türkçesine kazandırılması ve incelenmesi, dönemin edebiyat anlayışını görmek açısından değerlidir. Bu sebeple tezimizde, ilk dönem Sovyet edebiyatı yazar ve şairlerinden Töhfet Yenebiy'in 1984 basımlı Tevgé Tanışıv“İlk Görüşme”derleme eseri temel alınmıştır. İlk dönem Başkurt Sovyet edebiyatında nesir dünyası ve nesrin dili üzerine somut veriler elde etmek ve ortak kültürün ana unsurları olan dil ve edebiyatın tanıtılıp geliştirilmesi hedefine bir katkıda bulunmak amacıyla bu çalışmaya yönelmiş bulunmaktayız. Ayrıca, Başkurt edebiyatında Töhfet Yenebiy, Ekim Devrimi, 1917 Bolşevik İhtilali ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin ilk dönemlerine denk gelmektedir. Bu zaman dilimi, Başkurt edebiyatının Dünya ve Rus edebiyatıyla olan ilgisinin yanında ilk dönem Başkurt yazı dilinin niteliğini göstermesi açısından önemlidir. Dönemin söz varlığı ve zihniyetinin edebî eserlerdeki izleri hakkında yapılan çıkarımların edebî bağlamda Başkurt Cumhuriyeti'ne ve Türk Dünyası edebiyatlarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Eserdeki hikâye ve düzyazıları, tarihsel süreçte daha iyi kavrayabilmek ve inceleyebilmek adına birinci bölüm içerisinde Başkurtların tarihi, edebiyatı ve hikâyeciliği baz alınmıştır. Ardından yazarı tanımanın dil ve üslup incelemesi safhasında yararlı olacağı düşünülerek, Töhfet Yenebiy'in yaşamı ve edebî kişiliği hakkında bilgilendirme yapılmıştır. Referans alınan Tevgé Tanışıv“İlk Görüşme”eseri, 6 hikâye ve 5 düzyazıdan oluşan bir eserdir. Her bir hikâye ve düzyazının Kiril alfabesinden Latin alfabesine transkripsiyonu ve Türkiye Türkçesine aktarımı, hikâye ve düzyazıların Türk Dünyası edebiyatına kazandırılması amacıyla ikinci bölümde verilmiştir. İlgili eserin dil ve üslup incelemeleri üçüncü bölümde ele alınmıştır ve dönemin dili ile bu dönem gelişen toplumsal olayların eserlerde ne şekilde işlendiğine dikkat edilmiştir. Töhfet Yenebiy'in metinlerinin dil özellikleri, metinlerde tespit edilen diyalektolojik sözler, yazı dilinde tespit edilemeyen sözler, sözlüklerde tespit edilemeyen yan anlamlar, metinlerde geçen alıntı sözler, söz dizimi, dönemin dili ve yazarın dili arasındaki ilişki söz varlığı bölümünde sunulmuştur. Üslup bölümünde ise tema, dönemlere göre hâkim temalar, Töhfet Yenebiy'in hikâyelerinde temalar, hikâyelerde kullanılan mekân ve zaman, Yenebiy'in hikâyelerinde biçim, hikâyelerde biçim ve milli unsurlar, Töhfet Yenebiy'in hikâyelerinde şiir, Yenebiy'in düzyazıları, düzyazılarda dil-üslup ve biçim incelemeleri, Töhfet Yenebiy'in düzyazılarında şiir başlıkları ele alınmıştır.

Özet (Çeviri)

Başkurt written literature, like all Turkic World literatures, should begin with the first Turkic literary work, the Orkhon Inscriptions. Works written in the Kipchak, Chagatai, and Khwarezm Turkic languages up to the 19th century are also literary legacies of Bashkir literature. Therefore, it is not possible to speak specifically of Bashkir literature until the 19th century. With the October Revolution, writers continued to exist in the literary field under Soviet rule. The literary quality of this period has been disregarded due to the perspective of Soviet Russian literature, leading to the neglect of the works of the national character writers and poets of the early period of Bashkir literature. As an individual who participated in the pre-Soviet independence period and also existed under Soviet rule, Tohfet Yenebiy holds significance as one of the first writers of Soviet Bashkir literature. Therefore, the translation and examination of his works into Turkish are valuable in terms of understanding the literary understanding of the period. Hence, in our thesis, the compilation work“Tevgé Tanışıv”published in 1984 by Tohfet Yenebiy, one of the first writers of Soviet Bashkir literature, is taken as the basis. We aim to contribute to obtaining concrete data on the prose world and language of prose in the early Soviet Bashkir literature and to introduce and develop the common cultural elements of language and literature. Additionally, Tohfet Yenebiy falls within the period of the October Revolution, the 1917 Bolshevik Revolution, and the early periods of the Soviet Socialist Republics. This time frame is significant not only in terms of the connection of Bashkir literature with world and Russian literature but also in demonstrating the quality of early Bashkir written language. It is believed that deductions made about the linguistic repertoire and mentality of the period will contribute to the literature of the Bashkir Republic and Turkic World literatures. In order to better grasp and analyze the historical process, the first chapter of the work focuses on the history, literature, and storytelling of the Bashkirs. Then, an informative section about Tohfet Yenebiy's life and literary personality is included, considering that getting to know the author would be useful in the examination of language and style. The compilation work“Tevge Tanışıv”consists of 6 stories and 5 prose pieces. The transcription from Cyrillic to Latin alphabet and the translation into Turkish of each story and prose piece are provided in the second chapter to contribute to the literature of the Turkic World. The language and style analyses of the relevant work are discussed in the third chapter, focusing on how the language of the period and the social events developing during this period are reflected in the works. The linguistic characteristics of Töhfet Yenebiy's texts, dialectological words identified in the texts, words not found in written language, secondary meanings not found in dictionaries, quoted phrases in the texts, syntax, and the relationship between the language of the period and the author's language are presented in the vocabulary section. In the style section, themes, dominant themes according to periods, themes in Töhfet Yenebiy's stories, places and times used in stories, form in Yenebiy's stories, form and national elements in stories, poetry in Töhfet Yenebiy's stories, Yenebiy's prose, language and style in prose, and form analyses in Töhfet Yenebiy's prose poems are discussed.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    475642

    Ali Bin Nâkîb Hamza ve Tuhfetü'l Letâif'i (Metin-İnceleme)

    Ali ibn Naqib Hamza and His Tuhfet ul-Leta'if (Text- Review)

    MUSA TILFARLIOĞLU

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    Türk Dili ve EdebiyatıSakarya Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. OZAN YILMAZ

  2. Tez No

    823136

    Muhammedu'l-Emîn el-Camî'nin 'Tuhfetu'l-Ahbâb' adlı eserinin metni ve tercümesi

    The text and translation of Muhammad al-Amîn al-Jâmî's Tuhfet al Ahbab

    ONUR KORKUT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    DinÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

    Bölgesel Araştırmalar Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. TANER GÖK

  3. Tez No

    867009

    Mansûr b. Îsâ es-Semânûdî ve Tuhfetü't-Tâlibîn fî Tecvîdi Kitâbi Rabb'il-Âlemîn adlı eserinin tahlili

    Analysis of mansur Ibn İsa al-Semânûdi's work 'Tuhfet't-Tâlibîn fi Tecvîdi Kitâbi Rabbi'l-Âlemîn' on the science of tajweed

    MEHMET AKİF ÇAĞLAR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    DinNecmettin Erbakan Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ALİ ÇİFTCİ

  4. Tez No

    569452

    İslâm Ceza Muhakemesi Hukukunda sanık

    The defendant in Islâmic Criminal procedure Law

    MUSTAFA ATLAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    DinBayburt Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ YAKUP MAHMUTOĞLU

  5. Tez No

    357840

    İslam Muhakeme Hukukunda tek şahit ve yeminle hüküm

    Verdict with one witness and by assertory oath in Islamic Judgement Law

    SIDDIKA AYAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    DinNecmettin Erbakan Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HÜSEYİN TEKİN GÖKMENOĞLU

Geri Dön