Şia perspektifinden Bağdat Mu'tezilesinin şiileşmesi iddiasının geçerlilliği
The phenomenon of the shiism of Baghdad Mutazila from Shia perspective
- Tez No: 873431
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞABAN ALİ DÜZGÜN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 173
Özet
Tarih ve siyer kitaplarında ele alınan, kelâm eserlerinde zikredilen, kökleri kelâmî mezheplerin ortaya çıkışının ilk dönemlerine kadar dayanan ve dördüncü asrın ortalarında ortaya çıkan Büveyhilere kadar yayılan Bağdat Mutezilesinin Şiileşmesi iddiası önemli olgulardan biridir. Biz de bu olguyu“Şia Perspektifinden Bağdat Mutezilesinin Şiileşmesi İddiasının Gerçekliği”başlığı altında ele aldık. Bu çalışmada Mutezile ile Şiâ arasındaki tarihi, inançsal ilişkiyi irdeledik ve bu olgunun hakikatine ve gerçek sebeplerine ışık tuttuk. Bu noktada amacımıza ulaşabilmek için iki mezhep arasındaki ilişkinin köklerine ve inanç kaynaklarına inmemiz gerekiyordu. Bu yüzden her iki mezhebin de tarifini yaptığımız gibi mezheplerin oluşumlarını ve âlimlerini de inceledik. Kelâmî ve tarihi ana kaynaklara ve her iki mezhebin de muteber kaynaklarına dayanarak tarafsız bir şekilde çalışmamızı ortaya koyduk. Kimin Şiileştiği konusunda hüküm verirken dayanacağımız standart ve ölçütler ortaya koyduk. Tarihçi ve siret müelliflerinden gelen açık ve net hükümler bu standartlardan biridir. Yine Şii ve Mutezilîlerin de açıklamalarını ölçüt olarak kullandık. Hakkında Şii olduğuna dair iddialar bulunan kimselerin görüşlerinin Şii düşüncelere uygunluk durumuna göre bir karara vardık. Şiâ mezhebini benimsediği iddia edilen kimselerin Şiileştikten sonra kaleme aldığı eserlerin adıları dikkate aldık. Yaptığımız bu çalışma sonrasında şu sonuçlara ulaştık: İster düşünme biçimi ister istidlal yöntemi isterse de itikadi ve kelâmî konularda olsun Mutezile ve Şiâ arasında karşılıklı bir etki ve etkilenme durumu vakaya uygun bir gerçektir. Bişr b. el-Mu'temir'in Bağdat Mutezile medresesini kurmasıyla bu etki büyük bir değişim geçirdi. Öyle ki Bağdat Mutezilesi Şiilerle etkileşime girdikten sonra ve özellikle Bağdat'taki Bermekî meclislerinde yapılan tartışmalardan sonra Şiâ'dan açık bir şekilde etkilenmeye başladı. Yine aynı sebeplerden dolayı Bağdat'ta yaşamakta olan İbrahim b. Yesar en-Nazzam gibi Basralı âlim ve öğrencileri de Şiâ'dan etkilenmeye başladı. Ancak çalışmamızda muteber kaynaklardan bulduğumuz net delillere dayanarak, hakında söylenen görüşleri ve söylemleri anlaiz ederek, kökenlerine inerek ulaştığmız neticeye göre, bazı Tarihçiler ve kelamcılar tarafından iddia edilen ''Bağdat Mutezilesinin Şiileimesi'' aşırı abartılı bir olgusu oduğnu düşünüyörüz. Gerçek olan şudur, Mutezile ve Şiâ fırkaları herbiri bir diğerinden bazı görüşleri ve inançları benimsemesi derecesinde etkileşim vardır. Bağdat Mutzilesi, imamet konusunda Hz. Ali'yi diğer bütün insanlara tafdil ederek, Hz. Muhammed'den sonra imametin, Hz. Ali'nin hakkı olduğunu, Cemel, Sıffin ve tahkim olaylarında Hz. Ali'nin haklılığını savunması gibi Zeydiyye ait bazı inançları benimsediler. Bu düşünceler üçüncü asırında Bağdat mutezile'si alimleri arasında Bişr b. El-Mutemır tarafından yayıldı. Aslında tafdil meselesi Basra Mutezilesi arasında ilk dönemde yoktu, Cafer b. Mübşir, Cafer b. Harb ve el-İskafî bu bağlamda peygamberden sonra hilafet makamına en uygun olanın Ali olduğunu açık bir şekilde söylerdi. Bağdat Mutezilesinin tamamının Ali'nin daha üstün olduğunu kabul ettiği söylenebilir. Bu hususta İbnü'l-Murtada şöyle söylemektedir: o zamanlar kimi H.z Ali'yi tafdil ederse ona şii ismi verilird. Aynı şekilde Bağdat Mutezile'si, Malatı tarafındn zeydiyye'nin dördüncü fırkası olarak tasnif edilmiştir. Malatı et-Tenbih eserinde şöyke söylemektedir: Zeydyyenin dördüncü fırkası Bağdat Mu'tezilesidir, onlar Bağdat Mu'tezilesinin imamların Bişr b. El-Mu'temir, Cafer b. Mübşir, Cafer b. Harb ve el-İskafînin görüşlerini benimsedi ve bu imamlar zeyd'i'dirler. Buna ilaveten bazı Mutezilî kesimler, imametin nas ve tayin ile olduğu görüşünü benimseyerek Şiâ kelamıyla ortak bir yerde buluşuyorlardı. Bunların arasında Muhammed b. Abdullah b. Memlek'tir, Muhammed b. Abdurrahman Ebu Cafer b. Kubbe er-Razî, ebu Abdillah, Muhammed b. Abdülmelik b. Muhammed et-Tebbân gibi isimler sayılabilir. Onlar Mutezilidiler daha sonra İmamiyye mezhebine geçmişlerdir. Nitekim bütün bu olaylardan dolayı ''Bagdat Mutezile'sinin Şiileimesi Şüphesi'' ortaya çıkmıştır. Mu'tezile'nin bir mezhep olarak yok olmasına rağmen, birçok İslami bilimin gelişmesinde ve istidlal alanında özel bir bilimsel metodoloji ortaya koymada öncü olduğunu bilmekteyiz. Nitekim ortaya koyduğu bu yeni metot ve yöntemler günümüzde de her ilmi alanda ve her fırkanın içinde kendini göstermektedir.
Özet (Çeviri)
The phenomenon of the“Shi'ism of the Baghdad Mutazila”, which is discussed in history and siyar/biyografi books, mentioned by theologians in their works, whose roots date back to the early periods of the emergence of theological sects and spread until the Buveyhids who emerged in the middle of the fourth century, is one of the most important phenomena. We have dealt with this phenomenon under the title of“ The reality of claim of the Shiitization of the Baghdad Mutazila, From the Shia perspective”. In this study, we examined the historical and religious relationship between the Mutazila and Shia and shed light on the truth and the causes of the phenomenon of Shi'ism of the Mutazila. At this point, in order to reach our goal, we had to go to the roots of the relationship between the two sects and their sources of belief. For this reason, we not only defined both sects but also analyzed their formation and studied biography of teir scholars. We have presented our study impartially based on the main theological and historical sources and the authoritative sources of both sects. We have put forward standards and criteria that we will rely on when judging who has become Shi'a. Clear and unambiguous judgements from historians and authors of Sirat are one of these standards. We have also used the statements of Shiites and Mutazilites as a criterion. We have made a decision according to the conformity of the views of those who are claimed to be Shiites with Shiite thoughts. We have taken into account the works written by those who are claimed to have adopted the Shia sect after they became Shiites. After this study, we have reached the following conclusions: A mutual influence between Mutazila and Shia, whether in the way of thinking, method of reasoning, or theological and theological issues, is a fact in accordance with the facts. This influence underwent a major change when Bishr b. al-Mu'tamir founded the Baghdad Mutazilite School. So much so that the Mutazila of Baghdad began to be openly influenced by Shi'ism after interacting with the Shi'ites, especially after the discussions in the Bermekite assemblies in Baghdad. For the same reasons, scholars and students from Basra, such as Ibrahim b. Yassar al- Nazzam, who lived in Baghdad, also began to be influenced by Shia. However, based on the clear evidence we found from reliable sources in our study, by understanding the views and discourses said about it, and by going back to its roots, we think that the“phenomenon of the Shiiteism of the Baghdad Mu'tazila”claimed by some historians and theologians is an exaggerated phenomenon. The reality is that both sects of Mu'tazila-Shia interact until the other sect adopts some of their own views and beliefs. The Mutazila of Baghdad adopted some beliefs of the Zaydiyya, affirming Ali to all other people regarding the imamate, defending that the imamate was Ali's right after Muhammad, and defending Ali's rightness in the Cemal, Siffin and arbitration events. Such thoughts were expressed among Baghdad Mutazila scholars in the third century by Bishr b. mutemir was spread. In fact, the issue of Ali's preference did not exist among the Basra Mutazila in the first period, Cafer b. Mübşir, Cafer b. In this context, Harb and al-Iskafî clearly stated that Ali was the most suitable person for the caliphate after the Prophet. It can be said that the entire Baghdad Mu'tazila accepted that Ali was superior. In this regard, Ibn al-Murtada says: At that time, whoever prefers Ali was given the name of Shiite. In addition, some Mutazilites adopted the Shiite view that the imamate is by text and appointment. Among them, Muhammad b. Abdullah b. It is Memlek, Muhammed b. Abdurrahman Abu Cafer b. Kubbe er-Razi, Abu Abdillah, Muhammed b. Abdülmelik b. Muhammad et-Tebban. They were Mutazilites and later converted to the Imamiyya sect. As a matter of fact, due to all these events,“Doubt about the Shiitization of the Baghdad Mutazila”emerged. We have also mentioned the scientific works of the phenomenon we are dealing with. We have shown that Mu'tazila, despite its disappearance as a sect, was a pioneer in the development of many Islamic sciences and in introducing a special scientific methodology in the field of demonstration. In fact, these new methods and methods are still evident in every scientific field and in every sect today.
Benzer Tezler
- Cevşen-i Kebir duasının sened ve metin yönünden incelenmesi
An examination of Jawshan Kabeer prayer with regard of chain of narretor and text
ABDULKERİM AKSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİL İBRAHİM KUTLAY
- Mehmet Şerafettin Yaltkaya'nın Allah anlayışı ve dinde yenileşme süreci
Mehmet Şerafettin Yaltkaya's understanding of God and the renewal process in religion
EROL BAYRAM
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULHAMİT SİNANOĞLU
- Siyasi ihtilafların dini grupların oluşumu üzerine etkisi: Erken dönem İslam toplumunda ayrışma örnekleri
The influence of political dissidence on the formation of thi religious groups: Examples of the dissidence in the early period of Islamic society
HALİL İBRAHİM COŞKUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiAmme İdaresi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SAİM ŞALLI
- Hepatoselüler karsinoma ve nöroblastoma hücre hatlarında insan telomerazı htert alt birimi olası glikozilasyon profilinin biyoinformatik ve deneysel yöntemlerle belirlenmesi
Determination of potential glycosylation profile for human telomerase's htert subunit in hepatocellular carcinoma and neuroblastoma cell line with bioinformatic and experimental methods
SİNEMYİZ ATALAY
- Şiî tefsir geleneğinde dönüşüm ve bazı tefsir konularının esbâb-ı nüzûl çerçevesinde incelenmesi
Shifting perspectives in the tradition of shiite tafsir on issues in ûlûmü'l qur'ân within the context of esbâb-i nüzûl
KERİM ŞÜKRÜ ÜNLÜ
Doktora
Türkçe
2022
DinAnkara Yıldırım Beyazıt Üniversitesiİslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÜNAL