Anadolu'da İlhanlı dönemi yapılarında ön cephe düzeni ve oran ilişkileri (13. yüzyılın 2. yarısı)
A study on the proportional organization of the facade ona group of Ilkhanid period in Anatolia (2nd half of the 13th century)
- Tez No: 874047
- Danışmanlar: PROF. DR. NERMİN ŞAMAN DOĞAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sanat Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 605
Özet
Yüzyıllar boyunca, mimarlar yapılarını estetik ve görsel çekicilikle donatmak amacıyla matematiği bir araç olarak benimsemişler; tasarımlarını şekillendirirken sayısal ilişkiler, oranlar, geometrik formlar ve modülasyon sistemleri gibi elementlerden faydalanmışlardır. Bu yöntemler arasında, sanatta bilinirliği en eski olan oran, Yunan matematikçi Euclid (MÖ. 330-275) tarafından ortaya konulan“Altın Oran”dır. Batı dünyasında, güzellik ve estetiğin doğada mevcut matematiksel düzenlerle ilişkili olduğu görüşü, bilim ve sanat alanında kabul görmüştür. İslam sanatında da sayısal ilişkiler ve geometrik formlar, eserlerin tasarımında olduğu kadar bezeme programlarında da ustalıkla kullanılmıştır. Anadolu Selçukluları, batı sanatında daha çok tercih edilen Altın Oran yerine, kendi estetik algılarına dayanan 2/3 oranını tercih etmişlerdir. Yapıların estetik ve güzelliğinin en çok ön plana çıktığı alanlar, dış yüzeyleri ve özellikle de ön cepheleridir. Yapıların ön yüzleri, kullanıcılar tarafından ilk algılanan ve yapıya davet eden yüzeylerdir. Bu cepheler, inşa edildikleri dönemin sadece estetik anlayışını yansıtmaz, aynı zamanda dönemin politik, kültürel ve sosyal bağlamına da atıfta bulunurlar. AnadoluSelçuklu Dönemi yapılarının ön cepheleri üzerine kapsamlı araştırmalar gerçekleştirilmiş olup, bu çalışmalarda genellikle taç kapıların ayrıntılı analizine odaklanılmış, yapıların ön cepheleri düzen ve geometri açısından bütüncül bir perspektifle ele alınmamıştır. Bu araştırmada, 13. yüzyılın ikinci yarısında Anadolu'da İlhanlı hakimiyeti altında inşa edilmiş dört yapının; Konya Sahip Ata Camii, Sivas Buruciye Medresesi, Erzurum'daki Çifte Minareli Medrese ve Amasya Şifahanesi, ön cephelerinin düzeni dört farklı metodoloji kullanılarak incelenmiştir. Araştırma kapsamında, yapıların ön cephelerini oluşturan mimari elemanların, hem kendi içlerinde hem de ön cepheyle olan ilişkileri bağlamında oransal bir uyumun olup olmadığı, standardize edilmiş bir modülasyon düzeninin varlığı araştırılmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda, yapıların ön cephe tasarımında muhtemelen uygulanan kurallar tespit edilmeye çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Throughout the centuries, architects have embraced mathematics as a tool to adorn their structures with aesthetics and visual appeal; they have employed elements such as numerical relationships, proportions, geometric forms, and modulation systems in shaping their designs. Among these methods, the most ancient known ratio in art is the“Golden Ratio,”elucidated by the Greek mathematician Euclid (330-275 BC). In the Western world, the notion that beauty and aesthetics are linked to mathematical order inherent in nature has been widely accepted in science and art. Similarly, in Islamic art, numerical relationships and geometric forms have been skillfully utilized not only in the design of works but also in decorative programs. The Anatolian Seljuks, instead of the more prevalent Golden Ratio in Western art, opted for a 2/3 ratio based on their own aesthetic perceptions. The areas where the aesthetic and beauty of buildings are most prominent are their external surfaces, especially their front facades. The front facades of buildings are the surfaces initially perceived and inviting to users. These facades not only reflect the aesthetic understanding of the era in which they were built but also refer to the political, cultural, and social context of the period. Although extensive research has been conducted on the front facades of Anatolian Seljuk period buildings, focusing mainly on detailed analyses of portal gates, a comprehensive perspective on the organization and geometry of the front facades of structures has not been addressed. This research examines the organization of the front facades of four structures built under Ilkhanid rule in Anatolia in the second half of the 13th century; namely, the Sahip Ata Mosque in Konya, the Buruciye Madrasa in Sivas, the Çifte Minareli Madrasa in Erzurum, and the Şifahane in Amasya, using four different methodologies. Within the scope of this study, an investigation was conducted to determine whether there is proportional harmony among the architectural elements that constitute the front facades of the structures, both internally and in relation to the front facade itself, and to explore the presence of a standardized modulation scheme. Based on the findings, attempts were made to identify the likely rules applied in the design of the front facades of the structures.
Benzer Tezler
- Orta Anadolu'daki İlhanlı Dönemi mimari eserleri
Ilkhanid Architectural structures in the Middle Anatolia
ZEYNEP DEMİRCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKİ SÖNMEZ
- 13.-14. yüzyıl Tokat merkez yapılarında taş süsleme
The stone ornament in the centre of 13th and 14th century Tokat
ŞİRİN MENEVŞE
- The architectural decorations of Ilkhanid period in Iranian and Anatolian geography from selected monuments
İran ve Anadolu coğrafyasında seçilmiş anıtlar üzerinden İlhanlılar dönemi mimari bezemesi
GHAZAL SOLTANI
Doktora
İngilizce
2021
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYGÜL AĞIR
DR. ÖĞR. ÜYESİ DAVOOD REZAEI
- Amasya Gök medrese Camii Tarihlendirme Önerisi
Amasya Gök Madrasa Mosque Dating Proposal
KÜBRA GÜÇYETMEZ KIRCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sanat TarihiSivas Cumhuriyet ÜniversitesiSanat Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDAL ESER
- Sivas'taki Danişmentli, Selçuklu, İlhanlı ve Eratnalılar dönemi yapılarında yazı
Script in Danishmend, Anatolian Seljuk, Ilhanids and Eretnid period structures in Sivas
EMAN J.İ. ZAGHLOUL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NERMİN ŞAMAN DOĞAN