Sivas'taki Danişmentli, Selçuklu, İlhanlı ve Eratnalılar dönemi yapılarında yazı
Script in Danishmend, Anatolian Seljuk, Ilhanids and Eretnid period structures in Sivas
- Tez No: 592324
- Danışmanlar: PROF. DR. NERMİN ŞAMAN DOĞAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 192
Özet
Eski çağlardan beri yazı, duygunun düşüncenin ve bilginin aktarım aracı olarak, kullanılmıştır. Zaman içerisinde Arapça harfler değişik şekilde yazılarak, estetik bir görünüm kazandırılmıştır. Bu coğrafyada binlerce yıllık geçmişe sahip olan Türkler ve Göktürkler, Arap alfabesini her yerde kullanmış, harflerin farklı dizilimi ile çoğu çeşitli mesajlar ileten süsleme panoları oluşturmuşlardır. Anadolu Selçuklu döneminde Arap alfabesinin biçimsel özelliklerine uygun olarak yapım, onarım ve sanatçı kitabeleri ile yapıların işlevlerine göre programlanmış çeşitli ayet ve hadisler vb. yazılar kullanılmıştır. Bu çalışmada Sivas`taki Danişmentli, Anadolu Selçuklu, İlhanlı ve Eratnalılar döneminde inşa edilen yapılardaki yazı programı incelenmiştir. Yapılar arasında Sivas Ulu Camii (Danişmentli), Sivas I. İzzeddin Keykavus Darüşşifası (Anadolu Selçuklu), Sivas Gök/Sahip Ata Medresesi (İlhanlı), Sivas Buruciye Medresesi/Muzafereddin Burucirdi (İlhanlı), Sivas Çifte Minareli/Şemseddin Cüveyni Medresesi (İlhanlı) ve Sivas Güdük Minare/Şeyh Hasan Türbesi (Eratnalılar) sayılabilir. Sivas`taki anıtsal yapılarda çini kullanımı yoğundur. Sivas`taki yapılarda yaygın olarak sülüs ve kûfî yazı kullanımı görülür. Sülüs yazı daha çok yapıların kitabelerinde karşımıza çıkmaktadır. Kûfî ve Ma'kılî yazı yapıların dışı ya da içinde çini programı olan firuze sırlı ve sırsız tuğla kullanılan bölümlerde kullanılmıştır. Sırlı ve sırsız tuğla biçimsel özelliklerinden dolayı geometrik kurgulu/dikey hatlı kûfî ve Ma'kılî yazılar için uygun bir malzemedir. Örnek olarak Sivas Ulu Camii`nin çok cepheli minare kaidesi ve silindirik gövdesindeki yatay şeritlerde, Sivas I. İzzeddin Keykavus Türbesi`nin kuzey cephesindeki kapı ve pencerelerin alınlıkları ve üzerinde, Sivas Güdük Minare/Şeyh Hasan Türbesi`nin yüksek silindirik kasnağını kaplayan kufi yazıları verebiliriz. İncelediğimiz yapıların bazılarında sanatçı kitabeleri bulunmaktadır. I. İzzeddin Keykavus Darüşşifası`nda Marendi Ahmed ve Sivas Çifte Minareli/Şemseddin Cüveyni Medresesi`nde İranlı Kölük Bin Abdullah, Sivas Gök/Sahip Ata Medresesi`nde Konyalı Kaluyan El-Konevi adlı bir sanatçının adı okunmaktadır.
Özet (Çeviri)
Since ancient ages, script has been used as a means of transferring emotion, thought and knowledge. In time, Arabic letters were written in different ways and an aesthetic appearance was gained. Turks and Göktürks having thousands of years of history in this geography used the Arabic alphabet everywhere and created ornamental boards that conveyed various messages with different arrangement of letters. In accordance with the formal characteristics of the Arabic alphabet, construction, repair and artist epigraphs as well as various scripts like verses and hadiths programmed according to the functions of the structures were used in the period of Anatolian Seljuks. In this study, the script program in the structures built in the Danishmend, Anatolian Seljuk, Ilkhanate and Eretnid period in Sivas was examined. Grand Mosque of Sivas (Danishmend), Sivas I. Izzeddin Keykavus Mausoleum (Anatolian Seljuk), Sivas Gök Madrasa/Sahip Ata Madrasa (Ilkhanate), Sivas Buruciye Madrasa/Muzafereddin Burucirdi (Ilkhanate), Sivas Çifte Minareli (Twin Minarets)/Şemseddin Cüveyni Madrasa (Ilkhanate) and Sivas Güdük Minare/Sheikh Hasan Mausoleum (Eretnids) are among these structures. The use of tiles in the monumental structures in Sivas is intensive. The use of thuluth and kufic calligraphic forms is common in the structures in Sivas. Thuluth is mostly seen in the epigraphs of structures. Kufic and Ma'kılî scripts were used in the sections where turquoise glazed and unglazed brick, a tile program, were used inside and outside structures. Glazed and unglazed brick is a suitable material for kufic and Ma'kılî scripts with geometrical fictional/vertical line due to their formal characteristics. The kufic scripts, which cover the high cylindrical pulley of Sivas Güdük Minare/Sheikh Hasan Mausoleum, are found on the frontons of the doors and windows on the northern front of Sivas I. V. Izzeddin Keykavus Mausoleum and on the horizontal strips on the cylindrical body and multifaceted minaret base of the Grand Mosque of Sivas, can be given as examples. Some of the structures examined include artist epigraphs. Artists names such as Marendi Ahmed at I. Izzeddin Keykavus Mausoleum, Kölük Bin Abdullah from Konya at Sivas Çifte Minareli/Şemseddin Cüveyni Madrasa and Kaluyan El-Konevi from Konya at Sivas Gök/Sahip Ata Madrasa are seen.
Benzer Tezler
- Selçuklu Veziri Muinüddin Süleyman Pervane ve Tokat'taki külliyesi
Selçuklu Queen Muinüdin Süleyman Pervane and complex in Tokat
EMİNE OKUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Sanat TarihiSivas Cumhuriyet ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EBRU BİLGET FATAHA
- Anadolu Türk sanatında Danişmendli eserlerinin yeri ve önemi
The place and importance of Danişmend works in Turkish Anatolian art
R. HALUK ILICALI
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Sanat TarihiAtatürk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN YURTTAŞ
- Sivas'taki aile sağlığı merkezlerinde takipli hipertansiyon hastalarının tedaviye uyumunu etkileyen faktörler
Factors affecting the treatment compliance of hypertension patients in family health centers in Sivas
HALİL ŞİRİN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2021
Aile HekimliğiCumhuriyet ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YELTEKİN DEMİREL
DR. ÖĞR. ÜYESİ SANEM NEMMEZİ KARACA
- Sivas'taki yerel radyo ve televizyonların ekonomi politik bağlamda incelenmesi
Examination of local radio and televisions in Sivas in the context of economy political
SERDAR TAMGAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Radyo-TelevizyonSivas Cumhuriyet ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ONUR TAYDAŞ
- Sivas'taki KOBİ'lerin reklam verme davranışlarının çok kriterli karar verme yöntemleri ile analizi
Analysis of advertising behavior of SMEs in Sivas by multi-criteria decision making methods
AYLİN YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
EkonometriSivas Cumhuriyet ÜniversitesiEkonometri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ENGİN KARAKIŞ