Amasya Gök medrese Camii Tarihlendirme Önerisi
Amasya Gök Madrasa Mosque Dating Proposal
- Tez No: 827201
- Danışmanlar: PROF. DR. ERDAL ESER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Amasya, Gökmedrese Cami, Selçuklu, İlhanlı, Dönem, Külliye, Türbe, Mimari, Amasya, Gökmedrese Mosque, Seljuk, Ilkhanate, Period, Complex, Mausoleum, Architecture
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Bilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 177
Özet
Amasya şehrinin tarihi, kentte yapılan arkeolojik kazılarda çıkarılan verilere göre 8500 yıl öncesine uzanmaktadır. Kentte bulunan Doğantepe höyüğünde çıkan çanak çömlek ve mimari yapılara ait izler Neolitik ve Kalkolitik Çağlara ait olduğunu göstermektedir. M.Ö. 2500-2000 Hatti Ülkesi olarak bilinen uygarlığın sınırları içerisinde bulunan yerleşim alanlarından biridir. Daha sonra Amasya'nın da içerisinde bulunduğu bölgeye Hititler egemen olmuştur. Hitit egemenliğinin son bulmasıyla Frigler, Kimmerler, Medler, İskit, Lidya, Pers, Helenistik-Pontus, Roma, Bizans, Danişmend, Selçuklu, İlhanlı ve Osmanlı dönemlerinde de Amasya'da tarihsel süreç kesintisiz devam etmiştir. Uzun yıllar Bizans egemenliğinde kalan Amasya daha sonra Selçuklu ordusunun 1071 Malazgirt Savaşı'nı kazanması sonucunda Anadolu'daki Bizans egemenliği sona ermiştir. Bu süreçte Amasya ve civarı Danişmend Ahmet Gazi tarafından fethedilerek Türk egemenliği dönemi başlamıştır. Danişmendliler'in egemenliği sonrasında kent Selçuklu toprakları içerisinde yer almıştır. Amasya'nın, Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı dönemlerinde ticari faaliyetleri gelişmiş, kentte bulunan bilim insanları ve jeopolitik konumu ile önemli bir merkez haline gelmiştir. Kentin yetiştirdiği devlet adamları ve bilim insanları, yönetici kesimin her zaman dikkatini çekmiş ve ilgisini artırmıştır. 12. ve 15. yüzyıllar arasında kentte yoğunlaşan imar faaliyetleri ve özellikle şehzadelerin Amasya'da yetişip Osmanlı devletine padişah olarak başkente gitmeleri Amasya'nın önemini ve bu dönemlerde şehre verilen değeri göstermektedir. 1402 yılından itibaren Osmanlı idaresinde yönetilmiş daha sonra Millî Mücadele yıllarında da 22 Haziran 1919 yılında Amasya'da yayınlanan Amasya Tamimi, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda da ilk adımın atıldığı yer olmuştur. 13. ve 15. yüzyıl arasında Amasya'ya verilen önem ve şehrin gelişmişliği dikkat çekmektedir. Bu yüzyılda yapılan imar faaliyetleri yoğunluk kazanmıştır. İl merkezinde bulunan önemli yapı topluluğundan birisi de Gökmedrese Camisi'dir. Cami, medrese ve türbeden oluşmaktadır. Gökmedrese Camisi ve Türbesi, günümüze kadar sağlam bir şekilde gelmiştir. Çalışma aşamasında Amasya Gökmedrese Camisi ve Türbesi yerinde incelenerek, fotoğraflanmış, kentte yer alan yapılar, 13. ve 14. Yüzyılda Anadolu'da inşa edilmiş yapılar, İlhanlı ve Selçuklu yapı üslupları çerçevesinde; plan, malzeme-teknik, süsleme gibi özelliklerle değerlendirilmiştir. Gökmedrese Camisi plan şeması olarak özel bir yapıdır. Malzeme ve teknik olarak Selçuklu özellikleri tercih edilmiştir. Mimari ve süsleme özelliklerinin vermiş olduğu veriler, göz önüne alınarak yapıda üç farklı evre tespit edilmiştir. Mevcut planına da baktığımızda yapı, mihrap önü ve dört payenin olduğu bölüm, son dört payenin olduğu ikinci bölüm, eyvanlı taç kapı, iç avlu ve tonozlu bölümden oluşmaktadır. Gökmedrese Camisinin kitabesi ve vakfiyesi bulunmadığı için inşa tarihi ve banisi bilinmemektedir. Eyvanlı taç kapıya ait ahşap kapıdan alınan numuneye yapılan Karbon 14 test sonucuna göre ahşap kapının yaşı 690-720 arasında olduğu ortaya çıkmıştır. Test sonucundan da anlaşılacağı üzere üçüncü bölüm 1290-1320 tarihleri arasında yapıya eklendiği düşünülmektedir. Bu bölüm eklediği dönemin mimari ve üslup özelliklerini yansıtmaktadır. Gökmedrese Camisi, özgün planından uzaklaşarak farklı bir plan şeması ortaya çıkmıştır. Gökmedrese Cami Türbesi; bir medrese veya caminin bünyesine dâhil bulunan ve dâhil olduğu yapının çatısı üzerinde ikinci bir gövdeye sahip türbeler grubunda incelemiştir. Caminin kuzeydoğu tarafında doğu cephesine birleşik halde bulunan türbe; kare gövde üzerine prizmal tipte ve iki katlıdır. İlk katı eyvan şeklinde düzenlenmiştir. Anadolu Selçuklu sanatında 13. yüzyılın başı itibariyle plan şeması olarak benzer özellikte türbeler bulunmaktadır. Selçuklu dönemi yapılarında gördüğümüz ikinci bir gövdeye sahip türbeler arasında değerlendirmek uygun olacaktır. Plan şeması, mimari özellikleri, malzeme-teknik ve süslemeleriyle türbenin Anadolu Selçuklu dönemi yapısı olduğu anlaşılmaktadır. Anadolu Selçuklu dönemi yapılarında gördüğümüz geometrik motifler, tuğla ve çini süslemeler ile türbe, benzer kompozisyonları yansıtmaktadır. 13. ve 15. yüzyıllar arasında Amasya şehri, coğrafi konum ve yol güzergâhı açısından önemli şehirlerarasında yer almaktadır. Gökmedrese Cami ve Türbesi birçok açıdan önem taşımaktadır.
Özet (Çeviri)
The history of the city of Amasya dates back to 8500 years ago according to the data unearthed during the archaeological excavations in the city. The pottery and traces of architectural structures unearthed in the Doğantepe mound in the city indicate that they belong to the Neolithic and Chalcolithic Ages. It is one of the settlement areas within the borders of the civilization known as the Land of Hatti in 2500-2000 BC. Later, the region including Amasya was dominated by the Hittites. With the end of the Hittite sovereignty, the historical process continued uninterruptedly in Amasya during the Phrygians, Cimmerians, Medes, Scythians, Lydians, Persians, Hellenistic-Pontus, Roman, Byzantine, Danishmend, Seljuk, Ilkhanid and Ottoman periods. Amasya, which was under Byzantine rule for many years, later on, as a result of the Seljuk army winning the Battle of Manzikert in 1071, the Byzantine rule in Anatolia came to an end. In this process, Amasya and its surroundings were conquered by Danishmend Ahmet Gazi, and the period of Turkish sovereignty began. After the rule of Danishmends, the city situated in the Seljuk lands. Commercial activities of Amasya developed during the Seljuk, Principalities and Ottoman periods, and it became an important center with its scientists and geopolitical location. The statesmen and scientists raised by the city had always attracted the attention of the ruling class and increased their interest. The reconstruction activities that intensified in the city between the 12th and 15th centuries and especially the fact that the princes trained in Amasya and went to the capital as the sultan of the Ottoman Empire show the importance of Amasya and the value given to the city in these periods. From 1402 onwards, Amasya was ruled under Ottoman rule, and then during the years of the National Struggle, the Amasya Circular, published in Amasya on June 22, 1919, was the place where the first step was taken in the establishment of the Republic of Turkey. Between the 13th and 15th centuries, the importance attached to Amasya and the development of the city are remarkable. In this century, reconstruction activities intensified. One of the important building ensembles in the city center is the Gökmedrese Mosque. Mosque consists of madrasah and mausoleum. Amasya Gökmedrese Mosque and Mausoleum has survived intact until today. In the study phase, Amasya Gökmedrese Mosque and Mausoleum were examined and photographed on site, and the buildings in the city, the buildings built in Anatolia in the 13th and 14th centuries, were evaluated within the framework of Ilkhanid and Seljuk building styles; plan, material-technique, ornamentation. Amasya Gökmedrese Mosque is a special structure as a plan scheme. Seljuk properties were preferred in terms of material and technique. Considering the data provided by the architectural and ornamental features, three different phases were identified in the building. When we look at the current plan, the building consists of the front of the mihrab and the section with four pillars, the second section with the last four pillars, the crown door with iwan, the inner courtyard and the vaulted section. Since the Gökmedrese Mosque does not have an inscription and a foundation certificate, the date of construction and its master are not known. According to the Carbon 14 test results of the sample taken from the wooden door of the iwaned crown door, the age of the wooden door is between 690-720. As it is understood from the test results, it is thought that the third section was added to the building between 1290-1320. This section reflects the architectural and stylistic characteristics of the period it was added. Gökmedrese Mosque moved away from its original plan and a different plan scheme emerged. Gökmedrese Mosque Mausoleum was examined in the group of mausoleums that are part of a madrasah or mosque and have a second body on the roof of the building it is part of. The mausoleum is located on the northeast side of the mosque, attached to the eastern side; it is prismal type on a square body and has two floors. The first floor is arranged in the form of an iwan. As of the beginning of the 13th century in Anatolian Seljuk art, there are tombs with similar features in terms of plan scheme. It would be appropriate to consider it among the tombs with a second body that we see in Seljuk period buildings. It is understood that the tomb is an Anatolian Seljuk period structure with its plan scheme, architectural features, materials-techniques and ornaments. The geometric motifs, brick and tile decorations we see in Anatolian Seljuk period buildings and the tomb reflect similar compositions. Between the 13th and 15th centuries, the city of Amasya was one of the most important cities in terms of geographical location and road routes. Gökmedrese Mosque and Mausoleum are important in many ways.
Benzer Tezler
- Seljuk architecture in representation and use:from the late Ottoman Empire to the early Turkish Republic
Temsili ve kullanımı itibariyle Selçuklu mimarisi:Geç Osmanlı İmparatorluğu'ndan erken Türkiye Cumhuriyeti'ne
MICHELLE JOLEANE LYNCH KÖYCÜ
Doktora
İngilizce
2024
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TOMRİS ELVAN ALTAN ALTUĞ
PROF. DR. ALİ UZAY PEKER
- Anadolu Selçuklu Dönemi anıtsal yapılarında 20. yüzyıl başından itibaren gerçekleştirilen onarımlar
Restorations of anatolian Seljuks monumental buildings from the beginning of the 20th century
ZEYNEP İNAN OCAK
Doktora
Türkçe
2018
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLSÜM TANYELİ
- Modeling brick surfaces in historic buildings with design computation methods
Tarihi yapılarda tuğla yüzeylerin hesaplamalı tasarım yöntemleriyle modellenmesi
SEVGİ ALTUN
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MİNE ÖZKAR KABAKÇIOĞLU
- Anadolu Türk mimarisinde çinili lahitler
Tiled sarcophagi in Anatolian Turkish architecture
ÜMMÜHAN DEMİRAYAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Sanat TarihiMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÖKBEN AYHAN