Hüseyin Cavid'in piyeslerinde sosyal meseleler
Social issues in the plays of Hüseyin Cavid
- Tez No: 878413
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MEHDİ GENCELİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Hüseyin Cavid, Tiyatro, Şiir, Sosyal Mesele, Azerbaycan, Türkiye, Drama, Kültür, Edebiyat…, Hüseyin Cavid, Theatre, Poetry, Social Issue, Azerbaijan, Türkiye, Drama, Culture, Literature…
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 113
Özet
Hüseyin Cavid, hayatı boyunca ortaya koyduğu sanat eserlerinde herhangi bir edebiyat hareketine veya topluluğa katılmayarak Türk kültür birliğine bağımsız bir şair ve drama yazarı olarak hizmet etmeye gayret etmiş, bu uğurda çeşitli maddi-manevi sıkıntılar çekmiş, sürgünler yaşamış ve nihayetinde bu uğurda can vermiş bir Azerbaycan aydınıdır. 20. yüzyıl Azerbaycan edebiyatının önemli figürlerinden biri olarak öne çıkan Hüseyin Cavid, sadece bir şair değil, aynı zamanda bir filozof gibi varlığı sorgulayan ve anlamlandırmaya çalışan, derin bir düşünce modeli geliştiren mütefekkir bir şahsiyettir. İstanbul'da geçirdiği eğitim yıllarının etkisiyle şekillenen dünya görüşü ve şiir dili, hayatının sonuna kadar onu besleyerek sanat anlayışını zenginleştirmiştir. Ancak Bolşevik Rusya'nın Azerbaycan'ı işgal etmesiyle hayatı tehlikeye girmiş ve sonrasında sosyalist rejimin baskılarıyla karşılaşmıştır. Bu zorlu süreç, onun eserlerinin ve düşüncelerinin ideolojik manipülasyonlara maruz kalmasına sebep olmuştur. Cavid'in eserlerini sade İstanbul Türkçesiyle kaleme alması, Millî Edebiyat akımına önemli bir örnek olarak kabul edilebilir. Bu sebeple Türk edebiyatına katkı sağlayabilecek büyük bir potansiyele sahiptir. Ancak kitaplarının Türkiye'de henüz yayımlanmamış olması kültürel bir eksikliktir. Bu tez, Türk halkına Hüseyin Cavid'i tanıtarak bilinçli şekilde sekteye uğratılan Azerbaycan-Türkiye arasındaki kültürel bağları güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda Cavid'in piyesleri sosyal meseleler bağlamında incelenerek yüz yıl önce yarıda kesilen ortak kültür, ortak dil fikrini yaşatmak yolunda bir adım atılmıştır. Bu amaçla Hüseyin Cavid'in Azerbaycan ve Türk Edebiyatı içindeki yerini belirlemek için 19. yüzyıl sonu-20. yüzyılın başında Azerbaycan'da şiir ve dramanın durumunu; Azerbaycan'daki sosyal, siyasi ve kültürel faaliyetleri; Osmanlı ve Cumhuriyet döneminin edebi ve siyasi olaylarının Hüseyin Cavid'in kişiliğine etkisini belirleyerek eserlerini bu açıdan analiz etmek hedeflenmiştir. Çarlık Rusya'sındaki uzun ve karışık bir dönemin ardından 1905 Devrimi'nden sonra Azerbaycan Türklerinin edebiyat ve eğitiminin öğretildiği okullar açılmaya başlanmıştır. Bu tür okullar halk üzerinde büyük etkisi olan öğretmenlerin inisiyatifiyle açılmış ve dönemin önemli edebiyatçıları bu okullarda ders vermiştir. Okullar aracılığıyla Azerbaycan gençlerine millî bilinç ve bağımsızlık duyguları aşılanmaya çalışılmıştır. Bu dönemde sanat ve tiyatro alanında da önemli gelişmeler yaşanır. Azerbaycan Devlet Operası'nın öncüsü Üzeyir Hacıbeyli bu dönemin kültür hayatında önemli bir yer tutmuştur. İlk Azerbaycan operası da bu dönemde yazılmıştır. 19. yüzyılın sonunda tiyatro alanında da bir canlanma yaşanır. İlk tiyatro binası 1858'de Şamahı'da inşa edilir. Ancak Bakü'de hayırsever iş adamı Zeynelabidin Tağiyev tarafından 1880 yılında yaptırılan tiyatro binası -günümüzde Müzikal Komedi Tiyatrosu'nun binası olarak işlev görür- Azerbaycan tiyatrosunun gelişiminde önemli rol oynamıştır. Eserleri bu ortamda teşekkül eden Hüseyin Cavid, Azerbaycan edebiyatında manzum trajedi, marş, sonet ve şarkı gibi türlerde öncülük etmiş; özellikle dramalarında siyasi ve sosyal olayları güçlü bir şekilde yansıtmıştır. Bu dönemde sosyal ve kültürel hareketler, aralarında Ahmet Cevad, Mikayil Müşfik, Cafer Cabbarlı, Muhammed Hadi ve Hüseyin Cavid'in de bulunduğu birçok şair ve yazarın öncülüğünde gerçekleşmiştir. Bu özverili çalışmalar sayesinde geleneksel kültür, sanat ve edebiyatla bağlarını koparmadan onları besleyen bir edebiyat topluluğu oluşmuştur.
Özet (Çeviri)
Hüseyin Cavid, throughout his life, endeavored to serve as an independent poet and playwright contributing to the Turkish cultural unity by abstaining from aligning himself with any literary movement or group. He faced various material and spiritual hardships in this pursuit, experienced exiles, and ultimately sacrificed his life as an Azerbaijani intellectual. Emerging as a prominent figure in 20th-century Azerbaijani literature, Hüseyin Cavid stands not only as a poet but also as a thinker who, akin to a philosopher, questioned and sought to comprehend existence, thereby developing a profound thought model. The influence of his education years in Istanbul shaped his worldview and poetic language, enriching his artistic understanding until the end of his life. However, the occupation of Azerbaijan by Bolshevik Russia endangered his life, and he subsequently faced pressures from the socialist regime. This challenging period led to ideological manipulations of his works and thoughts. Cavid's decision to write his works in simple Istanbul Turkish can be regarded as a significant example of the National Literature movement. Hence, he possesses the potential to contribute to Turkish literature significantly. However, the fact that his books have not yet been published in Turkey represents a cultural deficiency. This thesis aims to introduce Hüseyin Cavid to the Turkish people and consciously revive the cultural ties intentionally disrupted between Azerbaijan and Turkey. In this context, we will examine Cavid's plays within the context of social issues, taking a step towards preserving the idea of a shared culture and language that was interrupted a century ago. To determine Hüseyin Cavid's place in Azerbaijani and Turkish literature, we will analyze the state of poetry and drama in Azerbaijan at the end of the 19th century and the beginning of the 20th century. We will also investigate the social, political, and cultural activities in Azerbaijan and the influence of Ottoman and Republican era literary and political events on Hüseyin Cavid's personality and works. Following a long and complex period in Tsarist Russia, schools teaching literature and education for Azerbaijani Turks began to open after the 1905 Revolution. These schools, initiated by influential teachers, aimed to instill national consciousness and independence feelings among Azerbaijani youth. Significant developments also occurred in the field of art and theater during this period, with Üzeyir Hacıbeyli, the precursor of the Azerbaijan State Opera, holding a prominent place in the cultural life of the time. The first Azerbaijani opera was written during this period. There was also a revival in the theater towards the end of the 19th century. The first theater building was constructed in Shemakha in 1858. However, the theater building built by the philanthropist businessman Zeynelabidin Taghiyev in Baku in 1880 – now serving as the Musical Comedy Theater – played a significant role in the development of Azerbaijani theater. Hüseyin Cavid, whose works were shaped in this environment, pioneered in various genres such as poetic tragedy, march, sonnet, and song in Azerbaijani literature, particularly reflecting political and social events in his dramas. During this period, social and cultural movements took place under the leadership of poets and writers such as Ahmet Cevad, Mikayil Mushfig, Jafar Jabbarli, Muhammad Hadi, and Hüseyin Cavid. Thanks to these dedicated efforts, a literary community was formed that nourished traditional culture, art, and literature without severing their ties.
Benzer Tezler
- Rasizade Hüseyin Cavid'in Uçurum ve Şeyda isimli piyeslerinin incelenmesi
Examining stage plays of Hüseyin Cavid titled Uçurum and Şeyda‖
HAVVA NUR ATUK
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Sahne ve Görüntü SanatlarıGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ATABEY
- Hüseyin Cavid ve Özker Yaşın'ın eserlerinde milli duygular
National feelings in the poetry of Huseyin Cavid and Ozker Yasin
MUSTAFA YENİASIR
Doktora
Türkçe
2010
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ EROL
- Hüseyin Cavid'in tarihi dramları
Başlık çevirisi yok
CİHAN ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
1987
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALEMDAR MUSTAFA YALÇIN
- Mehmet Âkif Ersoy ile Hüseyin Cavid'in şiirlerinde toplumsal sorunlar
Social issues in the poems by Mehmet Akif Ersoy and Hüseyin Cavid
MEHMET AYNA
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Karşılaştırmalı EdebiyatBandırma Onyedi Eylül ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BAHTİYAR ASLAN