Tepecik-Çiftlik Neolitik topluluğunda ölüm uygulamalarının incelenmesi
An investigation of mortuary practices in the Tepecik-Çiftlik Neolithic society
- Tez No: 879556
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ALİ METİN BÜYÜKKARAKAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Antropoloji, Anthropology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Antropoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 190
Özet
Neolitik dönem, insanın doğa ile olan ilişkisinin farklı bir şekilde yeniden biçimlendirildiği, geçim stratejilerinin değiştiği ve topluluklar içi sosyal değişimlerin yaşanmış olduğu bir dönemdir. Sosyal dönüşümler ve sosyal düzenin sağlanmasında topluluk içerisindeki çatışma, birleşme ve kayıp gibi durumlarda grup için düzeni sağlama işlevleri bulunması açısından ritüeller önemli bir rol oynamaktadırlar. Ritüellerin arkeolojik olarak izlerinin takibi zor olsa da ölüm uygulamaları bu bağlamda bilgi kaynağı sunmaktadırlar. Güneybatı Asya'da Neolitik döneme tarihlenen çeşitli ölüm uygulamaları kanıtları Neolitik dönüşümle beraber insanların ölüme yönelik düşünce ve davranışlardaki farklılaşmalarını ve sosyal yapıdaki değişimlerin anlaşılmasına kaynak olmaktadırlar. Güneybatı Asya'nın kapsadığı Anadolu coğrafyasında Neolitik dönem ölüm uygulamaları çalışmaları bütüncül bir yaklaşım ve Türkçe ölüm uygulaması literatürü açısından eksiklikleri bulunmaktadır. Bu tez çalışmasında, Orta Anadolu'da bulunan Tepecik-Çiftlik'teki Neolitik dönem ölüm uygulamalarına odaklanılarak, Orta Anadolu'daki diğer Neolitik yerleşimlerdeki ölüm uygulamalarıyla karşılaştırılması yapılmış ve Türkçe ölüm uygulamaları terminolojisine katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Tepecik-Çiftlik Kazı Arşivi ve Tepecik-Çiftlik Dijital Biyoarkeoloji Arşivi'nden yararlanılarak belirlenmiş on ölüm uygulaması parametresi (Mezar tipi, Gömünün yatırılış biçimi, Gömü doğrultusu, Yatırılış tarafı, Mezar konumu, Gömü biçimi, Kafatası kültüyle ilişkili uygulamalar, Mezar buluntuları ve Hasır kullanımı) üzerinden incelenmiştir. Bu parametrelerin yaş ve cinsiyet özellikleriyle ilişkilerinin incelenmesi amacıyla“Ki-Kare”testi kullanılmıştır. Ele alınan parametreler üzerinden ölüm uygulamaları MÖ 7. bin yıl kapsamında ve bu kapsamdaki tabakalar özelinde incelenmiştir. Bu kapsamda, Tepecik-Çiftlik'in MÖ 7. bin yıl sürecinde ölülerini basit toprak mezar şeklinde, yerleşim içerisindeki açık alanlara, hoker pozisyonda gömdüğünü söylemek mümkündür. Tabakalar arasında süreklilik ve değişim birlikte görülmektedir. Özellikle Kafatası kültü ile alakalı uygulamalar açısından devamlılık gösterildiği, uygulamaların bazı noktalarda çeşitlilik gösterdiğini söylemek mümkündür. Tepecik-Çiftlik'in Orta Anadolu'daki çağdaş yerleşimlerle ölüm uygulamalarına ilişkin davranışlar açısından temelde benzerlikler gösterdiği fakat yerleşim özelinde farklılaştığı görülmektedir. Daha genellenebilir yorumlar için yeni çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Anahtar Sözcükler Neolitik Dönem, Orta Anadolu, Ölüm Uygulamaları, Tepecik-Çiftlik, Ritüel, Gömü, Kafatası Kültü.
Özet (Çeviri)
The Neolithic period is a stage in which the human relationship with nature was reshaped in a different way, livelihood strategies changed and social changes were experienced within communities. Rituals have the function of maintaining order for the society and play an important role in social transformations during the Neolithic. Although remains of rituals are difficult to trace, mortuary practices provides evidences. These evidence dating to the Neolithic period in Southwest Asia provide a source for understanding the changes in social structure and the differentiation in individual processes about death with the Neolithic transformation. Most of the studies on Neolithic mortality practices in Anatolia lack of a holistic approach and mortuary practices terminology. This thesis focuses on the Neolithic mortuary practices at Tepecik-Çiftlik in Central Anatolia, compares them with the contemporary settlements in Central Anatolia, and aims to provide Turkish terms for mortuary practices terminology in Turkish. The data dated to the 7th millennium BC obtained from the Tepecik-Çiftlik Excavation Archive and Tepecik-Çiftlik Digital Bioarchaeological Archive were used on the basis of ten parameters of mortality practices (Burial type, Burial position, Burial direction, Burial side, Burial location, Burial way, Burial form, Practices related with Skull cult, Burial object and Using reed tissue). ChiSquare test was used to analyse the relationship between these parameters and age-sex. Accordingly, it is possible to conclude that Tepecik-Çiftlik buried their dead in the form of earth graves in hocker position in open areas within the settlement. Although in can be observed there are continuity and change together between the levels, especially the Skull cult practices. It is seen that Tepecik-Çiftlik is basically similar to the contemporary settlements in Central Anatolia in terms of behaviours related to mortuary practices, but differentiates in terms of settlementspecific behaviours. Further studies are needed for more generalised interpretations. Keywords Neolithic Period, Central Anatolia, Mortuary Practices, Tepecik-Çiftlik, Ritual, Burial, Skull Cult.
Benzer Tezler
- Farklı arkeolojik kemik türlerinde element birikiminin belirlenmesi: Tepecik-Çiftlik örneği
Determination of elemental accumulation on the different archaeological bone types: Tepecik-Çiftlik example
EBRU EMRE SEVDİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
AntropolojiHacettepe ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. KAMERAY ÖZDEMİR
- Yüzey araştırmaları kapsamında Suğla Gölü çevresi Yahyalı höyük seramikleri
Yahyalı Mound Ceramics around Suğla Lake within the Scope of Surface Research
PINAR CEYLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
ArkeolojiSelçuk ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RAMAZAN GÜNDÜZ
- Tepecik-Çiftlik Son Neolitik mimarisi
The Late Neolithic architecture in Tepecik-Çiftlik
YASİN GÖKHAN ÇAKAN
- Orta Anadolu'da geç Neolitik Dönem çanak çömlekleri üzerindeki sembolik betimlemeler
Symbolic representations on pottery in late Neolithic Central Anatolia
EBRU UĞRAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
ArkeolojiKütahya Dumlupınar ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MÜGE SAVRUM KORTANOĞLU