Karahitay Devleti ve Mâverâünnehir'deki askerî faaliyetleri
The Qara Khitai State and military activities in Transoxiana
- Tez No: 880349
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MURAT SERDAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 196
Özet
Tarihî İpek yolu üzerinde bulunan Mâverâünnehir, tarih boyunca birçok farklı kültürün ve milletin kesişme noktası olmuştur. Mâverâünnehir'in ticaret yolları üzerinde yer alması ve sahip olduğu yeraltı zenginliklerinden dolayı birçok devlet tarafından işgal uğramıştır. Bu yüzden bölgenin farklı isimleri vardır. Mâverâünnehir, Ceyhun (Amu Derya) ve Seyhun (Siri Derya) ırmakları arasında kalan 660000 km2 alanı kapsamaktadır. Karahitay Devleti (1124-1218) Moğol hükümdarı Cengiz Han'ın yükselişinden önce Mâverâünnehir'i ele gecirmiş ve Türkistan'da yaklaşık doksan yıl hüküm sürmüştür. Karahitaylar'ın ataları Kitan Hanedanı (907-1125), Cürçenler (1115-1234) tarafından yok etmesinden sonra Yelü Dashi önderliğinde Kuzey Çin'den kaçan Kitan mülteciler tarafından kurulmuştur. Karahitaylar, kısa sürede Türkistan'da Çinli, göçebe ve Müslüman unsurları bir araya getiren çok kültürlü bir imparatorluk kurmayı başarmıştır. Karahanlıları ve Selçukluları mağlup eden ve Harezmşahları, Uygurları ve çeşitli Moğol kabilelerini vasalları haline getiren Karahitay İmparatorluğu, zirvede olduğu dönemde, Ceyhun Nehri'nden Altay Dağlarına yani Özbekistan'dan Çin'in Doğu Türkistan bölgesinin büyük kısmı da dahil olmak üzere Batı Moğolistan'a kadar birçok yere hâkim olmuşlardır. Hatta 1141 yılında Selçuklulara karşı kazandıkları en büyük zafer olan Katvan Savaşı Prester John efsanesinin temelini oluşturmuştur. İmparatorluğu dinî hoşgörü uygulayarak yöneten Karahitaylar, yerel yöneticilere büyük ölçüde dokunmadan, Kitanları, Çinlileri, göçebe halkları ve çoğunluğu Müslüman olan yerleşik nüfuslarını uyum içinde yönetmiştir. Ancak zayıflayan hanedan, Moğol hükümdarı Cengiz Kağan'ın yükselişinin ve Harzemşahlar'ın gücünün artmasından dolayı eski gücünü kaybetmiştir. On üçüncü yüzyılın başlarında, Cengiz Kağan'dan kaçan Nayman Küçlük Han tarafından Karahitay tahtı gasp edilmiştir. Küçlük'ün Moğollar tarafından öldürülmesiyle Karahitaylar, tarih sahnesinden silinmişlerdir. Moğollar, Karahitay birliklerinin çoğunu ordusuna dahil etmiş ve yetenekli tebaalarını imparatorluk ihtiyaçları için kanalize etmişlerdir. Karahitayların bir soyu, Moğol ve daha sonra İlhanlı himayesi altında hüküm süren Kirman Karahitayları'nı kurmuşlardır.
Özet (Çeviri)
Transoxiana, located on the historic Silk Road, has been a crossroads of many different cultures and nations throughout history. Due to its location on trade routes and its underground wealth, Transoxiana was invaded by many states. Therefore, the region has various names. Transoxiana covers an area of 660,000 square kilometers between the Jaxartes (Amu Darya) and Oxus (Syr Darya) rivers. The Qara Khitai State (1124-1218) seized Transoxiana before the rise of the Mongol ruler Genghis Khan and ruled in Turkistan for approximately ninety years. The Qara Khitai was founded by Khitan refugees led by Yelü Dashi, who fled from Northern China after their ancestors, the Khitan Dynasty (907-1125), were destroyed by the Jurchens (1115-1234). The Qara Khitai quickly established a multicultural empire in Turkistan, bringing together Chinese, nomadic, and Muslim elements. The Qara Khitai Empire, which defeated the Karakhanids and Seljuks and made the Khwarazmians, Uyghurs, and various Mongol tribes their vassals, controlled a vast territory at its peak, from the Jaxartes River to the Altai Mountains, encompassing much of Uzbekistan to Western Mongolia and parts of China's Eastern Turkistan region. Their greatest victory, the Battle of Qatwan in 1141 against the Seljuks, even laid the foundation for the legend of Prester John. The Qara Khitai ruled the empire with religious tolerance, managing their Chinese, nomadic, and predominantly Muslim settled populations harmoniously without significantly interfering with local rulers. However, the weakening dynasty lost its former power due to the rise of the Mongol ruler Genghis Khan and the increasing strength of the Khwarazmians. In the early thirteenth century, the throne of the Qara Khitai was usurped by Nayman Küchlüg Khan, who fled from Genghis Khan. With Küchlüg's death at the hands of the Mongols, the Qara Khitai disappeared from the historical stage. The Mongols incorporated most of the Qara Khitai forces into their own army and directed their skilled subjects for the needs of the empire. A branch of the Qara Khitai established the Kirman Qara Khitai under Mongol and later Ilkhanid suzerainty.
Benzer Tezler
- Hârizmşah İlarslan ve dönemi (1156-1172)
The Khwarizm shah Ilarslan and his period (1156-1172)
MAHİR SÜLÜK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TarihKaramanoğlu Mehmetbey ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEVLÜT GÜNLER
- Fethinden Moğol istilasına kadar Orta Sirderya havzası ve İslam tarihindeki yeri
Middle Sirderya basin from Islamic conquest to the Mongol invasion and its place in the history of İslam
BURKHANADİN ABDİLKHAKİM
Doktora
Türkçe
2019
TarihBursa Uludağ Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ İHSAN KARATAŞ
- Cengiz Han Yasaları'nın dayandığı tarihi temeller ve etkileri
The historical basis and effects of Genghis Khan's Yassa
ESRA KONUKSEVER
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
TarihMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTarih Bölümü
PROF. DR. AHMET TAŞAĞIL