İran'da Ortaçağ İslam maden sanatı (İran Milli Müzesi ve Rıza Abbasi Müzesi koleksiyonları)
Iran Islamic metal ain Middle Ages (Iran National Museum and Reza Abbasi Museum collections)
- Tez No: 881289
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ RÜSTEM BOZER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 402
Özet
İslam coğrafyasında sanat üretimlerine dair araştırmalar açısından kilit bir bölge konumundaki İran'ın maden sanatı eserleri üzerine yapılan çalışmamızda, İran'ın önemli müzelerinde sergilenen, henüz yerli ve yabancı kaynaklarda yeterince tanıtılmayan 88 eser ele alınmıştır. Müze envanter fişleri, bu konuyla ilgili bilgi veren birçok yerli ve yabancı kaynak ve eserlerin fotoğrafları dikkatlice taranıp incelenmesinin akabinde bu eserler tür ve koronolojik olarak tasniflenip katalog bilgileri hazırlanmıştır. Çalışmamızın daha verimli ve nitelikli olması adına İran topraklarında İslam öncesi maden sanatı konusunda önemli kaynaklar taranıp eski medeniyetlerin ulaştığı teknik ve üsluplar tespit edilmiştir. Ele aldığımız 88 eser türleri açısından çeşitlilik göstermektedirler; aydınlatma araçları, mutfak ve yemek malzemeleri, yazı araçları ve kutular gibi kullanım eşyasından oluşan eserler, kendi türleri içeresinde de farklı formlar ve tekniklerle yapılmışlardır. Bu eserler, altın, gümüş, bakır, bakır-kalay alaşımı olan tunç, bakır-çinko alaşımı olan pirinç ve demir madenlerinden üretilip, yapım aşamasında, dövme ve döküm, süsleme aşamasında, çalma, kazıma, kabartma, delik işi, niello, kakma ve yaldızlama teknikleri kullanılmıştır. Çalışmamızda bulunan eserlerin süslemelerinde yukarda bahsettiğimiz teknikler tek başına kullanıldığı gibi birkaçı beraber de kullanılmıştır. Erken İslam döneminden İlhanlı dönemin sonuna kadar çalma ve kazımanın en fazla kullanılan teknikler olduğu öne sürülebilir. Selçuklu ve İlhanlı döneminde ise kakma tekniğinin yaygınlaştığı, çalma ve kazıma gibi daha basit olan tekniklerin paralelinde hareket ettiği görülür. Ele aldığımız örneklerin süslemeleri incelendiğinde, bu süre zarfında en yaygın motiflerin yazı, bitkisel ve geometrik desenler olması, Selçuklu döneminden sonra hayvan ve insan figürlerinin stilize bir biçimde bu motiflere eklenmesi söz konusudur. Madeni eserlerin süslemeleri erken dönemlerde bir şerit kitabe ve birkaç bitkisel motiften oluşmaktayken, ileri dönemlerde komplike kompozisyonlarla eserin tüm yüzeyini kaplar biçimde yoğunlaşır. Zamanla yazı karakterlerinin tasarımlarında çeşitlilik gösteren ilerlemelerin söz konusu olduğu kitabelerde kullanılan yazı türleri kûfi, sülüs ve nesih hatlarıdır. Kitabelerin içeriklerinde genellikle Arapça ve çeşitli biçimlerde tasarlanan kûfi veya sülüs hattıyla eserin sahibine hayırlı dua ve dilek, şiir ve nasihatlerin yanında sülüs ya da nesih hattıyla Farsça şiir ve övgüler yer alır. Erken dönemlerde bani adı, kendisine hayırlı dilek içeren metinlerde sade kûfi ile görülürken, daha geç dönemlerde usta, bani veya yapım tarihini doğrudan aktaran kitabeler nesih hattıyla ve eserin ağız içi gibi göz önünde olmayan kısımlarında işlenmiştir.
Özet (Çeviri)
In our study on the metal artworks of Iran, a key region in terms of research on art production in the Islamic geography, 88 works exhibited in important museums of Iran, which have not been adequately introduced in domestic and foreign sources, were examined. After carefully scanning and analysing museum inventory records, numerous domestic and foreign sources providing information on this subject, as well as photographs of the artworks, these pieces were classified, and catalogue information was prepared in terms of type and chronology. To make our study more productive and qualitative, important sources on pre-Islamic metal art in Iranian territory were searched, and the techniques and styles achieved by ancient civilizations were identified. The 88 works we examined demonstrate diversity in terms of their types; they consist of functional objects such as lighting fixtures, kitchenware, writing tools, and boxes, and within their own categories, they are made using different forms and techniques. These pieces were produced from gold, silver, copper, bronze (an alloy of copper and tin), brass (an alloy of copper and zinc), and iron ores. During the manufacturing process, techniques such as hammering and casting were used, and during the decoration phase, techniques such as chasing, engraving, embossing, piercing, niello, inlay, and gilding were employed. The decorations of the artworks in our study utilized the aforementioned techniques individually as well as in combination. It can be suggested that chasing and engraving were the most commonly used techniques from the Early Islamic period to the end of the Ilkhanid period. In the Seljuk and Ilkhanid periods, it is observed that the inlay technique became widespread and developed parallel to simpler techniques like chasing and engraving. When examining the decorations of the examples we have studied, it is noteworthy that during this period, the most common motifs were calligraphy, vegetal, and geometric patterns, with animal and human figures being added in a stylized manner to these motifs after the Seljuk period. While the decorations of metal works in the early periods consisted of a band inscription and a few vegetal motifs, they became more concentrated and covered the entire surface of the artwork with complex compositions in later periods. Over time, there were advancements in the designs of calligraphic characters used in inscriptions, and the types of scripts employed were Kufic, Thuluth, and Naskh scripts. In the content of inscriptions, besides auspicious prayers and wishes, poetry, and advice in Arabic and various forms of Kufic or Thuluth scripts, there are also Persian poems and praises written in Sulus or Naskh scripts. In the early periods, the name of the patron was seen in plain Kufic in texts containing well-wishes, while in later periods, inscriptions created by skilled craftsmen or directly conveying the construction date were executed in Naskh script, often in less visible parts of the artwork.
Benzer Tezler
- Türkiye rüzgarlarının alan-zaman modellemesi
Spatio-temporal modeling winds of Turkey
AHMET DURAN ŞAHİN
- Selçuklu devri taşınabilir objelerinde figürlü süslemeler
Başlık çevirisi yok
M. ELİF GÖKÇİĞDEM
Doktora
Türkçe
1999
Sanat Tarihiİstanbul Teknik ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMRA ÖGEL
- Tarihsel süreçte Silvan (Meyyafarikin) şehrinin gelişimi
The development of the city Silvan (Meyyafarikin) in historical process
AMİNE KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Sanat Tarihiİstanbul ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE DENKNALBANT ÇOBANOĞLU
- Selçuklu Devletlerinde madenler ve madencilik faliyetleri
Mines and mining activities in the Seljuk States
ALEVGÜL KARAGÜL AKÇAY
- Orta Doğu'da yer alan mitlerin, ritüellerin ve inançların resim sanatına yansıması
The reflection of myths, rituals and beliefs in the Middle East on painting
ELİF ÖZ