Irak'ta Türk-İngiliz mücadelesi ve Irak'ın kuruluşu(1914-1926)
The Turkish-British struggle in Irak and the establishment of Irak (1914-1926)
- Tez No: 881880
- Danışmanlar: PROF. DR. KEMAL ARI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Türkiye, İngiltere, Irak, Musul, Lozan, Türkiye, England, Iraq, Mosul, Lausanne
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 455
Özet
Tarihi, jeopolitik ve stratejik öneminin yanı sıra zengin petrol yataklarına sahip olan bugünkü Irak toprakları birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, beş asır Osmanlı yönetiminde kalarak en son Bağdat, Basra ve Musul vilayetleri olarak yönetilmişti. 16 yy'den itibaren İngiltere'nin bölgeye olan ilgisi artmış ve bu ilgi Birinci Dünya Savaşında yerini işgale bırakmıştır. 1917 yılında Bağdat'ın işgali ile birlikte Londra bölgede yönetim tesis etmeye yönelik çabalarını artırmış savaş sırasında yaptığı gizli antlaşmalarla Osmanlı topraklarını müttefikleri ile paylaşmaya çalışmıştır. Rusya'nın savaştan çekilmesi ile birlikte paylaşma planları yeniden değerlendirilerek İngiltere'nin bugünkü Irak topraklarını oluşturan Bağdat, Basra ve Musul'u ellerinde bulundurma çabaları artmıştır. Tüm bu gelişmelerle birlikte Osmanlı İmparatorluğunu yok etme planının ilk aşaması olan Mondros Ateşkes Antlaşması ile birlikte Musul işgal edilmiştir. Atatürk önderliğinde başlatılan Millî Mücadele, Suriye, Irak ve Osmanlı coğrafyasında bulunan birçok millete ilham olmuş ve bazı noktalarda ve safhalarda koordineli hareket edilmiştir. Irak ve Suriye'de manda yönetimlerinin kurulması, Büyük Taarruz ile birlikte kazanılan zafer ile birlikte Millî Mücadele dönemi yerini diplomatik mücadeleye ve barış görüşmelerine bırakmış bu noktadan sonra TBMM'nin Irak stratejisi Musul özelinde ilerlemiştir. Lozan Barış Antlaşmasında Musul kararı tarafların ikili anlaşması sağlanamaz ise Milletler Cemiyetinin kararına bırakılmıştır. Türkiye ile İngiltere'nin Musul konusunda uzlaşamaması üzerine konu Milletler Cemiyetine sevk edilmiş ve İngiltere güdümündeki Milletler Cemiyeti Musul'u, İngiliz manda yönetimi altındaki Irak'a bırakılmasına karar vermiştir. 5 Haziran 1926 tarihinde Ankara'da imzalanan antlaşma ile bugünkü Türkiye Irak sınırı belirlenmiştir. 7 Haziran 1926 tarihinde TBMM'de onaylanarak kabul edilmiştir. Çalışmada kısa şekilde özetlenen tüm bu olaylar silsilesi tarihi belgeler ışığında incelenmeye çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Today's Iraqi territory, which has historical, geopolitical and strategic importance, rich oil deposits, has been home to many civilizations and was last governed as Baghdad, Basra and Mosul provinces, remaining under Ottoman rule for five centuries. In the 16th century, Britain's interest in the region increased and this interest was replaced by occupation during the First World War. In 1917, with the occupation of Baghdad, London increased its efforts to establish governance in the region and tried to share the Ottoman lands with its allies through secret treaties made during the war. With Russia's withdrawal from the war, the sharing plans were re-evaluated and Britain's efforts to hold Baghdad, Basra and Mosul, which constitute today's Iraqi territories, increased. With all these developments, Mosul was occupied with the Mudros Armistice Treaty, which was the first stage of the plan to destroy the Ottoman Empire. The National Struggle launched under the leadership of Atatürk inspired many nations in Syria, Iraq and the Ottoman geography, and coordinated actions were taken at some points and stages. With the establishment of mandate administrations in Iraq and Syria and the victory won with the“Büyük Taarruz”, the period of the National Struggle was replaced by diplomatic struggle and peace negotiations, and from this point onwards, the Iraqi strategy of the Turkish Grand National Assembly progressed specifically on Mosul. In the Lausanne Peace Treaty, the decision on Mosul was left to the decision of the League of Nations if the parties did not agree. When Turkey and Britain could not agree on Mosul, the issue was left to the decision of the League of Nations and the League of Nations, which was under the dominance of Britain, decided to leave Mosul to Iraq under British mandate rule. On June 5, 1926, with the treaty signed in Ankara, the current Turkish-Iraqi border was determined. On June 7, 1926, it was ratified and accepted by the Turkish Grand National Assembly. In this study, this series of events summarized briefly is tried to be analyzed in the light of historical documents.
Benzer Tezler
- Körfez Savaşı sonrası Irak Türkleri
Iraqi Turkmens after the Gulf War
MURAT EREN
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
HukukHacettepe ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. AYTEN SEZER
- Atase arşivi belgeleri ışığında Binbaşı E. W. C. Noel'in faaliyetleri
Activities of Major E. W. C. Noel in the light of atase archive documents
SEYFİ ALİ DURMUŞ
- Gertrude Bell'in Ortadoğu algısı ve Irak'ın kuruluşundaki rolü,
Gertrude Bell's Middle East perception and her role in foundation of Iraq
MUSTAFA CELALETTİN HOCAOĞLU
- XX. yüzyılın ilk yarısında bir İngiliz politikası olarak Asuriler
Assyrians as a British policy in the first half of XX. century
CANER AYDEYER
- Güney Cephesinde Antep işgali: 1919-1921
Antep occupation on the Southern front li̇ne: 1919-1921
İSMAİL KURT