Yenileşme dönemi Azerbaycan Türkçesinde dil tartışmaları (1850-1940)
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 882389
- Danışmanlar: PROF. DR. HAYATİ DEVELİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Toplumsal dilbilim, Dil planlaması, alfabe reformu, Türk dilleri, Azerbaycan Türkçesi, dil tartışmaları, Sociolinguistics, language planning, alphabet reform, Turkic languages, Azerbaijani language, Renewal period, language disputes
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 187
Özet
19. yüzyılın ikinci yarısında başlayan ve 1940 yıllarına kadar sürecek Yenileşme dönemi Azerbaycan tarihi bakımından önemli bir dönemdir. Bu dönem, Çarlık Rusya'sının hakimiyeti ve Sovyetler Birliği'nin başlangıç yıllarına denk gelmektedir. Rusya egemenliği altında yaşayan Türk halklarının bu yıllarda kendilerini tanımaları sonucunda milli şuur ve milli kimlik meseleleri ortaya çıkmıştır. Azerbaycan halkı da milli kimlik arayışı yoluna girerek Azerbaycancılık fikrini geliştirmeye başlamıştır. Azerbaycan halkının milli kimlik oluşturma süreci dile de yansımıştır. Azerbaycan aydınları basın aracılığıyla dil meselesine dikkat çekmeye başlamışlar. Bu dönemde dergi ve gazetelerin sayfalarında Azerbaycan Türkçesi üzerine yapılan tartışmaların ana konusu, Azerbaycan milli edebi dilin hangi dil olacağı idi. Bu tartışmalarda iki temel yönelimin var olduğunu söyleyebiliriz. Bunların biri, Azerbaycan edebi dilinin Osmanlı Türkçesine yakın olması; diğeri ise her Türkün anlayabileceği sade halk dilinin esas alınmasıdır. Bununla birlikte alfabe ve imlâ, eğitim dili ve terminoloji oluşturma sorunları da güncel olup basın aracılığıyla çözülmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada 1850-1940 yıllarında Azerbaycan'da çıkan dergi, gazete ve diğer süreli yayınlarda aydınların dil üzerindeki fikirleri, bakış açıları ve önerilen çözümleri incelenerek, bu yıllarda genel olarak Azerbaycan Türkçesinin gelişmesini siyasi ve sosyal olayların nasıl etkilediği ve Azerbaycan'da var olan dil tartışmalarının hangi sonuca vardığı gösterilmiştir. Basın analizi sonucunda bu dönem içinde Azerbaycan aydınları tarafından ele alınmış dilde sadeleşme hareketi, imlâ sorunları, alfabe tartışmaları, eğitim meselesi gibi dil sorunları tespit edilmiş ve önerilen çözümler gösterilmiştir.
Özet (Çeviri)
The renewal period that started in the second half of the 19th century and lasted till the 1940s is an important period in the history of Azerbaijan. This period covers both the dominance of Tsar Russia and the beginning of the Soviet Union. During these almost 100 years Turkic peoples living under Russian rule started the process of recognition themselves, which resulted in the emergence of national consciousness and national identity issues. Azerbaijani people also started seeking their national identity by developing the idea of Azerbaijanism. The process of creating a national identity influenced the language as well. Through the press, Azerbaijani intellectuals started to draw attention to the Azerbaijani language issue. The main subject of the language discussions at that period was which language should be the national literary language of Azerbaijan. It can be said that there were two main tendencies in these discussions. The first was that the Azerbaijani literary language must be close to Ottoman Turkish. Another one was that the literary language should be based on simple folk language, which was understandable by almost all the 'Turks'. In addition to this matter, problems such as alphabet, orthography, language of education, and terminology were also urgent. This study describes perspectives and possible solutions to the language problem suggested by Azerbaijani intellectuals in the context of political and social events of the period. To do this we examined different newspapers and periodicals between 1850 and 1940. As a result of press analysis, we found out that such problems as language simplification movement, orthography problems, alphabet debates, and education issues were raised by Azerbaijani intellectuals during this period and possible solutions were suggested.
Benzer Tezler
- Modernleşme dönemi Türkiye ve Azerbaycan roman ve hikâyelerinde eğitim sorunları
Education problems in modernization period Turkish and Azerbaijan novels and stories
MELİHA ÖZTURHAN
Doktora
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SABAHATTİN ÇAĞIN
- Azerbaycan'da yenileşme ve milliyetçilik hareketi
Innovation and nationalist movement in Azerbaijan
AFGAN VELİYEV
- Memmed Said Ordubadî'nin romanları üzerine bir inceleme
A study on Memmed Said Ordubadi's novels
ERKAN YEKE
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dünyası Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ EROL
- Molla Nasreddin Dergisine göre Azerbaycan'da milliyetçilik
Nationalism in Azerbaijan according to Molla Nasreddin Magazine
MEHMET GÖKHAN ÖZÇUBUKÇU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Siyasal BilimlerArdahan ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KUTAY ÜSTÜN
- 19. Yüzyılda Azerbaycan cedidizminde kadın olgusu
Women's case in the 19th century Azerbaijan jedidism
REYHAN YAKIŞAN