Duygudurumun trafikte çevresel ve merkezi kaza/tehlike algısına etkisi
The effect of mood on peripheral and central hazard perception in driving
- Tez No: 888369
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET KOYUNCU, DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLİN KAÇA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 121
Özet
Araç kullanımı birçok farklı bilişsel bileşenin katılımını gerektiren karmaşık bir beceridir ve sürüş performansı alkol, uykusuzluk ve araç kullanımı sırasında telefon kullanımı gibi birçok farklı faktörden etkilenmektedir. Araç kullanımını etkileyen faktörlerden bir diğeri de sürücünün içerisinde bulunduğu duygudurumdur. Duygu deneyimi gerek aşağıdan yukarıya (bottom-up) süreçlerle duygusal uyarana bağlı olarak, gerekse yukarıdan aşağıya (top-down) süreçlerle bireyin içerisinde bulunduğu duyguduruma bağlı olarak bilişsel bileşenlerin birçoğunu etkilemektedir. Mevcut tez konusu araç kullanımı sırasında kazaya karışma olasılığı ile yakından ilişkili olan kaza algısını negatif, pozitif ve nötr duygudurum koşulları altında incelemiştir. Bu amaçla duygudurum manipülasyonunda kullanılmak üzere trafik bağlamına özgü negatif, pozitif ve nötr duygu değerliğine sahip olduğu düşünülen videolar seçilmiş ve videoların değerlik, uyarılmışlık boyutlarının belirlenmesi için bir ön çalışma gerçekleştirilmiştir. Kaza algısı ölçümü için ise, İzmir ve Ankara'da her biri yaklaşık 1-3'er dakikalık olmak üzere 24 adet video çekilmiştir. Dört sürücü eğitmeni ve Ege Üniversitesi'nde trafik psikolojisi alanında çalışmalar yapan bir öğretim görevlisinden kaza algısı testinde uyaran olarak kullanılması için videolar içerisindeki tehlike olasılıklarını belirlemeleri istenmiştir. Daha sonra jüri tarafından belirlenen kaza olasılıkları periferal ve merkezi görüş alanında bulunmaları açısından bir algoritma yardımıyla sınıflandırılmıştır. Bu doğrultuda gerçekleştirilmiş olan asıl deneyde katılımcıların üç farklı duygu koşulunda genel, merkezi, periferal, sol periferal ve sağ periferal kaza olasılıklarını ne kadar doğru ve ne kadar hızlı tespit ettiği incelenmiştir. Ayrıca deneyimin ve yaşın kaza algısı üzerindeki etkisi de analiz edilmiştir. Sonuçlara göre, deneyimli sürücüler deneyimsiz sürücülere oranla kaza algısı testindeki uyaranlara daha doğru ve daha hızlı tepki vermişlerdir. Aynı zamanda, duygu durumunun kaza algısı üzerinde bir ana etkisi gözlenmiştir. Kaza olasılıklarına olan tepki doğruluğu açısından pozitif duygudurumun bir avantaj sağladığı ve bu durumun özellikle deneyimsiz sürücüler için baskın bir biçimde geçerli olduğu görülmüştür. Yine deneyimsiz sürücüler için geçerli olmak üzere, negatif duygudurumun kaza olasılıklarına verilen tepki hızını yavaşlattığı çalışmanın sonuçlarından biridir. Mevcut tez çalışmasının hipotezlerinden birinin temelini oluşturan Frederickson (1998)'in öne sürdüğü genişlet ve inşa et (broaden and build) teorisinin önerdiğinin aksine, negatif, pozitif ve nötr duygudurum ve görsel alan (merkezi ve periferal kaza olasılıkları) etkileşiminin kaza algısı üzerinde anlamlı bir etkisi gözlenmemiştir.
Özet (Çeviri)
Driving is a complex skill that requires the involvement of cognitive components, and driving performance is influenced by numerous factors such as alcohol, sleep deprivation, and using phone while driving. Another factor that affects driving is the driver's emotional experience. Emotion affects many cognitive components both through bottom-up processes, depending on emotional stimuli, and through top-down processes, depending on the individual's emotional state. The current thesis aims to examine hazard perception, strongly associated with the likelihood of being involved in an accident while driving, under negative, positive, and neutral emotional conditions. A set of videos which are thought to have positive, negative, and neutral emotional valence specific to traffic context were selected to use for emotional manipulation, and a pre-study was conducted to determine the videos' both valence and arousal levels. For hazard perception measurement, twenty-four videos, each approximately 1-3 minutes long, were shot in Izmir and Ankara. To be used as stimuli in the hazard perception test, four driving instructors and a lecturer working in the field of traffic psychology at Ege University were asked to determine the hazard possibilities in the videos. The hazard probabilities determined by the jurors were classified with the help of an algorithm in terms of their presence in the peripheral and central field of vision. In the main experiment, it was examined how accurately and how quickly the participants in three different emotional conditions identified general, central, peripheral, left peripheral and right peripheral hazard probabilities. Additionally, the effect of experience and age on hazard perception was also analyzed. According to the results, experienced drivers responded more accurately and reacted faster to the stimuli in the hazard perception test than inexperienced drivers. Also, a main effect of mood on hazard perception was obtained. According to the results, it was observed that positive mood provides an advantage in terms of response accuracy to hazard possibilities, and this is especially relevant for inexperienced drivers. On the other hand, participants in the negative mood were slower to detect hazard possibilities, compared the other emotion groups. This finding is especially valid for inexperienced drivers. However, contrary to broaden and build theory proposal of Frederickson (1998) no significant effect of the interaction of mood and visual field (central and peripheral hazard probabilities) on hazard perception was observed.
Benzer Tezler
- Traffic locus of control and driver coping styles: The moderating role of dispositional affect
Trafikte kontrol odağı ve sürücülerin stresle baş etme stilleri: Pozitif-negatif duygu durumun düzenleyici rolü
BURCU ARSLAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
PsikolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BAHAR ÖZ
- Duygudurumun yardım etme davranışı üzerindeki etkisi
The Effect of mood on helping behavior
MÜGE HODOĞLUGİL
- Duygudurum ve sunum türünün beyin fırtınasında yaratıcılığa etkisi
The effects of the mood and the presentation type variables on creativity in the brainstorming
NESLİHAN NUR ÇELEBİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
PsikolojiAbant İzzet Baysal ÜniversitesiPsikiyatri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMİT COŞKUN
- Sınav günü duygudurumun akademik başarı ile ilişkisi
The relationship between mood and academic success on exam day
KEREM CAN KIRIMÇA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Psikolojiİstanbul Gelişim ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ESRA SAVAŞ
- Küçük gruplarda duygudurumun ve duygu bulaşmasının saldırganlığa etkileri
The effects of mood and emotional contagion on aggression in small groups
BİLGESU HASÇUHADAR
Doktora
Türkçe
2019
PsikolojiBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMİT COŞKUN