Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi Koleksiyonunda bulunan Farsça Münşeât Mecmuaları
Persian Munsheāt Mecmuas in the Esad Efendi Collection of the Suleymaniye Manuscript Library
- Tez No: 889377
- Danışmanlar: DOÇ. DR. YAKUP ŞAFAK, DOÇ. DR. ABDÜSSELAM BİLGEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Eastern Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Sahaflar Şeyhizâde Esad Efendi, Esad Efendi Collection, the art of creative composition (inshā), Persian Munsheāts, manuscripts
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırıkkale Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Fars Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 192
Özet
Müderrislik ve kadılık kariyerleri sonrasında vaḳʿanüvîslik, Taḳvîm-i Veḳâyiʿ nâzırlığı, Meclis-i Maʿârif-i ʿUmûmiyye azalığı, Mekâtib-i ʿUmûmiyye nâzırlığı ve Meclis-i Maʿârif-i ʿUmûmiyye reisliği gibi pek çok üst düzey ilmî ve idarî görevlerde bulunan Sahaflar Şeyhizâde Esad Efendi (1789-1848), 19. yüzyıl Osmanlı siyasî ve kültürel tarihinin önemli figürlerinden biridir. Bulunduğu görevlere ilâveten yazdığı şiirler, telif ve tercüme ettiği eserlerle tanınan Esad Efendi, nadide eserlerden oluşan koleksiyonuyla da Osmanlı ilim ve kültür hayatına katkı sağlamıştır. Günümüzde Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesinde yer alan Esad Efendi Koleksiyonunda, sonradan yapılan ilâvelerle 3719'u yazma, 555'i basma olmak üzere 4274 cilt eser bulunmaktadır. Tarihî ve edebî eserler açısından zengin ve kıymetli olan koleksiyonda inşâ sanatının inceliklerini öğreten 193 münşeât mecmuasının bulunuyor olması bir tesadüf değildir. 1835-1836 yıllarında bir yılı aşkın bir süre İran'da elçi olarak bulunan Esad Efendi'nin Farsça inşâ geleneğini temsil eden münşeât mecmualarını da koleksiyonuna kattığı görülmektedir. Özellikle Selçuklu, Osmanlı ve Safevî tarihinde önemli roller oynamış pek çok isme ait mektubun yer aldığı bu mecmuaları, talimî (didaktik) ve özel/resmî mektupları içeren münşeâtlar şeklinde iki ana kategoriye ayırmak mümkündür. Bu çalışmada inşâ sanatı, münşîler ve münşeât mecmualarına dair bir girişin ardından Esad Efendi Koleksiyonunda yer alan ve üzerinde henüz detaylı bir çalışma yapılmamış olan yirmi Farsça münşeât mecmuası fizikî ve dil özellikleri ile muhtevaları açısından incelenmiştir. İdrîs-i Bidlîsî, Sarı ʿAbdullah Efendi, Ṣâib-i Tebrîzî, Mîrzâ Mehdî Ḫân-ı Esterâbâdî, ʿAbdulmumin el-Ḫoyî, Bekr b. Zeki el-Ḳonevî, Naṣîruddîn-i Ṭûsî, Şeyh Ebu'l-Fażl, Şeyh Feyżî, Azîz Kûke, Mevlânâ Şemseddîn Ḫâlid es-Semerḳandî, Ġazâlî, Şerefeddîn ʿAlî b. ʿAbdullah el-Yezdî, Muḥammed Bâḳır Mîr Dâmâd, ʿAbdullah Murvârîd, Büyük İskender, Niẓâmulmulk, Emîr Timur, Yıldırım Bâyezid, II. Murâd, Uluğ Bey, Uzun Ḥasan, Şâh Ṭahmâsb, I. ʿAbbâs, III. Murâd, III. Mehmed, III. Aḥmed, Eşref Ḫân, Şâhruḫ Mîrzâ, Cihan Şah, Ḥuseyin Mîrzâ, Muḥammed Bâḳır Mîr Dâmâd, ʿAbdul-mumin Ḫân, Emîr ʿAlî Şir, II. ʿAbbâs ve Koca Râgıb Paşa gibi İslâm tarihi açısından pek çok önemli isme ait mektubun mecmualarda yer aldığı görülmektedir. Çalışmada, söz konusu mecmualarda kayıtlı mektupların dil ve muhteva özellikleri yanı sıra siyasî ve kültür tarihimizi aydınlatma potansiyeline dikkat çekilmiştir.
Özet (Çeviri)
Sahaflar Şeyhizâde Esad Efendi (1789–1848) was a prominent figure in Ottoman political and cultural history during the 19th century. After establishing himself as a scholar and jurist, he held numerous positions of influence, including Official Historian, Chief Judge of the Army, Minister of the Imperial Printing House, Member of the Assembly of Justice, Member of the Assembly of Education, and Head of the Assembly of Education. In addition to his high-ranking positions, Esad Efendi is renowned for his poems, books, and translations. He also contributed to the cultural life of his time with his book collection. The Esad Efendi Collection, housed in the Süleymaniye Manuscript Library today, comprises 4,274 volumes (of which 3,719 are manuscripts and 555 are printed), with some additions after his death. It is not coincidental that the collection, which is rich and valuable in terms of historical and literary works, contains 193 munsheāt compilations/books that elucidate the intricacies of the art of construction (inshā). Esad Efendi, who served as ambassador to Iran for over a year in 1835–1836, also included Persian munsheāt collections representing the Persian construction tradition in his collection. These books, which contain letters from numerous individuals who played pivotal roles in Seljuk, Ottoman, and Safavid history, can be generally divided into two categories: didactic and private/official letters. This study commences with an introduction to the art of construction, munshis, and munsheāt compilations. The study then proceeds to analyze twenty Persian munsheāt compilations in the Esad Efendi Collection, which have not yet been studied in detail, in terms of their physical and linguistic characteristics and content. It is evident that the letters of numerous significant figures in the history of Islam are included in the collections. The list of names includes, but is not limited to, Idrīs-i Bidlīsī, Sarı ʿAbdullah Efendi, Ṣāib-i Tabrīzī, Mīrzā Mahdī Khan-i Esṭarābādī, ʿAbd al-Mumīn al-Ḫoyī, Baqr b. Zaki al-Qonawī, Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī, Shaykh Abū al-Fażl, Shaykh Feyżī, Azīz Kūke, Mawlānā Shamseddīn Ḫālid es-Samarḳandī, Gazālī, Sharafeddīn ʿAlî b. ʿAbdullah al-Yazdī, Muhammad Bāḳir Mīr Dāmād, ʿAbdullah Murwārīd, Niẓām al-Mulk, Amir Timur, Yildirim Bâyezid, Murâd II, Ulugh Beg, Uzun Ḥasan, Shah Ṭahmāsb, ʿAbbās I, Murâd III, Mehmed III, Ahmad III, Ashraf Khan, Shāhruḫ Mīrzā. The study highlights the literary characteristics of the letters documented in these collections, demonstrating their capacity to illuminate both political and cultural history.
Benzer Tezler
- Fevri Ahmed Efendi'nin Ahlak-ı Süleymani adlı eseri vr.2a-38b (İnceleme-metin-dizin)
Fevre Ahmed Master-Morality in Sulejmani monuments of the vr.2 to-38b (Review-text-index)
BESIR NEZIRI
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. GÖKSEL ÖZTÜRK
- Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi; Esad Efendi Koleksiyonu 3375 Numaralı Mecmua (Değerlendirme ve çeviri metin)
Suleymaniye Manuscript Library; Esad Efendi Collection Catalog Mecmua No. 3375 (Translation and evaluation)
ZEHRA KARAGÜLLE
- Şeyhülislâm Hocazâde Es'ad Mehmed Efendi'nin Fezâʾil-i Cum'a adlı eseri (İnceleme- metin)
Sheikhulislam Hocazade Es'ad Mehmed Efendi's work titled Faḍāil-i Cum'a (Review-text)
KÜBRA YEŞİLKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BÜNYAMİN AYÇİÇEĞİ
- Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi Bölümü 3424 numaradaki Mecmû'a-i Kasâ'id (261b-299a varakları arası) İnceleme-Metin
The study text of Mecmai Kasaid in Süleymaniye Esad Efendi part that is in number 3424 (Betwen the leaves 261b-299a)
SONGÜL ÖZEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıCumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AHMET ÖLMEZ
- Lâzikî-Zâde Feyzullah Nâfiz Efendi (Öl. 1181/1767)'nin Türkî Letâ'ifü'l-Hayâl adlı eseri [1b-81a] (inceleme-metin)
Başlık çevirisi yok
NUSRET GEDİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİHAT ÖZTOPRAK