Mimar Sinan sonrası (1588-1831) Osmanlı cami mimarisinde oran-orantı: İç mekân tasarımında strüktürel ögelerin estetik analizi
Ratio-proportion in Ottoman mosque architecture after Mimar Sinan (1588-1831): Aesthetic analysis of structural elements in interior design
- Tez No: 892993
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ŞÜKRÜ SÖNMEZER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Sanat Tarihi, Architecture, Art History
- Anahtar Kelimeler: Osmanlı Mimarlık Kuramı, Oran-Orantı Teorisi, Eukleides Geometrisi, Mimar Sinan, Tasarım Analizi, Strüktür, Rasyonel Güzellik, Ottoman Architectural Theory, Proportion-Ratio Theory, Eukleides Geometry, Mimar Sinan, Design Analysis, Structure, Rational Beauty
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk İslam Sanatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 503
Özet
Mimarlık sanatı, bir toplumun sanat iradesinin (estetik ve kültürel anlayışının) cisimleştirilmesi ile bir mekâna yansıtılmasıdır. Bu sanatsal irade, kadim dönemden Modern zamanlara kadar din, felsefe ve bilime dayalı ilkelerle hareket eder. Bu nedenle, Akdeniz havzasında Eski çağlardan bu yana mekânın“güzel”niteliği kazanması, bir“form/idea”araştırmasına dayanır. Akdeniz havzasının kadim mimarlık kültürlerinden bu yana bu form araştırmasının mimarlık sanatına yansıması, oran-orantı teorisi ile gerçekleşmiştir. Dolayısıyla Osmanlı mimarlık sanatında bu konunun incelenmesi, dönemin sanat düşüncesinin anlamlandırılması açısından önemlidir. Buna rağmen Türk-İslâm sanatlarına ilişkin bu alandaki çalışmalar, henüz nicelik bakımından yeterli düzeye ulaşamamıştır. Bu yüzden de Osmanlı mimarlık sanatında (birincil tarihsel kaynakların azlığının yanı sıra), bir oran-orantı kuramının kapsamlı bir biçimde uygulandığı ve mekânın biçimsel özelliklerinin nesnel olarak belirlendiği ilkesel tutumların varlığı henüz tespit edilememiştir. Bu nedenlerle bu çalışma, Osmanlı cami mimarisinde (sanat ve mimarlık teorisinin temel ilkesi kabul edilen) bir oran-orantı sistemini keşfetmeyi ve yeni bağlamsal ilişkiler kurmayı amaçlamaktadır. Oran-orantı teorisinin mimarlık sanatında uygulanması, karmaşık yapıların inceliklerini ortaya koyabilmektedir. Bu yüzden konunun dönem kaynaklarına referansla ve disiplinler arası bir yaklaşım ile ele alınması elzemdir. Bu nedenle, öncelikle konunun sınırları çizilmiştir. Bu sürecin ilk aşaması, yapı türü, mekân, form, malzeme, dönem, patronaj özellikleri gibi bir dizi kritere dayalı olarak analiz edilecek eserlerin belirlenmesidir. Araştırma sürecinin ikinci aşaması ise oran-orantı teorisinin inceleme alanının belirlenmesini içermektedir. Bu alanı tespit etmek için araştırma soruları ve dönem kaynakları referans noktası olarak alınmıştır. Bu bağlamda Osmanlı cami mimarisinde oran-orantı teorisini analiz etmek için yeni bir yöntem geliştirilmeye çalışılmıştır. Bu yönteme göre, camilerin iç mekân tasarımında geometrik oran-orantı teorisi analiz edilmiştir. Bu çalışmada geliştirilen yöntem ile Osmanlı camilerinin iç mekân tasarımlarında geometrik oran-orantı kuramı ilk kez tespit edilmiştir. Buna göre, Osmanlı mimarlık sanatının temelinde yatan kuramsal ilkelere dayalı bir sınıflandırma sistemi geliştirilebilmiştir. Bu sınıflandırma içinde yer alan yapılar, merkezi bir sanat-mimarlık ilkesi doğrultusunda biçim-yapı-estetik ilişkisi açısından değerlendirilmiştir. Çalışma boyunca tespit edilen ilkeler ve tasarım yaklaşımları, Mimar Sinan tarafından tasarlanan ve inşa edilen bazı camilerle de karşılaştırılarak Osmanlı mimarlarının tasarım düşüncesinin tarihsel kökenleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda, çalışmada geliştirilen yöntemle analiz edilen Mimar Sinan camilerinde de yeni bulgulara ulaşılmıştır. Bu çalışma, konu edindiği sanat objesinin biçimsel özelliklerinin nesnel olarak belirlendiğini ortaya koymuştur. Bu bağlamda Osmanlı mimarlarının sanat iradesi, anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Elde edilen bulgular, Osmanlı mimarlarının Akdeniz havzasındaki diğer gelişmiş mimari kültürlerdekine benzer bir şekilde, mekânı felsefe ve bilime dayalı bütüncül bir yaklaşımla tasarladıklarını ortaya koymaktadır. Sonuç olarak ilk kez temel bir kuramsal ilkenin varlığı, tarihsel bağlamına uygun olarak kapsamlı bir analizle kanıtlanmıştır.
Özet (Çeviri)
The art of architecture is the embodiment of a society's artistic will (aesthetic and cultural understanding) and its reflection in a space. This artistic will acts with principles based on religion, philosophy and science from ancient times to the present day. For this reason, the beautiful characterisation of space in the Mediterranean basin since ancient times is based on the search for a“form/idea”. Since the ancient architectural cultures of the Mediterranean basin, the reflection of this form research on the art of architecture has been realised with the theory of ratio-proportion. Therefore, the study of this subject in Ottoman architectural art is important for making sense of the artistic thought of the period. Despite this, studies in this field of Turkish-Islamic arts have not yet reached a sufficient level in terms of quantity. Consequently, in Ottoman architectural art (in addition to the paucity of primary historical sources), the existence of principled attitudes in which a theory of ratio-proportion was comprehensively applied and the formal characteristics of space were objectively determined has not yet been identified. For these reasons, this study aims to explore a system of ratio-proportion in Ottoman mosque architecture (considered a fundamental principle of art and architectural theory) and to establish new contextual relationships. The application of ratio-proportion theory to the field of architecture can demonstrate the intricacies of complex structures. It is therefore essential to address the subject with reference to period sources and an interdisciplinary approach. Therefore, firstly, the boundaries of the subject have been drawn. The initial stage of this process involves the identification of the works to be analysed, which is based on a number of criteria, including the building type, space, form, material, period and patronage characteristics. The second stage of the research process involved the identification of the field of study of the ratio-proportion theory. In order to ascertain this area, research questions and period sources were taken as a point of reference. In this context, a new method for analysing the ratio-proportion theory in Ottoman mosque architecture was tried to be developed. According to this method, geometric ratio-proportion theory was analysed in the interior design of mosques. This study has identified the geometric ratio-proportion theory for the first time in the interior designs of Ottoman mosques constructed over a wide period of time. Accordingly, a classification system could be devised based on the theoretical principles underlying Ottoman architectural art. The structures within this classification were evaluated in terms of their form-structure-aesthetic relationship in accordance with the principle of art-architecture. The principles and design approaches identified throughout the study were also compared with some mosques designed and built by Mimar Sinan, and an attempt was made to determine the historical origins of the design thinking of Ottoman architects. In this respect, new findings were discovered in the Mimar Sinan mosques analysed with the method developed in the study. This study has revealed that the formal characteristics of the object of art are objectively determined. In this context, the artistic will of Ottoman architects was tried to be made sense of. The findings reveal that Ottoman architects, in a manner similar to that observed in other advanced architectural cultures in the Mediterranean basin, designed the space with a holistic approach based on philosophy and science. As a result, for the first time, the existence of a fundamental theoretical principle has been proved through a comprehensive analysis in accordance with its historical context.
Benzer Tezler
- Mimar Dâvud Ağa'nın hayatı, eserleri ve üslup anlayışı
Mimar Dâvud Ağa?s life, works and style
ŞERİF TÜMER
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDÜLHAMİT TÜFEKÇİOĞLU
- Mimar Sinan'ın İstanbul külliyelerinde yer alan sıbyan mektepleri ve koruma sorunları
Primary schools of Architect Sinan in Kulliye complexes in Istanbul and their conservation problems
CEM BALCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DEMET BİNAN
- The applicability of current green building incentives to the Turkish property market
Mevcut yeşil bina teşvik modellerinin Türkiye emlak piyasasında uygulanabilirliği
ŞİAR UMUT YILDIRIM
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
İnşaat MühendisliğiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiYapı Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KADRİYE SELİN GÜNDEŞ GRESSEL
- Kentsel tasarım ve karma kullanım politikaları
Urban design and mixed use policies
ARDA CAN BUZE
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜZİN KONUK
- Endüstri devrimi sonrası mimari akımlarda malzeme ve teknoloji kullanımlarının incelenmesi
Başlık çevirisi yok
MİNEL KURTULUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÜMİT TURGAY ARPACIOĞLU
DOÇ. DR. TÜRKAN İRGİN UZUN