ISO 45001 iş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin eğitim sektörüne özgü uyarlanması modeli ve ölçek geliştirme çalışması
A model for the adaptation of the ISO 45001 occupational health and safety management system to the education sector and scale development study
- Tez No: 893898
- Danışmanlar: PROF. DR. YAHYA BOZKURT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Sağlık Eğitimi, Education and Training, Health Education
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İş Güvenliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İş Güvenliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 166
Özet
Hemen hemen her yıl eğitim-öğretim ortamlarında fiziksel ve psikolojik riskler, kazalar ve meslek hastalıkları gibi olumsuz durumlar meydana gelmektedir. Bu nedele eğitim kurumlarında ISO 45001 standardının uygulanması, öğrenci ve personelin güvenliği ile sağlığını koruma amacı taşıyan kritik bir adımdır. Çünkü ISO 45001 risklerin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve minimize edilmesine yönelik sistematik bir yaklaşım sunarak, kazaların ve sağlık sorunlarının önlenmesi imkanını sağlamaktadır. Bu standart ayrıca, güvenlik protokollerinin ve acil durum planlarının etkin bir şekilde uygulanmasını desteklemekte ve böylece eğitim kurumlarının güvenliğini bütüncül bir şekilde artırmaktadır. Sürdürülebilirlik açısından değerlendirildiğinde, ISO 45001'in sürekli iyileştirme döngüsü, kurumlardaki uygulamaların etkinliğini sürekli olarak gözden geçirme ve iyileştirme imkânı da tanımaktadır. Bu tezin amacı, MEB'e bağlı eğitim kurumlarındaki iş sağlığı ve güvenliği (İSG) uygulamalarını ISO 45001 yönetim sistemi standardı çerçevesinde değerlendirmek ve iyileştirmek üzere eğitim sektörü için bir İSG modeli oluşturmak, ardından geçerlilik ve güvenilirliği yüksek bir ölçek geliştirerek tüm İSGYS sürecini bütüncül olarak ortaya koymaktır. Bu bağlamda, tezde açıklayıcı faktör analizi (AFA), doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ve betimsel bulguların analizi kapsamında ANOVA testi uygulanmıştır. Analiz bulguları, geliştirilen ölçeğin faktör yapısını doğrulamakta ve güvenilirlik, geçerlilik ve zamansal istikrar dahil olmak üzere kabul edilebilir özellikler sergilemektedir. DFA sonuçları, model uyum indekslerinin kabul edilebilir ve mükemmel uyum aralıklarında olduğunu ortaya koymuştur. Geliştirilen ölçeğin boyutlarına ait Cronbach's alfa değerleri sırasıyla 0.96, 0.94, 0.88, 0.88 ve 0.95 olarak bulunmuştur. Aynı zamanda genel Cronbach's alfa değeri de 0.98 olarak tespit edilmiş ve eşik değeri olan 0.70'den büyük olduğundan ölçeğin güvenirlik düzeyinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Ölçeğin güvenilirliği diğer bir taraftan açıklanan varyans (AVE) ve birleşik güvenilirlik (CR) değerlerine bakılarak da teyit edilmiştir. Ölçeğin AVE değerlerinin her biri eşik değer olan 0.50 değerinden yüksek olduğu tespit edildiğinden güvenilirlik düzeyine olumlu katkı sağladığı teyit edilmiştir. Son olarak birleşik güvenilirlik değerleri (CR) de 0.96, 0.94, 0.91, 0.89 ve 0.94 olarak ölçümlenmiş ve minimum değer olan 0.70'in üzerinde olması dolayısıyla ölçüm modelinin güvenilirliği ve yakınsama geçerliliğinin sağlandığı belirlenmiştir. Test-tekrar testi ile ölçeğin zaman içindeki istikrarını göstermekte ve boylamsal çalışmalarda güvenle kullanılabileceğini ortaya koymaktadır. Bu tezde önerilen ISO 45001 standardı baz alınarak geliştirilen yönetim sistemi modelinin Türkiye'deki eğitim sektöründe iş sağlığı ve güvenliği (İSG) üzerinde önemli bir etkisi olacağı öngörülmektedir. Temel amaç, eksikliklerin erken tespiti ve potansiyel risklerin azaltılması yoluyla genel güvenlik ve sağlık standartlarını geliştirerek hızlı ve etkili düzeltici önlemlerin alınmasını kolaylaştırmaktır. Buna ek olarak, model mevcut yönetim sistemlerinin birleştirilmesini öngörmekte ve böylece sağlık ve güvenlik yönetimi süreçlerine birleşik ve tutarlı bir yaklaşım getirilmesini kolaylaştırmaktadır. Ayrıca, bu tezin bir parçası olarak geliştirilen 'ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Ölçeği' kurumlar veya araştırmacılara gerçekleştirdikleri iş sağlığı ve güvenliği (İSG) uygulamalarını daha sonra kesin ve ölçülebilir bir şekilde değerlendirilmelerinin yolunu açacağı düşünülmektedir. Bu araç, sağlık ve güvenlik yönetimindeki ilerlemenin sürekli olarak izlenmesini, gerçekçi hedeflerin belirlenmesini ve İSG girişimlerinin etkinliğinin doğru bir şekilde değerlendirilmesini kolaylaştıracaktır. Sonuç olarak, İSG yönetim sisteminin etkinliği veri odaklı ve kesin bir şekilde değerlendirilebilir. Yönetim sistemi modeli, eğitim kurumlarının sağlık ve güvenlik çalışmalarına öncelik vermesini sağlamak ve böylece daha etkili ve sürdürülebilir bir İSG yönetim sisteminin geliştirilmesine katkıda bulunmak amacıyla üst yönetimin taahhüdüne vurgu yapmaktadır.
Özet (Çeviri)
It is not uncommon for adverse circumstances to arise in educational settings, including physical and psychological dangers, mishaps, and occupational illnesses. It is therefore imperative that educational institutions implement the ISO 45001 standard to safeguard the wellbeing of their students and staff. The systematic approach set out in ISO 45001 enables the identification, assessment, and minimisation of risks, as well as the prevention of accidents and health issues. Furthermore, it facilitates the effective implementation of safety protocols and emergency plans, thereby enhancing the overall safety of educational institutions. From a sustainability perspective, the continuous improvement cycle of ISO 45001 allows for the regular review and enhancement of practices within institutions. The objective of this thesis is to develop an Occupational Health and Safety (OHS) model for the education sector. This will involve the assessment and improvement of OHS practices in educational institutions affiliated to the Ministry of National Education (MoNE) in accordance with the ISO 45001 management system standard. In addition, a scale with high validity and reliability will be developed to represent the entire OHSMS process in a comprehensive and holistic manner. In this regard, Explanatory Factor Analysis (EFA), Confirmatory Factor Analysis (CFA) and ANOVA tests were used for the analyses. The empirical findings validate the factor structure of the developed scale, exhibiting acceptable characteristics including reliability, validity, and temporal stability. The results of the Confirmatory Factor Analysis (CFA) show that the model fit indices are within acceptable and excellent ranges. The Cronbach's alpha values for the dimensions of the developed scale were found to be 0.96, 0.94, 0.88, 0.88, and 0.95, respectively. Additionally, the overall Cronbach's alpha value was determined to be 0.98, indicating a high level of reliability, as it is well above the threshold value of 0.70. The reliability of the scale is further confirmed by the values of the Average Variance Extracted (AVE) and Composite Reliability (CR). Since each AVE value exceeded the threshold of 0.50, it positively contributes to the scale's reliability. Lastly, the CR values were measured as 0.96, 0.94, 0.91, 0.89, and 0.94, which are all above the minimum value of 0.70, confirming the reliability and convergent validity of the measurement model. The test-retest method demonstrates the scale's stability over time, indicating that it can be used reliably in longitudinal studies. It is anticipated that the proposed management system model in this thesis will have a considerable impact on occupational health and safety (OHS) within Turkey's education sector. The principal objective is to facilitate prompt and efficacious corrective measures by enhancing overall safety and health standards through the early identification of deficiencies and the mitigation of potential risks. Additionally, the model anticipates the incorporation of existing management systems, thereby facilitating a unified and coherent approach to health and safety management processes. In addition, the 'ISO 45001 Occupational Health and Safety Management System Scale' developed as part of this thesis is intended to pave the way for organisations or researchers to assess their occupational health and safety (OHS) practices in a precise and measurable way. This tool will facilitate the ongoing monitoring of progress in the management of health and safety, the establishment of realistic objectives, and the accurate assessment of the effectiveness of OHS initiatives. Consequently, the effectiveness of the OHS management system can be evaluated in a data-driven and precise manner. The management system model places an emphasis on the commitment of top management with the intention of ensuring that educational institutions prioritise health and safety efforts, thereby contributing to the development of a more effective and sustainable OHS management system.
Benzer Tezler
- Metal sektöründe ts en ISO 14001 çevre yönetim sistemi ve TS en ISO 45001 iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi uygulaması
ISO 14001 environmental management system and İSO 45001 occupational HEALTH and safety management system applications in metal industry
EMİNE NUR TÜYLÜOĞLU YAZGAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Çevre Mühendisliğiİstanbul Medeniyet Üniversitesiİş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
PROF. ALPASLAN HAMDİ KUZUCUOĞLU
- Mesleki ve teknik liselerin tornacılık eğitimi iş ve işlem basamaklarının iş sağlığı ve güvenliği yönünden incelenmesi
Examining the work and process steps of turnery education in vocational and technical high schools on the basis of occupational health and safety
İSMAİL ÖRS
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Eğitim ve Öğretimİstanbul Gedik Üniversitesiİş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FATİH YALÇIN
- ISO 45001 iş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin uygulanması üzerine bir araştırma: Çanakkale ili örneği
A research on implementation of iso 45001 occupational HEAlTH and safety management system: The case of Çanakkale
CANSU DEMİREL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
İşletmeÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesiİş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CAN KÖSE
- İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi (45001) performansının ölçülmesi gıda işletmesinde uygulama
Measuring the performance of the occupational health and safety management system (İSO 45001): Application in food business
SİBEL GÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriİstanbul Gelişim Üniversitesiİş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜFTE CANER AKIN
- Kalite yönetim sisteminin iş sağlığı ve güvenliğinde farkındalık oluşturmaya etkisi
The effect of quality management system on building awareness for the occupational health and safety
MELEK MENGEŞ TURĞUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriİstanbul Rumeli Üniversitesiİş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAKAN HİSARLIGİL