İstanbul kent çeperinde bir tarihi kırsal peyzajın korunmasının iklim uyumu ve sürdürülebilirlik ilkeleri açısından irdelenmesi: Şile, Gökmaslı geleneksel yerleşimi
Analysis of the preservation of a historic rural landscape in the periphery of Istanbul in terms of climate adaptation and sustainability principles: The Traditional settlement of Gökmasli, Şi̇le
- Tez No: 893972
- Danışmanlar: DOÇ. DR. KORAY GÜLER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Restorasyon ve Koruma Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 339
Özet
Günümüzde mevcut kaynakların aşırı kullanımı nedeniyle gün geçtikçe azalması ve ekolojik dengenin bozulması tüm dünya ülkeleri için doğayla uyumlu yaklaşımların geliştirilmesinin gerekliliği konusunda yönlendirici bir etki yaratmıştır. Enerji tüketiminin önemli bir kısmını oluşturan yapı sektörü ve dolayısıyla mimarlık alanında da uzun süredir bu yönelimin etkileri görülmektedir. Yeni projelerde tasarım ve uygulama aşamasında çevreye olan duyarlılığın artmasının yanı sıra, sürdürülebilir tasarım kriterlerine uygun olarak inşa edilmiş ve günümüze ulaşan tarihi kırsal yerleşimlere verilen önem de gün geçtikçe artmaktadır. Geleneksel yerleşimler yapım teknikleri, mevcut kaynaklardan kolay elde edilebilen ve dönüşümü sağlanabilen malzeme kullanımı ile insanların kolaylıkla üretebildikleri ekolojik tasarımlar niteliğindedir. Geleneksel konut mimarisinin doğayla uyumlu, çevreye en az zarar veren yapım tekniklerinin gelecek kuşaklara aktarılması ve devamlılığı önemli görülmektedir. Çağdaş yaşam standartları ve modernleşen dünya düzeni ile birlikte giderek hızlanan kentsel büyüme, kırsal çevrelerin yetersiz kalarak terk edilmesine veya kentleştirme politikaları ile özgün değerlerini kaybetmesine yol açmaktadır. Uygun desteği alamayan ve gözden çıkarılmış bu kırsal yerleşimler zaman içerisinde modern insanın konfor şartlarına cevap veremeyerek insansızlaştırılmakta; çoğu zaman rant amaçlı yürütülen uygulamalar sonucunda yüzyıllar boyu bünyesinde barındırdığı doğal ve kültürel değerleriyle birlikte malesef yok olmaktadır. Bu durum karşısında koruma ve sürdürülebilirliği birbirini tamamlayan iki kavram olarak değerlendirilen bütüncül yaklaşımlara ve bu yaklaşımların kırsal alanlarda uygulanmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Tarih öncesi dönemlerden itibaren günümüze kadar birçok medeniyete ve kültüre ev sahipliği yapmış Şile, İstanbul'un en eski yerleşim alanlarından birisidir. Yerleşim kültürel değerlerinin yanı sıra, sık ormanlarla kaplı yeşil alanları ve sahip olduğu coğrafi avantajları nedeniyle birçok doğal değeri de bünyesinde barındırmaktadır. Selçuklular tarafından ele geçirilmesiyle başlayan süreçte, Anadolu'dan getirilen Türkmen aşiretleri ile bölgede zaman içerisinde Türk egemenliği oluşturulmaya çalışılmıştır. Şile'ye bağlı kırsal yerleşimlerden biri olan Gökmaslı'nın tarihi XIV. yy'a uzanmaktadır. Çoğunluk olarak Konya'dan gelen ve yerleşik yörük halkı olarak bilinen Manavların yerleştiği Gökmaslı, sahip olduğu geleneksel dokuyu günümüzde büyük ölçüde korumaktadır. Doğa ve insan arasındaki yüzyıllar boyunca süregelmiş karşılıklı ilişkilerin yansıması niteliğindeki kırsal peyzaj alanı, yerel halkın sosyokültürel değerlerine, yaşam biçimlerine ve ekonomik faaliyetlerine özgü izler taşımaktadır. Doğal çevre, tarımsal çevre ve yapılı çevreye ait ögeler yerleşimin sahip olduğu kültürel değerlere ve kırsal yaşama dair önemli referanslar oluşturmaktadır. Yerleşimin kırsal mimarlık mirasını oluşturan geleneksel yapılı çevre, geleneksel bilgi birikiminin okunabildiği somut değerlerdir. İklim uyumu, sürdürülebilirlik ve tarihi çevre koruma çerçevesinde ele alınan tez çalışmasında, Gökmaslı kırsal yerleşimini tanımlayan peyzaj özellikleri ve kültürel değerler tespit edilmiştir. XX. yy'ın ikinci yarısından günümüze ulusal ve uluslararası alanlarda yürütülen tartışmaların gündemini oluşturan iklim krizi ve sürdürülebilirlik kavramlarının gelişim süreçleri üzerinden mimarlığın yeri ve önemi sorgulanmıştır. Çalışma kapsamında yapılan literatür taramaları sonucunda sürdürülebilir mimarlık kriterleri derlenmiş ve alanın anlaşılmasına yönelik sorgulama hattı oluşturulmuştur. Alan çalışmaları sonucunda kapsamlı bir şekilde ele alınan yerleşimin kırsal peyzaj özellikleri, yerleşim dokusu, kültürel değerleri, mimarlık mirası, geleneksel yapı türleri, geleneksel konutlarda plan ve cephe özellikleri, yapım teknikleri ve malzeme özellikleri detaylı olarak aktarılmıştır. Alan çalışmaları sonucunda elde edilen verilerin işlenmesinde ve analiz çalışmalarının hazırlanmasında altlık olarak Şile Belediyesi'nden erişilen kadastral pafta, Hava Genel Komutanlığı'ndan edinilen geçmiş tarihli hava fotoğrafları ve güncel hava fotoğrafları kullanılmıştır. Yapıların plan oluşum tipolojilerinin ve iç mekan özelliklerinin belgelenmesinde içerisine girilebilen 15 yapı için oluşturulan eskiz ve fotoğraflama çalışmaları kullanılmış; elde edilen veriler halihazır dosyası üzerinde teknik çizime aktarılmıştır. Literatür araştırmaları sonucunda belirlenen sürdürülebilir mimarlık ana ve alt kriterleri doğrultusunda yapılar ve yerleşim bütüncül bir yaklaşımla analiz edilmiştir. Bu bağlamda çalışma alanı olarak belirlenen İstanbul kent çeperindeki Şile ilçesine bağlı, özgün konut dokusuna sahip Gökmaslı yerleşiminde yer alan mevcut fiziki çevre, ekolojik sürdürülebilirlik açısından irdelenerek tarihi yerleşimlerin korunmasının iklim uyumu çalışmalarına olası katkıları üzerine çıkarımlarda bulunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Today, the depletion of available resources and the deterioration of the ecological balance due to their excessive use have created a guiding effect on the need to develop approaches that are in harmony with nature for all countries of the world. The building sector, which accounts for a significant proportion of energy consumption, and therefore the field of architecture, has long been affected by this trend. In addition to the growing sensitivity to the environment in the design and implementation phase of new projects, the importance of historical rural settlements built according to sustainable design criteria and preserved to the present day is increasing day by day. Traditional settlements are ecological designs that people can easily produce with their construction techniques, the use of materials that can be easily obtained from existing resources and can be easily transformed. It is important to pass on to future generations and their continuity the construction techniques of traditional housing architecture that are compatible with nature and that cause the least damage to the environment. Urban growth, which is accelerating with today's standards of living and the modernization of the world order, leads to the abandonment of rural areas, which become inadequate or lose their original values due to urbanization policies. These rural settlements, which do not receive adequate support and are abandoned, become uninhabited over time because they do not meet the comfort conditions of modern people and, unfortunately, disappear along with the natural and cultural values they have preserved for centuries as a result of practices carried out for profit. Faced with this situation, there is a need for holistic approaches that consider conservation and sustainability as two complementary concepts, and the implementation of these approaches in rural areas. Şile, which has hosted many civilizations and cultures since prehistoric times until today, is one of the oldest settlements in Istanbul. In addition to its cultural values, the settlement also contains many natural values due to its green areas covered with dense forests and its geographical advantages. In the process that started with the Seljuk conquest, Turkmen tribes brought from Anatolia tried to establish Turkish sovereignty in the region over time. The history of Gökmaslı, one of the rural settlements of Şile, dates back to the XIVth century. Mostly settled by the Manavs, who came from Konya and are known as the settled nomadic people, Gökmaslı preserves its traditional texture to a great extent today. The rural landscape area, which is a reflection of the mutual relations between nature and human beings over the centuries, bears traces of the sociocultural values, lifestyles, and economic activities of the local people. Elements of the natural environment, agricultural environment, and built environment constitute important references to the settlement's cultural values and rural life. The traditional built environment, which constitutes the rural architectural heritage of the settlement, is a concrete value where traditional knowledge can be read. In the thesis study, which is handled within the framework of climate adaptation, sustainability and historical environmental protection, landscape features and cultural values that define the rural settlement of Gökmaslı have been identified. The place and importance of architecture have been questioned through the development processes of the concepts of climate crisis and sustainability, which have been on the agenda of national and international discussions since the second half of the 20th century. As a result of the literature studies conducted within the scope of the study, sustainable architecture criteria were compiled and a line of inquiry was established to understand the field. As a result of the field studies, the rural landscape features, settlement texture, cultural values, architectural heritage, traditional building types, plan and façade features, construction techniques, and material properties of the settlement, which were comprehensively handled as a result of field studies, were conveyed in detail. In the processing of the data obtained as a result of the field studies and the preparation of the analysis studies, the cadastral plan accessed from Şile Municipality, past aerial photographs obtained from the General Command of the Air Force, and current aerial photographs were used as a base. In the documentation of the plan formation typologies and interior features of the buildings, sketching and photography studies were used for 15 buildings that could be entered, and the data obtained were transferred to technical drawings on the architectural study file received from the municipality. The buildings and settlement were analyzed holistically in line with the main and sub-criteria of sustainable architecture determined as a result of literature research. In this context, the existing physical environment in Gökmaslı settlement, which has a unique residential texture, located in the Şile district on the urban periphery of Istanbul, which was determined as the study area, was analyzed in terms of ecological sustainability and inferences were made on the possible contributions of the protection of historical settlements to climate adaptation studies.
Benzer Tezler
- Urban transformation as political and ideological intervention in space: A case study in Diyarbakır
Mekana politik ve ideolojik bir müdahale olarak kentsel dönüşüm: Diyarbakır örneği
DİREN TAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
SosyolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BARIŞ MÜCEN
- İstanbul kentsel bölgesinde sürdürülebilir gelişme bağlamında havza planlama ve yönetim yaklaşımı:Küçükçekmece göl havzası örneği
The basin planning and management approach in context of sustainable development in istanbul urban region: Case of Küçükçekmece lake basin
HALE MAMUNLU
Doktora
Türkçe
2009
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYKUT KARAMAN
- Rural resilience index of Istanbul
İstanbul'un kırsal dayanıklılık endeksi
NUR KARDELEN ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİYE AHU AKGÜN
- Kentsel planlama ve tasarım süreçlerinde kentsel kuşak alanları: İstanbul ve Barselona kentleri karşılaştırmalı değerlendirmesi
Fringe belts in the process of urban planning and design: Comperative analyses of Istanbul and Barcelona
DALYA HAZAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiDisiplinlerarası Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE SEMA KUBAT
- Optimization in spatial planning from generative design approach: The application for Göktürk, Istanbul
Üretken tasarım yaklaşımıyla mekansal planlamada optimizasyon: Göktürk, İstanbul uygulaması
MERVE DENİZ TAK
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİYE AHU GÜLÜMSER